Θέσεις ποδοσφαίρου

Στο ποδόσφαιρο, κάθε ένας από τους έντεκα ποδοσφαιριστές κάθε ομάδας παίρνει συγκεκριμένη θέση μέσα στο γήπεδο. Η κάθε ομάδα αποτελείται από ένα τερματοφύλακα και δέκα άλλους ποδοσφαιριστές οι οποίοι καταλαμβάνουν θέσεις στην άμυνα, στο κέντρο και στην επίθεση, ανάλογα με το σύστημα που παίζει κάθε ομάδα. Οι θέσεις αυτές περιγράφουν τον κύριο ρόλο των παιχτών και την περιοχή λειτουργίας τους μέσα στο γήπεδο. Κατά τη διάρκεια της εξέλιξης του ποδοσφαίρου, οι τακτικές και τα συστήματα των ομάδων έχουν εξελιχθεί, όπως επίσης και οι θέσεις και τα καθήκοντα των θέσεων των ποδοσφαιριστών.

Η ρευστή φύση του σύγχρονου ποδοσφαίρου υποδηλώνει ότι οι θέσεις στο ποδόσφαιρο δεν μπορούν να οριστούν επίσημα όπως σε άλλα αθλήματα (ράγκμπι, αμερικανικό ποδόσφαιρο). Ακόμα κι έτσι, οι περισσότεροι ποδοσφαιριστές αγωνίζονται σε ένα περιορισμένο εύρος θέσεων σε όλη την καριέρα τους, δεδομένου ότι η κάθε θέση απαιτεί ένα συγκεκριμένο σύνολο δεξιοτήτων. Οι ποδοσφαιριστές που μπορούν να αγωνιστούν άνετα σε διάφορες θέσεις αναφέρονται ως πολυθεσίτες ή πολυεργαλεία.

Οι θέσεις των ποδοσφαιριστών, πέρα από τον τερματοφύλακα χωρίζονται σε τρεις γενικές κατηγορίες: επιθετικοί, μέσοι και αμυντικοί. Σε κάθε κατηγορία υπάρχουν επιμέρους θέσεις που μπορεί να πάρει κάθε ποδοσφαιριστής, οι οποίες παρουσιάζονται στον πίνακα που ακολουθεί.

Κατηγορία	Θέση		Κωδικός
Τερματοφύλακας			GK
Αμυντικοί DF	Κεντρικός αμυντικός		CB
	Λίμπερο		SW
	Πλάγιος αμυντικός	Αριστερός	LB
		Δεξιός	RB
	Αμυντικό χαφ	Αριστερό	LWB
		Δεξιό	RWB

Κατηγορία	Θέση		Κωδικός
Μέσοι MF	Κεντρικός μέσος		CM
	Κεντρικός αμυντικός μέσος		DM
	Κεντρικός επιθετικός μέσος		AM
	Ακραίος μέσος	Αριστερός	LM
		Δεξιός	RM
Επιθετικοί FW	Κεντρικός επιθετικός		CF
	Δεύτερος επιθετικός		SS
	Πλάγιος επιθετικός	Αριστερός	LW
		Δεξιός	RW

Τερματοφύλακας (GK)
Ένας τερματοφύλακας ενώ αποκρούει την μπάλα.

Ο τερματοφύλακας είναι η πιο εξειδικευμένη θέση στο ποδόσφαιρο. Το έργο του τερματοφύλακα είναι κυρίως αμυντικό: να προφυλαχθεί η εστία της ομάδας από παραβίαση (να μην αφήσει την αντίπαλη ομάδα να σκοράρει). Η θέση του τερματοφύλακα είναι η μόνη θέση που ορίζεται από τους κανόνες του παιχνιδιού. Οι τερματοφύλακες είναι οι μόνοι παίχτες που έχουν το δικαίωμα να ακουμπήσουν τη μπάλα με τα χέρια και τους ώμους τους, αλλά μόνο εντός της περιοχής τους. Για το λόγο αυτό πρέπει να φοράνε μπλούζες που τους διακρίνουν από τους υπόλοιπους ποδοσφαιριστές και το διαιτητή. Εάν ένας τερματοφύλακας αποβληθεί ή τραυματισθεί και δεν υπάρχει αναπληρωματικός τερματοφύλακας, τη θέση του αναλαμβάνει ένας από τους υπόλοιπους 10 ποδοσφαιριστές, ο οποίος πρέπει να φορέσει την κατάλληλη ενδυμασία.[1]

Η πειθαρχία του τερματοφύλακα είναι τόσο εξειδικευμένη ώστε είναι πολύ σπάνιο σε επαγγελματικό παιχνίδι για έναν τερματοφύλακα να παίξει σε οποιαδήποτε άλλη θέση. Μια αξιοσημείωτη εξαίρεση είναι ο Χόρχε Κάμπος της Εθνικής Μεξικού, ο οποίος έπαιζε αποτελεσματικά ως επιθετικός, όταν του ζητείτο [2]. Ένας τερματοφύλακας με καλές τεχνικές δεξιότητες μπορεί να εκτελεί τα πέναλτι της ομάδας του ή το ελεύθερο λάκτισμα, αν και αυτό είναι πολύ σπάνιο, αφού ο τερματοφύλακας πρέπει να βρίσκεται στη θέση του εφόσον παραχωρηθεί αμέσως η μπάλα στην αντίπαλη ομάδα. Ο José Luis Chilavert της Βέλες Σάρσφιλντ και της Εθνικής Παραγουάης και ο Rogério Ceni της São Paulo FC και της Εθνικής Βραζιλίας είναι γνωστοί για τα κτυπήματα φάουλ και πέναλτυ με περισσότερα από 100 γκολ στο ενεργητικό τους. Ο Hans-Jörg Butt είναι ο τερματοφύλακας που έχει σκοράρει στις περισσότερες διαφορετικές διοργανώσεις, σκοράροντας και στις τέσσερις γερμανικές κατηγορίες, το γερμανικό κύπελλο και στο UEFA Champions League. [3][4][5]

Η σωματική δύναμη, το ύψος, η αλτική ικανότητα και η σωστή κρίση είναι ικανότητες που απαιτούνται για ένα τερματοφύλακα ώστε να μπορεί να αποκρούσει τη μπάλα στον αέρα, να έχει γρήγορες αντιδράσεις και για να τοποθετηθεί στην κατάλληλη θέση για απόκρουση της μπάλας. [6][7] Οι σταθερές ποδοσφαιρικές ικανότητες του ελέγχου της μπάλας, της ντρίμπλας και του προσπεράσματος δεν απαιτούνται συνήθως για ένα τερματοφύλακα, αν και τις τελευταίες δεκαετίες έχει δημιουργηθεί η ανάγκη για βελτίωση αυτών των δεξιοτήτων. [8]
Αμυντικοί (DF)
Ένας αμυντικός (με άσπρη φανέλα) αγωνίζεται για την κατοχή της μπάλας.

Οι αμυντικοί αγωνίζονται πίσω από τους μέσους και η κύρια ευθύνη τους είναι να παρέχουν υποστήριξη στην ομάδα και να εμποδίσουν την αντίπαλη ομάδα να σκοράρει. Συνήθως παραμένουν στο μισό γήπεδο στο οποίο βρίσκεται η εστία η οποία αμύνουν. Οι ψηλότεροι αμυντικοί κινούνται στη μικρή περιοχή της αντίπαλης ομάδας όταν η ομάδα τους εκτελεί κόρνερ ή ελεύθερο λάκτισμα, όπου υπάρχει πιθανότητα να σκοράρουν με κεφαλιά.

Πολλοί κεντρικοί αμυντικοί έχουν την ικανότητα να παίρνουν τη μπάλα από την άμυνα και να ξεκινούν μια επιθετική προσπάθεια για την ομάδα τους, χάρη στις τακτικές (ανάγνωση παιχνιδιού, πρόβλεψη, τοποθέτηση, αντιμετώπιση) και τεχνικές (μεταβίβαση, αντίληψη του αγωνιστικού χώρου).
Κεντρικός αμυντικός (CB)

Ο ρόλος του κεντρικού αμυντικού[9][10] είναι να σταματά τους αντίπαλους ποδοσφαιριστές και συγκεκριμένα τους επιθετικούς ώστε να μην σκοράρουν, καθώς και να διώχνουν τη μπάλα από τη μεγάλη περιοχή της ομάδας τους. Όπως λέει και το όνομα τους, αγωνίζονται σε κεντρική θέση. Οι περισσότερες ομάδες έχουν δύο κεντρικούς αμυντικούς, οι οποίοι τοποθετούνται μπροστά από τον τερματοφύλακα. Υπάρχουν δύο κύριες αμυντικές στρατηγικές που χρησιμοποιούνται από τους κεντρικούς αμυντικούς: η άμυνα ζώνης, όπου κάθε κεντρικός αμυντικός καλύπτει συγκεκριμένη περιοχή του πεδίου τους και η στρατηγική man-to-man, όπου κάθε κεντρικός αμυντικός αναλαμβάνει να καλύψει ένα συγκεκριμένο αντίπαλο ποδοσφαιριστή.

Οι κεντρικοί αμυντικοί συνήθως είναι ψηλοί, δυνατοί, με καλές ικανότητες άλματος, κεφαλιάς και ικανότητες προσπέλασης. Οι επιτυχημένοι κεντρικοί αμυντικοί πρέπει επίσης να είναι σε θέση να συγκεντρώνονται, να διαβάζουν καλά το παιχνίδι, να είναι γενναίοι και αποφασιστικοί στη λήψη στην έσχατη λύση του τάκλιν του επιτιθέμενου ποδοσφαιριστή που διαφορετικά μπορεί να σκοράρει. Μερικές φορές, ιδιαίτερα στις μικρότερες κατηγορίες, οι κεντρικοί αμυντικοί επικεντρώνονται λιγότερο στον έλεγχο της μπάλας και στις πάσες, προτιμώντας απλά να διώξουν τη μπάλα σε μια ασφαλή περιοχή. [11]
Λίμπερο (SW)

Ο λίμπερο είναι ένα πιο ευέλικτο είδος κεντρικού αμυντικού που,όπως υποδηλώνει το όνομα του, "τραβάει" την μπάλα, αν ο αντίπαλος καταφέρει να παραβιάσει την αμυντική γραμμή (μεγάλη περιοχή). Η θέση του είναι μάλλον περισσότερο ρευστή από τους υπόλοιπους αμυντικούς που μαρκάρουν τους αντίπαλους ποδοσφαιριστές. Η ικανότητα του λίμπερο να διαβάζει το παιχνίδι είναι ακόμη πιο σημαντική σε σχέση με τον κεντρικό αμυντικό. [12] Η ποδοσφαιρική τακτική κατενάτσιο, που χρησιμοποιείτο στο ιταλικό ποδόσφαιρο τη δεκαετία του '60, χρησιμοποιούσε κυρίως αμυντικό λίμπερο.[13]

Ο Γερμανός αρχηγός Φραντς Μπεκενμπάουερ είναι ευρέως αποδεκτός ως ο εφευρέτης του λίμπερο και ένας από τους καλύτερους παίχτες στη θέση αυτή.[14]
Πλάγιοι αμυντικοί (δεξιός RB και αριστερός LB)

Ο δεξιός και αριστερός πλάγιος αμυντικός[15]) είναι οι αμυντικοί των πτερύγων, όχι όμως όπως οι αμυντικοί χαφ. Είναι οι δεύτεροι πιο κοινοί αμυντικοί (μετά τους κεντρικούς αμυντικούς). Οι αμυντικοί αυτοί προστατεύουν τις πλάγιες πλευρές του γηπέδου αλλά δεν ανεβαίνουν στην επίθεση όπως οι αμυντικοί χαφ.
Αμυντικά χαφ (δεξιό RWB και αριστερό LWB)

Τα αμυντικά χαφ είναι αμυντικοί με έμφαση στην επίθεση. Χρησιμοποιούνται κυρίως στο σύστημα 3–5–2 και θα μπορούσαν επομένως να θεωρηθούν ως τμήμα της μεσαίας γραμμής. Αλλά, μπορούν να χρησιμοποιηθούν και στο σύστημα 5-3-2 και έτσι έχουν ένα πιο αμυντικό ρόλο.

Στην εξέλιξη του σύγχρονου παιχνιδιού, τα αμυντικά χαφ είναι ο συνδυασμός ακραίου μέσου. Ως εκ τούτου, είναι μια από τις πιο απαιτητικές θέσεις στο σύγχρονο ποδόσφαιρο. Τα αμυντικά χαφ είναι συχνά πιο τολμηροί από τους πλάγιους αμυντικούς και αναμένεται να δώσουν πλάτος, ειδικά σε ομάδες χωρίς ακραίους μέσους. Ένα αμυντικό χαφ πρέπει να έχουν εξαιρετικές αντοχές και να αμύνονται εξαιρετικά απέναντι στις επιθέσεις των αντιπάλων από τις πτέρυγες. Ο αμυντικός μέσος συνήθως τοποθετείται ώστε να καλύψει τις προόδους των αμυντικών χαφ. [16]
Μέσοι (MF)
Ένας μέσος παίζει μεταξύ άμυνας και επίθεσης (Στίβεν Τζέραρντ)

Οι μέσοι είναι ποδοσφαιριστές των οποίων η θέση είναι μεταξύ των επιθετικών και των αμυντικών. Το κύριο καθήκον τους είναι να διατηρήσουν την κατοχή της μπάλας, να παίρνουν την μπάλα από τους αμυντικούς και να την παραχωρούν στους επιθετικούς. Οι περισσότεροι προπονητές τοποθετούν τουλάχιστον ένα μέσο για τη διάλυση των επιθέσεων των αντιπάλων, ενώ οι υπόλοιποι αναλαμβάνουν τη δημιουργία γκολ ή έχουν ίσες υπευθυνότητες μεταξύ άμυνας και επίθεσης. Οι μέσοι αναμένεται να καλύψουν πολλούς τομείς στο γήπεδο, αλλά μπορούν κατά τη διάρκεια του παιχνιδιού να βοηθήσουν στην άμυνα ή στην επίθεση.
Κεντρικός αμυντικός μέσος (DM)

Ένας κεντρικός αμυντικός μέσος είναι ένας κεντρικός μέσος που τοποθετείται μπροστά από τους αμυντικούς, ώστε να παρέχει μια πιο σταθερή άμυνα, αποτελώντας τροχοπέδη στην ελευθερία των αντιπάλων να επιτεθούν. Ο κεντρικός αμυντικός μέσος κρατάει την μπάλα και μαρκάρει τους αντίπαλους επιθετικούς και αμυντικούς. Επίσης, βοηθάνε και στην τακτική π.χ. οδηγώντας τους κεντρικούς επιθετικούς έξω από τις πτέρυγες όπου έχουν λιγότερη επιρροή καλύπτοντας τις θέσεις του.

Αν και τα καθήκοντα του κεντρικού αμυντικού μέσους είναι κυρίως αμυντικά, ορισμένοι κεντρικοί αμυντικοί μέσοι αναπτύσσονται ως οργανωτές παιχνιδιού, χάρη στην ικανότητά τους να καθορίζουν το ρυθμό με το πέρασμα τους. Δεδομένου ότι δεν είναι εξειδικευμένοι αμυντικοί. συνήθως υποστηρίζονται από ένα πιο αμυντικογενή μέσο.

Οι κεντρικοί αμυντικοί μέσοι πρέπει να διαθέτουν την αίσθηση της καλής τοποθέτησης στο γήπεδο, ικανότητες αντιμετώπισης και αναμανονής (των παιχτών και των κινήσεων της μπάλας). Επίσης, πρέπει να διαθέτουν καλές δεξιότητες περάσματος και την ικανότητα να κρατούν την μπάλα στη μεσαία γραμμή κάτω από συνεχή πίεση. Το σημαντικότερο είναι να διαθέτουν μεγάλη αντοχή, αφού είναι οι παίχτες που καλύπτουν τις μεγαλύτερες αποστάσεις σε ένα επαγγελματικό παιχνίδι ποδοσφαίρου. Σε ένα τυπικό παιχνίδι της Πρέμιερ Λιγκ, ένας χαφ μπορεί να καλύψει έως και 12 χιλιόμετρα, αγωνιζόμενος και τα 90 λεπτά.

Μερικοί κεντρικοί αμυντικοί μέσοι είναι σε θέση να παίζουν «box to box» χρησιμοποιώντας τις δυνάμεις τους, την ικανότητα προσπεράσματος τους και την ευχέρεια τους να επηρεάζουν το ρυθμό παιχνιδιού της ομάδας τους. και, ως κανόνα και όχι εξαίρεση, χρησιμοποιούν τη δύναμή τους, περνώντας από την ικανότητά τους, και ο ρυθμός εργασίας τους για να επηρεάσει το παιχνίδι της ομάδας τους.
Κεντρικός μέσος(CM)

Ο κεντρικός μέσος διαδραματίζει διάφορους ρόλους στο παιχνίδι, ανάλογα με τις δυνατότητες του και τις τακτικές της ομάδας. Είναι ο σύνδεσμος μεταξύ άμυνας και επίθεσης αλλά πρέπει επίσης να αμύνονται όταν οι αντίπαλοι έχουν την κατοχή. Η κεντρική τους θέση τους δίνει τη δυνατότητα να έχουν μια σφαιρική άποψη του αγώνα και αφού το μεγαλύτερο μέρος της δράσης του παιχνιδιού λαμβάνει μέρος στην περιοχή τους, οι μέσοι ασκούν συχνά το μεγαλύτερο βαθμό ελέγχου για το πως παίζεται ο αγώνας. [17]
Κεντρικός επιθετικός μέσος (AM)

Ένας κεντρικός επιθετικός μέσος ή μεσοεπιθετικός είναι ένας κεντρικός μέσος που τοποθετείται σε μια πιο προωθημένη θέση στο κέντρο, συνήθως πίσω από τους επιθετικούς. Αυτοί οι παίχτες συνήθως χρησιμεύουν ως άξονας για την επίθεση της ομάδας. Ο κύριος ρόλος του κεντρικού επιθετικού μέσου είναι να δημιουργεί ευκαιρίες για επίτευξη γκολ. Ο μεσοεπιθετικός είναι μια σημαντική θέση η οποία απαιτεί να διαθέτει ο παίχτης ανώτερες τεχνικές ικανότητες όσο αφορά τη διέλευση αλλά και την ικανότητα να διαβάζει την αντίπαλη άμυνα, προκειμένου να δώσει πάσες, που θα διαπεράσουν την αντίπαλη άμυνα, στους επιθετικούς.
Ακραίος μέσος (αριστερός LM ή δεξιός RM)

Ένας ακραίος μέσος είναι ο μέσος που τοποθετείται στις πτέρυγες του κέντρου του γηπέδου.[18]

Oι ακραίοι μέσοι πρέπει να έχουν καλή τεχνική της μπάλας και μεγάλη ταχύτητα ώστε να μπορούν να περάσουν τους ακραίους αμυντικούς με μια καλή ντρίπλα και να κάνουν ένα άνοιγμα προς την άκρη της περιοχής ώστε να έχουν την ευκαιρία να δημουργήσουν μια σέντρα η να συνεχίσουν την κούρσα προς την καρδιά της περιοχής για την επίτευξη γκολ. Επίσης πρέπει να είναι σε θέση όταν αμύνεται η ομάδα να κάνουν μια καλή άμυνα στο κέντρο ώστε να μην περάσουν οι ακραίοι επιθετικοί ή οι ακραίοι μέσοι .Ένας ακραίος μέσος πρέπει να ελέγχει την αριστερή,δεξιά πτέρυγα και να είναι εύεληκτος στην έμφαση προς την επίθεση και την επίτευξη γκολ.Μερικοί ακραίοι μέσοι με μεγάλη ικανότητα ντρίπλας και τεχνικής χρησημοπιούνται και ως ακραίοι επιθετικοί.
Επιθετικοί (FW)
Ο επιθετικός (κόκκινη φανέλα) περνάει τον αμυντικό (άσπρη φανέλα) και είναι έτοιμος να σκοράρει.

Επιθετικοί είναι οι παίχτες μιας ομάδας που είναι πλησιέστεροι στην εστία της αντίπαλης ομάδας. Η πρωταρχική ευθύνη των επιθετικών είναι η επίτευξη γκολ. Καλοί επιθετικοί θεωρούνται αυτοί που έχουν φανταστική δυνατότητα σκοραρίσματος. Άλλα καθήκοντα τους περιλαμβάνουν τη δημιουργία ευκαιριών για επίτευξη γκολ από άλλους παίχτες (συνήθως άλλους επιθετικούς και μερικές φορές μέσους) και να κρατούν τη μπάλα ώστε άλλοι παίχτες να προωθηθούν στην επίθεση. Τα σύγχρονα ποδοσφαιρικά συστήματα προνοοούν ένα με τρεις επιθετικούς. Τα συστήματα με δύο επιθετικούς είναι τα πιο κοινά, όπως το 4-4-2. Επειδή οι επιθετικοί σκοράρουν τα περισσότερα γκολ σε σχέση με τους υπόλοιπους ποδοσφαιριστές, είναι οι πιο γνωστοί και πιο ακριβοί παίχτες των ομάδων τους.
Κεντρικός επιθετικός (CF)

Ο κεντρικός επιθετικός είναι συνήθως ένας ψηλός παίχτης, του οποίου ο κύριος ρόλος είναι η επίτευξη της πλειοψηφίας των γκολ της ομάδας του. Χρησιμοποιείται επίσης για να κερδίζει τις ψηλές μπαλιές ή να δέχεται τις πάσες και να κρατά την μπάλα και για να βοηθά τους συμπαίκτες του δίνοντας τους πάσες. Πρέπει να είναι δυνατοί ώστε να κερδίζουν κεφαλιές και τους δυνατούς αμυντικούς. Το κλασσικό τους νούμερο φανέλας είναι το 9.
Δεύτερος επιθετικός (Ss)

Ο δεύτερος επιθετικός έχει μια μεγάλη ιστορία στο παιχνίδι, αλλά ο όρος για να περιγραφεί άλλαξε διαμέσου των ετών. Πρόσφατα, του έχει αποδοθεί ο όρος δεύτερος επιθετικός. Η θέση αναπτύχθηκε από τη διάσημη Εθνική Ουγγαρίας στα τέλη της δεκαετίας του 1940 και στα μέσα της δεκαετίας του 50, με αρχηγό το Φέρεντς Πούσκας. Στη συνέχεια, έγινε δημοφιλής στο ιταλικό ποδόσφαιρο. Πολλοί ποδοσφαιριστές στη θέση αυτή μπορούν να παίξουν σαν κεντρικοί επιθετικοί μέσοι ή στις πτέρυγες. Η θέση τους συνήθως είναι μεταξύ του κεντρικού επιθετικού και του κέντρου. Τέτοιοι παίχτες είναι είτε ικανοί, επιθετικογενείς μέσοι ή επιθετικοί που μπορούν και να σκοράρουν και να δημιουργούν ευκαιρίες για τους κεντρικούς επιθετικούς. Ένας κεντρικός επιθετικός μέσος μπορεί να παίξει στη θέση του δεύτερου επιθετικού με επιτυχία.
Πλάγιος επιθετικός (Εξτρέμ) (Δεξιός RW ή αριστερός LW)

Ένας πλάγιος επιθετικός αγωνίζεται στο χώρος της επίθεσης από τις πτέρυγες. Μερικές φορές κατατάσσονται ως μέρος του κέντρου. Υπάρχει δεξιός και αριστερός πλάγιος επιθετικός. Αν και οι πλάγιοι επιθετικοί είναι συνηθισμένοι στο ποδόσφαιρο, υπάρχουν πολλές πετυχημένες ομάδες που αγωνίζονται χωρίς αυτούς. Για παράδειγμα, η Μίλαν δεν χρησιμοποιεί, όπως συνήθιζε και η Λίβερπουλ κατά τις δεκαετίες '70 και '80, όταν εντυπωσίασε σε εθνικό και ευρωπαϊκό επίπεδο. Ακόμη, στο Παγκόσμιο κύπελλο του 1966, η νικήτρια εθνική Αγγλίας αποκλήθηκε από τους συμπατριώτες της ως "the wingless wonders", καθώς δεν περιελάμβανε πλάγιους επιθετικούς στη βασική της ενδεκάδα.[19]
Πηγές
Πύλη Ποδόσφαιρο

Laws of the Game, FIFA, Ανακτήθηκε 20 Ιουλίου 2012
Davidson, Phil Top footballer's father kidnapped, The Independent, 19 Φεβρουαρίου 1999, Ανακτήθηκε 20 Ιουλίου 2012
Jose Luis Chilavert, BBC Sport, 9 Απριλίου 2002, Ανακτήθηκε 20 Ιουλίου 2012
José Luis Chilavert: Football misses me, FIFA.com, 24 Νοεμβρίου 2005,Ανακτήθηκε 20 Ιουλίου 2012
Great victory of São Paulo FC against Chivas in Mexico[νεκρός σύνδεσμος], CONMEBOL.com, 26 Ιουλίου 2007, Ανακτήθηκε 20 Ιουλίου 2012
Thomas, Martin, The Progression of a Goalkeeper[νεκρός σύνδεσμος], National Soccer Coaches of America, 1999, Ανακτήθηκε 20 Ιουλίου 2012
Cool Carrizo poised for greatness, FIFA.com, 23 Απριλίου 2008, Ανακτήθηκε 20 Ιουλίου 2012
Hunter, Andy, Goalkeepers: An endangered species?, The Independent, 17 Οκτωβρίου 2006, Ανακτήθηκε 20 Ιουλίου 2012
Derby bring in centre-back Stubbs, BBC Sport, 31 Ιανουαρίου 2008, Ανακτήθηκε 20 Ιουλίου 2012
Gillen, Sean, Pepe vows to break “Real Madrid centre-back curse”, PortuGOAL.net, 11 Σεμπτεμβρίου 2007, Ανακτήθηκε 11 Ιουνίου 2012
Positions guide: Central defender, BBC Sport, Ανακτήθηκε 20 Ιουλίου 2012
Positions guide: Sweeper, BBC Sport, Ανακτήθηκε 20 Ιουλίου 2012
Hylands, Alan, Catenaccio – The Lost Art Of Defensive Football[νεκρός σύνδεσμος], About.com: World Soccer, Ανακτήθηκε 20 Ιουλίου
Positions in Football: Sweeper/Libero talkfootball.co.uk, Ανακτήθηκε 20 Ιουλίου
BBC Sport Academy | Football | Rules | The full-back
«Positions guide: Wingback». BBC Sport. 1 Σεπτεμβρίου 2005.
Positions guide: Central midfield, BBC Sport, Ανακτήθηκε 20 Ιουλίου 2012
Positions guide: Wide midfield, BBC Sport, Ανακτήθηκε 20 Ιουλίου 2012
Galvin, Robert, Sir Alf Ramsey[νεκρός σύνδεσμος], National Football Museum, Ανακτήθηκε 20 Ιουλίου 2012