αγγλικά : Free software
γαλλικά : Logiciel libre
γερμανικά : Freie Software
Ελεύθερο λογισμικό, όπως ορίζεται στον ορισμό του Ελεύθερου Λογισμικού από το Ίδρυμα Ελευθέρου Λογισμικού (Free Software Foundation), είναι λογισμικό που μπορεί να χρησιμοποιηθεί, αντιγραφεί, μελετηθεί, τροποποιηθεί και αναδιανεμηθεί χωρίς περιορισμό.
Η ελευθερία από τέτοιους περιορισμούς είναι βασικό στοιχείο στην ιδέα του Ελεύθερου Λογισμικού, έτσι ώστε το αντίθετο του Ελεύθερου Λογισμικού είναι το λογισμικό το οποίο θέτει περιορισμούς στις παραπάνω ελευθερίες (π.χ. κρυφός πηγαίος κώδικας, περιορισμένη λειτουργία, απαγόρευση κάποιας χρήσης του προγράμματος, π.χ. της επαγγελματικής, απαγόρευση μετάδοσης σε τρίτους, κτλ.), και όχι το εμπορικό λογισμικό το οποίο μπορεί να πωληθεί και να αναδιανεμηθεί με σκοπό το κέρδος. Επομένως ο όρος Ελεύθερο Λογισμικό δεν αναφέρεται στην τιμή της διανομής του λογισμικού, την οποία διανομή μάλιστα επιτρέπεται να χρεώνει ο κάθε διανομέας, εάν το επιθυμεί, αλλά στα δικαιώματα του χρήστη κατά την χρήση του λογισμικού μετά την απόκτηση του. Ωστόσο, η συντριπτική πλειονότητα των Ελεύθερων Λογισμικών διανέμεται δωρεάν.
Στα διάφορα εγχειρήματα ελεύθερου λογισμικού προγραμματιστές, γραφίστες, εξειδικευμένοι δημιουργοί στο χώρο της πληροφορικής και σχεδιαστές ιστοσελίδων συσπειρώνονται για ένα κοινό αγαθό που είναι η πληροφορία και πιο συγκεκριμένα ο κώδικας. [1]
Δημοφιλή παραδείγματα για Ελεύθερα Λογισμικά είναι π.χ. ο φυλλομετρητής Mozilla Firefox, το πακέτο εφαρμογών γραφείου LibreOffice, ο εξυπηρετητής του παγκόσμιου ιστού Apache ή ο πυρήνας λειτουργικού συστήματος Linux.
Το Ελεύθερο Λογισμικό ορισμένες φορές αναφέρεται και ως ανοιχτό λογισμικό ή λογισμικό ανοιχτού κώδικα αλλά οι δύο έννοιες δεν είναι ταυτόσημες. Σύμφωνα με τον Ρίτσαρντ Στάλλμαν, ιδρυτή του Ιδρύματος Ελεύθερου Λογισμικού και συνολικά της έννοιας του ελεύθερου λογισμικού, δεν είναι κάθε λογισμικό ελεύθερο μόνο και μόνο επειδή είναι ανοιχτού κώδικα [2]. Eπίσης, πολλές συζητήσεις έχουν γίνει σχετικά με τη δυναμική και τα ιδιαίτερα γνωρίσματα των μοντέλων παραγωγής του Eλεύθερου Λογισμικού ως πρότυπο μιας νέας μορφής κοινωνικής, οικονομικής και πολιτικής οργάνωσης. [3] [4][5][6]
Ιστορία
Κύριο λήμμα: Ιστορία του ελεύθερου λογισμικού
Ο Ρίτσαρντ Στόλλμαν, ιδρυτής του Ιδρύματος Ελεύθερου Λογισμικού
Στις δεκαετίες του 1950, του 1960, και του 1970, ήταν φυσιολογικό για τους χρήστες των υπολογιστών να έχουν τις ελευθερίες του λογισμικού που συνδέονται με το ελεύθερο λογισμικό. Το Λογισμικό μοιράζονταν ευρέως από τα άτομα που χρησιμοποιούσαν τους υπολογιστές και από τους κατασκευαστές του τεχνικού εξοπλισμού που καλωσόριζαν το γεγονός ότι οι άνθρωποι έγραφαν λογισμικό που έκανε τον εξοπλισμό τους χρήσιμο. Οργανώσεις από χρήστες και προμηθευτές, για παράδειγμα, η SHARE, σχηματίστηκαν για να διευκολύνουν την ανταλλαγή του λογισμικού. Στα τέλη όμως της δεκαετίας του 1960, η εικόνα άλλαξε: τα κόστη του λογισμικού ανέβαινα δραματικά, και μια αναπτυσσόμενη βιομηχανία λογισμικού ανταγωνίζονταν με τους κατασκευαστές του εξοπλισμού συσκευασμένα προϊόντα λογισμικού (δωρεάν από την άποψη ότι το κόστος περιλαμβάνονταν στο κόστος του εξοπλισμού), μισθωμένες μηχανές απαιτούσαν υποστήριξη λογισμικού ενώ δεν παρείχαν κανένα έσοδο για το λογισμικό, και μερικοί πελάτες που είχαν την δυνατότητα να ανταποκριθούν στις ιδιαίτερες ανάγκες τους δεν ήθελαν τα κόστη του ελεύθερου λογισμικού να έρχονται ως ενιαία δέσμη με το κόστος των προϊόντων εξοπλισμού υπολογιστών. Στην απόφαση Ηνωμένες Πολιτείες vs. IBM, που αρχειοθετήθηκε στις 17 Ιανουαρίου, 1969, η κυβέρνηση κατηγόρησε την εταιρεία ότι το "λογισμικό σε πακέτο" ήταν εναντίον του ανταγωνισμού.[7] Κι ενώ κάποια λογισμικά θα μπορούσαν πάντα να είναι ελεύθερα, παράλληλα δινόταν η δυνατότητα να παραχθεί ένα διαρκώς αυξανόμενο σε ποσότητα λογισμικό που ήταν μόνον προς πώληση. Στις δεκαετίας του 1970 και νωρίς του 1980, η βιομηχανία λογισμικού άρχισε να χρησιμοποιεί τεχνικά μέτρα (τέτοια όπως την διανομή μόνον δυαδικών αντιγράφων από τα προγράμματα υπολογιστών) για να αποτρέψουν τους χρήστες από την μελέτη και τροποποίηση του λογισμικού. Το 1980 η νομοθεσία οριζόμενη ως πνευματική ιδιοκτησία, επεκτάθηκε και στα προγράμματα υπολογιστών.
To 1983, Ρίτσαρντ Στάλλμαν, για πολλά χρόνια μέλος της κοινότητας των χάκερ στο Εργαστήριο Τεχνητής Νοημοσύνης του MIT, ανακοίνωσε το GNU Project, λέγοντας ότι είχε απογοητευθεί με τα αποτελέσματα στην αλλαγή της κουλτούρας της βιομηχανίας των υπολογιστών και των χρηστών της. Η ανάπτυξη του λογισμικού για το GNU άρχισε τον Ιανουάριο του 1984, και το Ίδρυμα Ελεύθερου Λογισμικού (FSF) ιδρύθηκε τον Οκτώβριο του 1985. Αυτός ανέπτυξε ένα ορισμό για το ελεύθερο λογισμικό και την έννοια του "copyleft", σχεδιασμένη ειδικά για να διασφαλίσει την ελευθερία του λογισμικού για όλους.
Το 1990, μέσω του GNU Project είχε ολοκληρωθεί το μεγαλύτερο μέρος των προγραμμάτων που ήταν απαραίτητα για τη δημιουργία ενός λειτουργικού συστήματος, πλην κάποιων σημαντικών κομματιών, με βασικότερο τον πυρήνα (kernel). Την ίδια περίοδο, ο Linus Torvalds, στα πλαίσια ενός project εκτός του GNU, ανέπτυξε το δικό του πυρήνα , με την ονομασία Linux. Ο πυρήνας αυτός ενσωματώθηκε στα υπόλοιπα μέρη του GNU, με αποτέλεσμα τη δημιουργία ενός λειτουργικού συστήματος ολοκληρωμένου, λειτουργικού και ελεύθερου, του GNU/Linux.[1]
To 1991, με την παροχή της υπηρεσίας παγκόσμιου ιστού (World Wide Web), εφευρέτης της οποίας ήταν ο Tim Berners-Lee, ερευνητής του CERN, το διαδίκτυο γίνεται δημόσιο και μαζικό μέσο.[1]
Η οικονομική βιωσιμότητα του ελεύθερου λογισμικού έχει αναγνωριστεί από μεγάλες εταιρείες όπως η IBM, η Red Hat, και η Sun Microsystems.[8][9][10][11][12] Πολλές εταιρίες που η κύρια δραστηριότητά τους δεν είναι στον τομέα IT επιλέγουν το ελεύθερο λογισμικό για την Διαδικτυακή τους πληροφορία και τις ιστοσελίδες των πωλήσεων, λόγω του χαμηλότερου αρχικού κεφαλαίου επένδυσης και την ικανότητα να προσαρμόζουν ελεύθερα τα πακέτα εφαρμογών του. Επίσης, μερικές βιομηχανίες (όχι λογισμικού) αρχίζουν να χρησιμοποιούν τεχνικές παρόμοιες με αυτές που χρησιμοποιήθηκαν στην ανάπτυξη του ελεύθερου λογισμικού για τις έρευνές τους και την αναπτυξιακή διαδικασία. Οι επιστήμονες, για παράδειγμα, αναζητούν ακόμα περισσότερο ανοιχτές διαδικασίες ανάπτυξης, και σε εξοπλισμό όπως τα μικροτσίπ αρχίζουν να αναπτύσσονται με εξειδικεύσεις όρων που δημοσιεύονται κάτω από άδειες copyleft (δείτε το εγχείρημα OpenCores, για παράδειγμα). Τα Creative Commons και το free culture movement έχουν επίσης επηρεαστεί σε μεγάλο βαθμό από το κίνημα του ελεύθερου λογισμικού.
Ονομασία
Το FSF συστήνει να χρησιμοποιείται ο όρος ελεύθερο λογισμικό παρά λογισμικό ανοιχτού κώδικα επειδή, αυτοί διακηρύσσουν σε ένα έγγραφο για την φιλοσοφία του Ελεύθερου Λογισμικού, ότι αυτός ο τελευταίος όρος και η σχετική καμπάνια προώθησης εστιάζει στα τεχνικά θέματα της ανάπτυξης του λογισμικού, αποφεύγοντας τα θέματα της ελευθερίας των χρηστών.[13] "Libre" χρησιμοποιείται συχνά για να αποφεύγεται η αμφισημία της λέξης «ελευθερία» στην αγγλική γλώσσα. Δείτε το Gratis versus libre.
Άδειες ελεύθερου λογισμικού
Λογότυπος της 3. έκδοσης της Γενικής Άδειας Δημόσιας Χρήσης GNU, της λεγόμενης GPLv3
Εν γένει, σύμφωνα με την ισχύουσα νομοθεσία περί πνευματικής ιδιοκτησίας, η ελεύθερη αντιγραφή, διανομή και τροποποίηση του λογισμικού δεν επιτρέπεται. Για το λόγο αυτό, οι εκδόσεις Ελεύθερου Λογισμικού κάνουν χρήση ειδικής άδειας χρήσης Ελεύθερου Λογισμικού (free software licence) σύμφωνα με την οποία παραχωρείται το δικαίωμα αντιγραφής, τροποποίησης και αναδιανομής του λογισμικού, στους χρήστες και η οποία απαιτεί την δημοσιοποίηση του πηγαίου κώδικα. Η κυριότερη άδεια χρήσης Ελεύθερου Λογισμικού είναι η Γενική Άδεια Δημόσιας Χρήσης GNU (GNU General Public License, ή GNU GPL ή απλά GPL).
Σύμφωνα με το Ίδρυμα Ελεύθερου Λογισμικού, οι άδειες χρήσης Ελεύθερου Λογισμικού πρέπει να περιλαμβάνουν τις εξής ελευθερίες [14]:
Ελευθερία 0: Ελευθερία χρήσης του προγράμματος για οποιονδήποτε σκοπό.
Ελευθερία 1: Ελευθερία μελέτης και τροποποίησης του προγράμματος.
Ελευθερία 2: Ελευθερία αντιγραφής του προγράμματος.
Ελευθερία 3: Ελευθερία βελτίωσης του προγράμματος και επανέκδοσης του, προς το συμφέρον της κοινότητας των χρηστών.
Οι ελευθερίες 1 και 3 προϋποθέτουν την πρόσβαση των χρηστών στον πηγαίο κώδικα του λογισμικού.
Παραπομπές
(Κάρολος – Ιωσήφ Καβουλάκος και Γιώργος Γριτζάς (2016). «Εναλλακτικοί Οικονομικοί και Πολιτικοί Χώροι: Κοινωνικά κινήματα και χωρική ανάπτυξη».
Why "Free Software" is better than "Open Source" του Richard Stallman (Αγγλικά)
Γιατί ο Ανοιχτός Κώδικας χάνει το νόημα του Ελεύθερου Λογισμικού του Richard Stallman (Ελληνικά)
Kωστάκης, Bασίλης (2012). Tο ομότιμο μανιφέστο. Iωάννινα: Bορειοδυτικές εκδόσεις.
Bauwens, Michel (2005). «The political economy of peer production». Ctheory Journal.
Kωστάκης, Bασίλης. «Γιατί το Κίνημα του Ελεύθερου Λογισμικού Αποτελεί μια Ιστορική Ευκαιρία;». P2P Foundation. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 3 Φεβρουαρίου 2013. Ανακτήθηκε στις 17 Δεκεμβρίου 2012.
Benkler, Yochai (2006). The wealth of networks. New Haven/London: Yale University Press.
Fisher, Franklin M.; James W. McKie; Richard B. Mancke (1983). IBM and the U.S. Data Processing Industry: An Economic History. Praeger. ISBN 0-03-063059-2.
«IBM launches biggest Linux lineup ever». IBM. 2 Μαρτίου 1999. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 10 Νοεμβρίου 1999. Ανακτήθηκε στις 28 Απριλίου 2011.
Farrah Hamid (24 Μαΐου 2006). «IBM invests in Brazil Linux Tech Center». LWN.net.
«Interview: The Eclipse code donation». IBM. 1 Νοεμβρίου 2001.
«Sun begins releasing Java under the GPL». Free Software Foundation. 15 Νοεμβρίου 2006. Ανακτήθηκε στις 23 Σεπτεμβρίου 2007. "FSF president and founder Richard Stallman said, 'I think Sun has contributed more than any other company to the free software community in the form of software. It shows leadership. It's an example I hope others will follow.'"
Rishab Aiyer Ghosh (20 Νοεμβρίου 2006). «Study on the: Economic impact of open source software on innovation and the competitiveness of the Information and Communication Technologies (ICT) sector in the EU» (PDF). Ευρωπαϊκή Ένωση. σελ. 51. Ανακτήθηκε στις 25 Ιανουαρίου 2007.
«Why "Open Source" misses the point of Free Software». "The philosophy of open source, with its purely practical values, impedes understanding of the deeper ideas of free software; it brings many people into our community, but does not teach them to defend it."
The Free Software Definition, Free Software Foundation (Αγγλικά)
Ο Ορισμός του Ελεύθερου Λογισμικού (μετάφραση)
Δείτε επίσης
Λογισμικό ανοικτού κώδικα
Free Software Foundation
Free Software Foundation Europe 'Ευρωπαϊκό Ίδρυμα Ελεύθερου Λογισμικού'
ΕΕΛ/ΛΑΚ
GNU/Linux (GNU + Linux)
GPL
ελεύθερο περιεχόμενο
Κλείδωμα σε προμηθευτή
Εξωτερικοί σύνδεσμοι
Commons logo
Τα Wikimedia Commons έχουν πολυμέσα σχετικά με το θέμα
Ελεύθερο λογισμικό
Sister project Τα Βικιβιβλία έχουν ένα βιβλίο σχετικά, με τίτλο
Το φαινόμενο του Ελεύθερου και Ανοιχτού Λογισμικού
Free Software Foundation
Ορισμός Ελεύθερων Πολιτισμικών Έργων
Ελεύθερο Λογισμικό / Λογισμικό Ανοικτού Κώδικα open-source.gr
Ελεύθερο Λογισμικό / Λογισμικό Ανοικτού Κώδικα ellak.gr
GreekL.U.G / Ένωση Ελλήνων Χρηστών και Φίλων ΕΛ/ΛΑΚ / Μη Κυβερνητική Οργάνωση - Σύλλογος
Δικτυακή πύλη για το εκπαιδευτικό λογισμικό ανοιχτού κώδικα
Ελεύθερο λογισμικό και λογισμικό ανοικτού κώδικα
Γενικά
Copyleft · Γεγονότα και βραβεία · Ελεύθερο λογισμικό · Ορισμός του Ελεύθερου Λογισμικού · Δωρεάν και ελεύθερο · Κατάλογος ελεύθερου λογισμικού και λογισμικού ανοιχτού κώδικα · Λογισμικό ανοικτού κώδικα
Λειτουργικά συστήματα
AROS · BSD · Darwin · eCos · FreeDOS · GNU · Haiku · Inferno · Linux · Mach · MINIX · OpenSolaris · Plan 9 · ReactOS · Symbian
Ανάπτυξη λογισμικού
Eclipse · Free Pascal · GCC · Gambas · Java · LLVM · Lua · NetBeans · Open64 · Perl · PHP · Python · ROSE · Ruby · Tcl
Ιστορία
GNU ·Haiku ·Linux · Mozilla (Application Suite · Firefox · Thunderbird)
Οργανισμοί
Apache Software Foundation · Ίδρυμα Blender · Eclipse Foundation · freedesktop.org · Ίδρυμα Ελεύθερου Λογισμικού (Ευρώπη · India ·Latin America) · FSMI ·GNOME Foundation · GNU Project · Google Code ·KDE e.V. · Linux Foundation · Mozilla Foundation · Open Source Geospatial Foundation · Open Source Initiative · Python Software Foundation - Software Freedom Conservancy · SourceForge · Symbian Foundation · The Document Foundation · Xiph.Org Foundation · XMPP Standards Foundation · X.Org Foundation
Άδειες ελεύθερου λογισμικού
Apache · Artistic · BSD · GNU GPL · GNU LGPL · ISC · MIT · MPL · Ms-PL/RL · zlib · FSF approved licenses
Πρότυπα αδειών λογισμικού
Ορισμός του Λογισμικού Ανοιχτού Κώδικα · Ορισμός του Ελεύθερου Λογισμικού · Debian Free Software Guidelines
Σημαντικά θέματα
Binary blob · Canonical's contributor agreement · Digital rights management · Συμβατότητα καρτών γραφικών · License proliferation · Mozilla software rebranding · Proprietary software · Διαμάχη SCO-Linux · Ασφάλεια · Πατέντες λογισμικού · Περιορισμοί υλικού · Trusted Computing · Viral license
Άλλα θέματα
Εναλλακτικοί όροι · Κοινότητα · Διανομή Linux · Forking · Κίνημα · Microsoft Open Specification Promise · Revolution OS · Σύγκριση με λογισμικό κλειστού κώδικα
Hellenica World - Scientific Library
Από τη ελληνική Βικιπαίδεια http://el.wikipedia.org . Όλα τα κείμενα είναι διαθέσιμα υπό την GNU Free Documentation License
