.
Ο Προκύων είναι ο φωτεινότερος αστέρας στον αστερισμό Μικρός Κύων, o α Μικρού Κυνός (alpha Canis Minoris, α CMi), εύκολα ορατός με γυμνό μάτι στον ουρανό της Ελλάδας τις χειμωνιάτικες νύχτες.
Ονομασίες και ιστορία
| Προκύων (α Μικρού Κυνός) | |
|---|---|
| Αστερισμός: | Μικρός Κύων |
| Συντεταγμένες (εποχή 2000.0): |
α = 7h:39m:18s , δ = +5°.13΄.29΄΄ |
| Φαινόμενο μέγεθος: | 0,35 και 10,7 |
| Φασματικός τύπος: | F5 IV-V + DA |
| Απόσταση από τη Γη: | 11,41 |
Το όνομα αυτό, που αποδόθηκε από τους Έλληνες στον συγκεκριμένο αστέρα από την απώτερη αρχαιότητα, μεταγράφηκε στα λατινικά και διεθνώς ως Procyon, με τις παραλλαγές Procion και Prochion, ενώ οι αρχαίοι Ρωμαίοι το μετέφρασαν ως Antecanis. Το όνομα προέρχεται από τις λέξεις «προ» και «κύων», σημαίνει επομένως τον αστέρα που ανατέλλει πριν από τον «κύνα», δηλαδή τον αστέρα Σείριο, τον φωτεινότερο από όλους τους απλανείς αστέρες των γήινων ουρανών. Για τον λόγο αυτό, η γενική πτώση του ονόματος είναι «του Πρόκυνος» ή «του Πρόκυνα», ενώ η αιτιατική «τον Πρόκυνα».
Ο Ούλουγκ Μπεγκ αναφέρει τον Πρόκυνα ως Al Shi'ra al Shamiyyah και σε συντομία Al Shamiyyah, όνομα που ο Γεώργιος Χρυσοκόκκης το μεταγράφει ως Σιαήρ Σιαμή και από αυτόν ο Riccioli σε Siair Siami. Συμφωνούν όλα τα παραπάνω με το περιπτωσιακό παλαιό αγγλικό όνομα «ο Βόρειος Σείριος» (Northern Sirius), ενώ οι Αλφόνσειοι Πίνακες του 1521 τον γράφουν ως Aschere, Aschemie, Algomeysa και του 1545 ως Prochion και Algomeyla. Είχε δηλαδή πολλά από τα ονόματα που αποδίδονται και στον αστερισμό του, στον οποίο και κυριαρχεί. Οι ύστεροι αρχαίοι Αιγύπτιοι υιοθέτησαν την ελληνική ονομασία παρεφθαρμένη ως Pur Cahen.
Στη Μεσοποταμία ο Προκύων ήταν γνωστός ως Kakkab Paldara, Pallika και Palura, δηλαδή ο αστέρας του Περάσματος του Νερού, τίτλος δοσμένος προφανώς σε σχέση με το ουράνιο ποτάμι, τον γειτονεύοντα Γαλαξία. Ο Γερμανός ανατολιστής Fritz Hommel διατεινόταν ότι αυτός ήταν ο Kak-shisha, όνομα που οι περισσότεροι ειδικοί αποδίδουν στον Σείριο.
Ο Dupuis γράφει ότι στους ινδικούς μύθους ο Προκύων είναι ο Singe Hanuant. Αυτός ή ο Σείριος ήταν ο Vanand των Περσών.
Στην Κίνα ο Προκύων ήταν ο Nan Ho, ο «Νότιος Ποταμός», ο οποίος ωστόσο περιελάμβανε και τους β και η Μικρού Κυνός.
Για τους ιθαγενείς των Νήσων Χέρβεϋ ήταν η θεά τους Vena.
Στην αστρολογία ο Προκύων, όπως και ολόκληρος ο αστερισμός του, προμήνυε πλούτο, δόξα και καλή τύχη.
Το τηλεσκόπιο αποκαλύπτει αρκετούς αμυδρούς αστέρες κοντά του. Ο δέκατου μεγέθους συνοδός λευκός νάνος ανακαλύφθηκε τον Νοέμβριο 1896 από τον Schaeberle του Αστεροσκοπείου Λικ σε απόσταση 4,6 δευτερολέπτων της μοίρας από τον Πρόκυνα και σε γωνία θέσεως 318,8 μοίρες. Αμέσως συσχετίσθηκε με αυτόν που είχε προβλέψει ο Μπέσελ το 1861 για να εξηγήσει τις μεταβολές στην ιδία κίνηση του Πρόκυνα (το ίδιο δηλαδή που είχε συμβεί και με τον Σείριο και οδήγησε στην ανακάλυψη του Σειρίου B).
Αστρονομικά και αστροφυσικά δεδομένα
Ο Προκύων είναι κιτρινόλευκος υπογίγαντας αστέρας, αρκετά εξελιγμένος και έτοιμος να εγκαταλείψει την Κύρια Ακολουθία μετά από σχεδόν 2 δισεκατομμύρια έτη ήσυχης ζωής. Η επιφανειακή θερμοκρασία του είναι 6.650 K, ενώ η μάζα του εκτιμάται ότι είναι μιάμιση φορά μεγαλύτερη της μάζας του Ήλιου και η διάμετρός του 1,86 φορά μεγαλύτερη, επομένως ο όγκος του είναι 6,4 φορές μεγαλύτερος από τον όγκο του Ήλιου. Το απόλυτο μέγεθος είναι +2,65, που αντιστοιχεί σε πραγματική λαμπρότητα 7,7 φορές μεγαλύτερη από εκείνη του Ήλιου.
Ο α Μικρού Κυνός είναι ένας από τους πλησιέστερους αστέρες στη Γη, οπότε λογικά εμφανίζει μεγάλη ιδία κίνηση, η οποία μετρήθηκε σε 1,2585 arcsec/έτος, και μας πλησιάζει με ταχύτητα 3,2 χιλιόμετρα ανά δευτερόλεπτο (11.900 χιλιόμετρα την ώρα).
Ο συνοδός λευκός νάνος
Ο συνοδός του Πρόκυνα κινείται σε έντονα ελλειπτική τροχιά (εκκεντρότητα 0,41) με μεγάλο ημιάξονα 4,27 δευτερόλεπτα της μοίρας, που αντιστοιχεί σε μεταξύ τους απόσταση 15 AU, και περίοδο περιφοράς 40,82 γήινα έτη. Το πιο πρόσφατο περίαστρο σημειώθηκε το έτος 2008.
Το απόλυτο μέγεθος του λευκού αυτού νάνου είναι 13,04 (λαμπρότητα 2000 φορές μικρότερη της ηλιακής) και η διάμετρός του 50 φορές μικρότερη εκείνης του Ηλίου, με δεδομένο ότι η επιφανειακή θερμοκρασία του είναι 7.740 K. Η βαρύτητα στην επιφάνειά του έχει ένταση 100 εκατομμύρια φορές μεγαλύτερη από εκείνη στην επιφάνεια της Γης, ενώ η μάζα του είναι σχετικώς μικρή, μόλις το 60% της ηλιακής. Συνεπώς είναι ελαφρότερος και ψυχρότερος από τον συνοδό του Σειρίου, τον λευκό νάνο Σείριο Β, αλλά με μεγαλύτερη διάμετρο.
Πηγές
Allen, R.H.: Star Names: Their Lore and Meaning, Dover Publ. 1963 (ονομασίες & ιστορία)
Hellenica World - Scientific Library
Από τη ελληνική Βικιπαίδεια http://el.wikipedia.org . Όλα τα κείμενα είναι διαθέσιμα υπό την GNU Free Documentation License
