Ο Ξέρξης Α΄ ήταν γιος του βασιλιά Δαρείου του Υστάσπη και της Άτοσσας, κόρης του Κύρου του πρεσβυτέρου.

Διαδέχτηκε στο θρόνο τον πατέρα του στα 485 π.Χ. και έγινε Βασιλιάς των Περσών και Μήδων μέχρι τα 465 π.Χ. Ένα χρόνο μετά την ανάρρησή του στο θρόνο, ο Ξέρξης κατέλαβε την Αίγυπτο που είχε επαναστατήσει. Στο τρίτο έτος της βασιλείας του συγκάλεσε συνέδριο με τη συμμετοχή των αρχόντων και των ευγενών όλων των επαρχιών της χώρας, το οποίο κράτησε έξι μήνες και στο οποίο αποφασίστηκε η επίθεση κατά της Ελλάδας. Στο τέλος του συνεδρίου παρέθεσε συμπόσιο επτά ημερών. Στο συμπόσιο διέταξε την τότε σύζυγό του Αστίν να εμφανιστεί για επίδειξη σύμφωνα με τα έθιμά τους. Η Αστίν όμως αρνήθηκε και ο Ξέρξης την έδιωξε από το παλάτι. Μετά παντρεύτηκε την Εσθήρ, μια από τις ομορφότερες κοπέλες του χαρεμιού του, ανεψιά τού κρυπτο-Ιουδαίου Μαρδοχαίου.

Στο διάστημα μεταξύ Αστίν και Εσθήρ, ο Ξέρξης πολέμησε εναντίον των Ελλήνων, μια εκστρατεία για την οποία προετοιμαζόταν για τέσσερα ολόκληρα χρόνια. Συγκέντρωσε ένα κολοσσιαίο στρατό από 800.000 άντρες που προέρχονταν από 46 έθνη, όπως μας διηγείται ο Ηρόδοτος και την άνοιξη του 480 π.Χ. ξεχύθηκε στην Ελλάδα. Χωρίς δυσκολία, αφού πέρασε με γέφυρες τον Ελλήσποντο, έφτασε στις Θερμοπύλες, όπου αντιμετώπισε τους 300 Σπαρτιάτες του Λεωνίδα. Μετά τη «νίκη» του στις Θερμοπύλες, έφτασε στην Αθήνα που την κατέλαβε. Οι κάτοικοί της είχαν φύγει πρόσφυγες στα γύρω νησιά. Ο τεράστιος στόλος του Ξέρξη, που στο μεταξύ είχε πάθει μεγάλες καταστροφές από τρικυμίες και από τη ναυμαχία στο Αρτεμίσιο με τους Αθηναίους, κατανικήθηκε στην περίφημη ναυμαχία της Σαλαμίνας στα 480 π.Χ. Αφήνοντας το γαμπρό του Μαρδόνιο στην Ελλάδα, που νικήθηκε κι αυτός στη μάχη των Πλαταιών στα 479 π.Χ., ο Ξέρξης γύρισε στις Σάρδεις. Στα 465 π.Χ., μετά από εικοσάχρονη βασιλεία, δολοφονήθηκε από τον Αρτάβανο που φιλοδοξούσε να ανέβει στο θρόνο της Περσίας.

Ο Ξέρξης έμεινε στην ιστορία ως εγκληματίας και τύραννος. Ήταν τόσο σκληρός και αδίστακτος ώστε κάποτε διέταξε να μαστιγώσουν τη θάλασσα γιατί δεν υπάκουσε στις διαταγές του να ηρεμήσει, και στη συνέχεια αποκεφάλισε τους μηχανικούς γιατί η θύελλα παρέσυρε τις γέφυρες που είχαν κατασκευάσει.