Μαρσίλιο Φιτσίνο

 

 

.

Ο Μαρσίλιο Φιτσίνο (Marsilio Ficino, σε λατινική απόδοση Marsilius Ficinus, 19 Οκτωβρίου 1433 – 1 Οκτωβρίου 1499) ήταν ένας από τους ουμανιστές (ανθρωπιστές) φιλοσόφους που άσκησαν τη μεγαλύτερη επίδραση στην πρώιμη ιταλική Αναγέννηση, καθώς βρισκόταν σε επαφή με κάθε σημαντικό διανοούμενο και συγγραφέα των ημερών του. Αναζωογόνησε τον νεοπλατωνισμό και υπήρξε ο πρώτος μεταφραστής όλων των σωζόμενων έργων του Πλάτωνος στη λατινική γλώσσα. Υπήρξε επίσης ερμηνευτής και σχολιαστής των έργων αυτών. Η Πλατωνική Ακαδημία του στη Φλωρεντία, μία απόπειρα για αναβίωση της ομώνυμης πλατωνικής σχολής, είχε τεράστια επίδραση στη γενική κατεύθυνση της ιταλικής Αναγεννήσεως και στη μετέπειτα ανάπτυξη της ευρωπαϊκής φιλοσοφίας.

Βιογραφικά στοιχεία

Ο Φιτσίνο γεννήθηκε στη μικρή πόλη Φιλίνε Βαλντάρνο κοντά στη Φλωρεντία. Ο πατέρας του, ο Ντιοτιφέτσι ντ' Ανιόλο, ήταν γιατρός υπό την προστασία του Κόζιμο των Μεδίκων, ο οποίος πήρε τον Μαρσίλιο στο σπίτι του και αργότερα τον έκανε δάσκαλο του εγγονού του, του Λαυρεντίου του Μεγαλοπρεπούς.

Κατά τη διάρκεια των συνεδριάσεων της εκκλησιαστικής Συνόδου της Φλωρεντίας από το 1438 ως το 1445, κατά τις αποτυχημένες προσπάθειες για την επούλωση του Σχίσματος, ο Κόζιμο και ο κύκλος διανοουμένων του είχαν την ευκαιρία να γνωρίσουν τον νεοπλατωνικό φιλόσοφο Γεώργιο Γεμιστό ή Πλήθωνα, οι συζητήσεις με τον οποίο πάνω στον Πλάτωνα και τους αλεξανδρινούς μυστικιστές συνάρπασαν τους μορφωμένους κύκλους της φλωρεντινής κοινωνίας τόσο πολύ, ώστε τον ονόμασαν «Δεύτερο Πλάτωνα». Το 1459 ο Ιωάννης Αργυρόπουλος δίδασκε ελληνική γλώσσα και λογοτεχνία στη Φλωρεντία και ο Φιτσίνο έγινε μαθητής του.
Δεν είναι ορθώς μορφωμένος ο άνθρωπος εκείνος που δεν αρέσκεται στην αρμονία.

Ο Φιτσίνο επιλέχθηκε ως επικεφαλής-σχολάρχης, όταν ο Κόζιμο απεφάσισε να επανιδρύσει την πλατωνική Ακαδημία. Τότε ο Φιτσίνο πραγματοποίησε την κλασική μετάφραση των πλατωνικών έργων από την αρχαία ελληνική στη λατινική γλώσσα (εκδόθηκε το 1484) και επίσης μία μετάφραση συλλογής ελληνιστικών κειμένων που είχε ανακαλύψει ο μοναχός Λεονάρδος της Πιστόια, τα λεγόμενα «Ερμητικά»[1], καθώς και των έργων πολλών νεοπλατωνικών φιλοσόφων, όπως των Πορφυρίου, Ιαμβλίχου, Πλωτίνου και άλλων. Ο Φιτσίνο προσπάθησε να επιτύχει μία σύνθεση του Χριστιανισμού με τον πλατωνισμό.

Ανάμεσα στους πολλούς μαθητές του Φιτσίνο συγκαταλέγονται ο Τζοβάννι Πίκο ντέλλα Μιράντολα και ο Φραντσέσκο Καττάνι ντα Ντιατσέτο, ο οποίος θεωρήθηκε από τον Φιτσίνο ο διάδοχός του ως επικεφαλής της Πλατωνικής Ακαδημίας της Φλωρεντίας[2]. Ο Τζιοβάννι ντι Μπάρντο Κόρσι, μαθητής του Ντιατσέτο, συνέταξε μία σύντομη βιογραφία του Φιτσίνο το 1506[3].

Ο Φιτσίνο, που είχε διδαχθεί την ιατρική από τον πατέρα του, χειροτονήθηκε ιερέας της Ρωμαιοκαθολικής Εκκλησίας το 1473, σε ηλικία 40 ετών. Φαίνεται ότι ήταν χορτοφάγος[4][5][6].

Ο Μαρσίλιο Φιτσίνο πέθανε στη Βίλα των Μεδίκων στο Καρέτζι, έδρα της Πλατωνικής Ακαδημίας της Φλωρεντίας. Το 1521 η μνήμη του τιμήθηκε με μία προτομή που φιλοτεχνήθηκε από τον Αντρέα Φερρούτσι, η οποία βρίσκεται στη νότια πλευρά του καθεδρικού ναού της Φλωρεντίας (Santa Maria del Fiore).

Το έργο του
Τούτη η λέπτομέρεια από το έργο του Ντομένικο Γκιρλαντάιο Ο Ζαχαρίας στον Ναό (1486–1490) απεικονίζει τους: Μαρσίλιο Φιτσίνο, Κριστοφόρο Λαντίνο, Πολιτιανό και Δ. Χαλκοκονδύλη. Τοιχογραφία στη Santa Maria Novella, Παρεκκλήσιο Tornabuoni, Φλωρεντία.

Το βασικό πρωτογενές έργο του Μαρσίλιο Φιτσίνο υπήρξε η πραγματεία του επί της αθανασίας της ψυχής (Theologia Platonica de immortalitate animae, γνωστό απλούστερα ως η Πλατωνική Θεολογία του Φιτσίνο). Πάνω στον ενθουσιασμό του για κάθε επανανακάλυψη από τον αρχαίο κόσμο, ο Φιτσίνο έδειξε μεγάλο ενδιαφέρον για τις τεχνικές της αστρολογίας, πράγμα που του προκάλεσε προβλήματα στις σχέσεις του με την Εκκλησία: Το 1489 κατηγορήθηκε για μαγεία ενώπιον του Πάπα Ιννοκέντιου Η΄ και χρειάσθηκε ισχυρή υπεράσπιση ώστε να μη καταδικασθεί για αίρεση.

Γράφοντας το 1492 ο Φιτσίνο διεκήρυξε: «Αυτός ο αιώνας, καθώς ένας χρυσός αιώνας, έχει αποκαταστήσει στο φως τις ελευθέριες τέχνες, οι οποίες είχαν σχεδόν εκλείψει: τη γραμματική, την ποίηση, τη ρητορική, τη ζωγραφική, τη γλυπτική, την αρχιτεκτονική, τη music ... αυτός ο αιώνας φαίνεται να έχει τελειοποιήσει την αστρολογία.»
Η ιατρική θεραπεύει το σώμα, η μουσική το πνεύμα και η θεολογία την ψυχή.

Οι επιστολές του, που εκτείνονται χρονικά από το 1474 ως το 1494, διασώθηκαν και έχουν εκδοθεί. Συνέγραψε επίσης το De amore (1484) και το επιδραστικό De vita libri tres (= «Τρία βιβλία περί της ζωής», 1489), που δίνει πολλές παράδοξες ιατρικές και αστρολογικές συμβουλές της εποχής του για τη διατήρηση της υγείας και του σθένους, υιοθετώντας παράλληλα τη νεοπλατωνική άποψη σχετικά με την ψυχή του κόσμου και την ολοκλήρωσή της με την ανθρώπινη ψυχή. Μία μεταφορά για αυτή τη διαδικασία είναι η αστρολογία του Φιτσίνο.

Στο Βιβλίο της ζωής ο Φιτσίνο περιγράφει τους συνδέσμους μεταξύ της συμπεριφοράς και των συνεπειών της. Ομιλεί για ένα κατάλογο πραγμάτων που κυβερνούν το πεπρωμένο ενός ανθρώπου.

Ο Φιτσίνο εισήγαγε τον όρο και την έννοια του «πλατωνικού έρωτος» στη Δύση. Αρχικώς ο όρος εμφανίζεται σε μία επιστολή του προς τον Αλαμάννο Ντονάτι το 1476, αλλά αναπτύχθηκε πλήρως αργότερα σε όλο το έργο του, κυρίως στο De amore. Υπόδειγμα αυτού του «έρωτα» για τον Φιτσίνο είναι η φιλία του με τον ποιητή Τζιοβάννι Καβαλκάντι (1444-1509), ο οποίος είναι το βασικό πρόσωπο στο σχόλιό του στο Συμπόσιον, και στον οποίο είναι αφιερωμένο το De amore.
Εργογραφία-μεταφράσεις
De triplici vita, 1560

Theologia Platonica de immortalitate animae (Platonic Theology). Harvard University Press, το λατινικό κείμενο με μετάφραση στην αγγλική.
τόμ. I, 2001. ISBN 0-674-00345-4
τόμ. II, 2002. ISBN 0-674-00764-6
τόμ. III, 2003. ISBN 0-674-01065-5
τόμ. IV, 2004. ISBN 0-674-01482-0
τόμ. V, 2005. ISBN 0-674-01719-6
τόμ. VI με ευρετήριο, 2006. ISBN 0-674-01986-5
The Letters of Marsilio Ficino. Shepheard-Walwyn Publishers. Αγγλική μετάφραση με εκτεταμένες σημειώσεις, από το Τμήμα Γλωσσών της School of Economic Science του Λονδίνου.
τόμ. I, 1975. ISBN 0-85683-010-0
τόμ. II, 1978. ISBN 0-85683-036-4
τόμ. III, 1981. ISBN 0-85683-052-6
τόμ. IV, 1988. ISBN 0-85683-070-4
τόμ. V, 1994. ISBN 0-85683-129-8
τόμ. VI, 1999. ISBN 0-85683-167-0
τόμ. VII, 2003 ISBN 0-85683-192-1
τόμ. VIII, 2010 ISBN 0-85683-242-1
Commentaries on Plato. I Tatti Renaissance Library. Δίγλωσσες, σχολιασμένες αγγλικές-λατινικές εκδόσεις των σχολίων του Φιτσίνο πάνω στα έργα του Πλάτωνος.
τόμ. I, 2008, Phaedrus και Ion, μετάφρ. Michael J.B. Allen, ISBN 0-674-03119-9
τόμ. II, 2012, Parmenides, μέρος I, μετάφρ. Maude Vanhaelen, ISBN 0-674-06471-2
τόμ. III, 2012, Parmenides, μέρος II, μετάφρ. Maude Vanhaelen, ISBN 0-674-06472-0
Icastes. Marsilio Ficino's Interpretation of Plato's Sophist, επιμέλεια και μετάφραση Michael J.B. Allen, Berkeley: University of California Press, 1989.
De vita libri tres (Three Books on Life, 1489) μετάφρ. Carol V. Kaske και John R. Clarke, Tempe, Arizona: The Renaissance Society of America, 2002. Με σημειώσεις, σχόλια και το λατινικό πρωτότυπο κείμενο σε αντικρυστές σελίδες. ISBN 0-86698-041-5
«De triplici vita» (στα λατινικά - χειρόγραφο). World Digital Library. 1489-09-16. Ανακτήθηκε στις 2014-03-01.
De religione Christiana et fidei pietate (1475–6), αφιερωμένο στον Λαυρέντιο των Μεδίκων.
In Epistolas Pauli commentaria, Marsilii Ficini Epistolae (Βενετία 1491, Φλωρεντία 1497).
Meditations on the Soul: Selected letters of Marsilio Ficino, μετάφρ. από το Τμήμα Γλωσσών της School of Economic Science. Rochester, Vermont: Inner Traditions International, 1996. ISBN 0-89281-658-9.
Commentary on Plato's Symposium on Love, tr. by Sears Jayne. Spring Publications, 2η έκδοση, 2000. ISBN 0-88214-601-7
Collected works: Opera (Φλωρεντία 1491, Βενετία 1516, Βασιλεία 1561).

Παραπομπές

Yates, Frances A. (1964): Giordano Bruno and the Hermetic Tradition, University of Chicago Press, Σικάγο 1991, ISBN 0-226-95007-7
Marsilio Ficino, λήμμα του Christopher Celenza στην Εγκυκλοπαίδεια Φιλοσοφίας του Στάνφορντ
Σχολιασμένη αγγλική μετάφραση της βιογραφίας του Φιτσίνο από τον Κόρσι
Christiane L. Joost-Gaugier, Pythagoras and Renaissance Europe: Finding Heaven, Cambridge University Press, 2009.
Oskar, Kristeller Paul. Studies in Renaissance thought and letters. IV. Ρώμη: Edizioni di Storia e letteratura, 1996: 565.

«Three Books on Life». World Digital Library. 2014-02-26. Ανακτήθηκε στις 2014-03-01.

Πηγές

Allen, Michael J.B.; Rees, Valery.; Davies, Martin (2002). Marsilio Ficino: his theology, his philosophy, his legacy. BRILL. ISBN 9789004118553. Ανακτήθηκε στις 26 Μαΐου 2013. 21 δοκίμια για τον Φιτσίνο.
Allen, Michael J.B., Nuptial Arithmetic: Marsilio Ficino's Commentary on the Fatal Number in Book VIII of Plato's Republic. Berkeley: University of California Press, 1994. ISBN 0-520-08143-9.
Cassirer, Ernst, Kristeller, Paul Oskar και Randall, John Herman, Jr., The Renaissance Philosophy of Man. The University of Chicago Press (Σικάγο 1948). Marsilio Ficino, Five Questions Concerning the Mind, σσ. 193–214.
Field, Arthur, The Origins of the Platonic Academy of Florence, New Jersey: Princeton 1988.
Gottlieb, Anthony, The Dream of Reason: A History of Western Philosophy from the Greeks to the Renaissance. Penguin, Λονδίνο 2001. ISBN 0-14-025274-6.
Heiser, James, Prisci Theologi and the Hermetic Reformation in the Fifteenth Century (Repristination Press, Malone, Texas 2011), ISBN 978-1-4610-9382-4
Kristeller, Paul Oskar, Eight Philosophers of the Italian Renaissance. Stanford University Press (Stanford 1964), κεφ. 3, "Ficino," σσ. 37–53.
Raffini, Christine, Marsilio Ficino, Pietro Bembo, Baldassare Castiglione: Philosophical, Aesthetic, and Political Approaches in Renaissance Platonism, σειρά: Renaissance and Baroque Studies and Texts, τόμος 21, Peter Lang Publishing, 1998. ISBN 0-8204-3023-4.
Robb, Nesca A., Neoplatonism of the Italian Renaissance, Νέα Υόρκη: Octagon Books, Inc., 1968.

Εξωτερικοί σύνδεσμοι
Commons logo
Τα Wikimedia Commons έχουν πολυμέσα σχετικά με το θέμα
Μαρσίλιο Φιτσίνο

Platonis Opera Omnia (Latin)
Marsilio Ficino: το λήμμα για τον Φιτσίνο στη Stanford Encyclopedia of Philosophy (συγγραφέας: Christopher S. Celenza)
Marsilio Ficino: το λήμμα για τον Φιτσίνο στην Internet Encyclopedia of Philosophy (συγγραφέας: James G. Snyder)
Το λήμμα για τον Φιτσίνο στην Encyclopaedia Britannica (έκδοση του 1911)
Ο Φιτσίνο στην Καθολική Εγκυκλοπαίδεια
Η επίδραση του M. Ficino (της Sue Toohey)
www.ficino.it Ιστοτόπος της «Διεθνούς Εταιρείας Marsile Ficin» με έδρα το Παρίσι (στα ιταλικά και γαλλικά)