Τζάκομο Ματτεόττι

 

 

.

Ο Τζάκομο Ματτεόττι, (Giacomo Matteotti, 22 Μαΐου 1885 - 10 Ιουνίου 1924) ήταν Ιταλός νομικός και σοσιαλιστής πολιτικός. Στις 30 Μαΐου 1924, σε ομιλία του στο ιταλικό κοινοβούλιο, ως αρχηγός κόμματος της αντιπολίτευσης, κατηγόρησε ευθέως το Εθνικό Φασιστικό Κόμμα που είχε έρθει στην εξουσία για ψηφοθηρικές απάτες και βία που άσκησε στις πρόσφατες εκλογές. Έντεκα ημέρες μετά, απήχθη και δολοφονήθηκε από φασίστες.

Πολιτική σταδιοδρομία

Ο Τζάκομο Ματτεόττι γεννήθηκε στις 22 Μαΐου του 1885 στη Φράτα Πολεσίνε της περιοχής Ροβίρο του Βένετο. Γόνος πλούσιας οικογένειας σπούδασε νομικά στο Πανεπιστήμιο της Μπολόνια και από νωρίς αναμίχθηκε με την πολιτική εντασσόμενος στο Ιταλικό Σοσιαλιστικό Κόμμα. Όταν ξέσπασε ο Α' Π.Π. ο Τζ. Ματτεότι αντιτάχθηκε στην είσοδο της Ιταλίας στον πόλεμο με συνέπεια να συλληφθεί και να κρατηθεί για κάποιο διάστημα στη Σικελία. Μετά τη λήξη του πολέμου εξελέγη τρεις φορές βουλευτής (1919, 1921 και 1924).
Στην ιταλική πολιτική σκηνή της περιόδου εκείνης ο Τζ. Ματτεόττι παραμένοντας οπαδός του μετριοπαθή και ρεφορμιστή σοσιαλιστή Φιλίππο Τουράτι, μετά τη διάσπαση που είχε επέλθει στο κόμμα κατάφερε σε ηλικία 49 ετών να γίνει ηγέτης του Ενωμένου Σοσιαλιστικού Κόμματος και ουσιαστικά της αντιπολίτευσης του Εθνικού Φασιστικού Κόμματος στο Ιταλικό Κοινοβούλιο. Υπήρξε εξ αρχής ιδιαίτερα μαχητικός ενάντια του φασισμού όταν από το 1921 άρχισε να καταγγέλλει την ασκηθείσα βία εκδίδοντας παράλληλα και διανέμοντας σχετικό φυλλάδιο με τίτλο "Inchiesta Socialista sulle Gesta dei fascisti στην Ιταλία (Σοσιαλιστική έρευνα για τις πράξεις των φασιστών στην Ιταλία). Μάλιστα για το φυλλάδιο αυτό στις 12 Μαρτίου του 1921 δέχθηκε επίθεση από ένοπλους φασίστες γαιοκτήμονες του Καστελγκουλιέλμο (Ροβίγκο) που αξίωναν να αποκηρύξει τα όσα κατάγγειλε και να τους δηλώσει ότι θα εγκατέλειπε την Πολεσίνε. Όταν τότε τους απήντησε: "Μία δήλωση σας κάνω, ότι δεν κάνω δηλώσεις" αφού τον ξυλοκόπησαν, στη συνέχεια, βάζοντάς τον σ΄ ένα φορτηγό τον περιέφεραν στον κάμπο με την κάννη πιστολιού στον κρόταφο ζητώντας υπόσχεση αυτών που του ζητούσαν, διαφορετικά θα τον σκότωναν. Τελικά βλέποντας την αδιάλλακτη στάση του και την προσπάθειά τους να μη καρποφορεί τον πέταξαν από το φορτηγό στο δρόμο.[1]

30 Μαΐου

Σημειώνεται ότι κατά τις ιταλικές βουλευτικές εκλογές που είχαν διεξαχθεί στις 6 Απριλίου του 1924 το φασιστικό κόμμα έλαβε 4.300.000 ψήφους, συγκεντρώνοντας περί το 66% των ψήφων, κερδίζοντας 356 βουλευτικές έδρες όπου και ανέλαβε κυβέρνηση, (η αντιπολίτευση κέρδισε συνολικά μόνο 179 έδρες).
Η εναρκτήρια συνεδρίαση της νέας Βουλής ξεκίνησε στις 24 Μαΐου. Στις 30 Μαΐου, συνεχιζόμενων των ομιλιών ανέβηκε στο Βήμα ο γενικός γραμματέας του Ενιαίου Σοσιαλιστικού Κόμματος Τζ. Ματτεόττι εξαπολύοντας δριμύτατες καταγγελίες, χαρακτηρίζοντας τις εκλογές "βίας και νοθείας". Με τα ακαταμάχητα και πολυπληθή στοιχεία που διέθετε, πολλά εκ των οποίων αφορούσαν και οικονομικά σκάνδαλα, απειλούσε, ούτε λίγο ούτε πολύ, να τινάξει στον αέρα τη γνησιότητα της εκλογικής ετυμηγορίας, σημειώνοντας στο λόγο του μεταξύ άλλων "...κανείς ψηφοφόρος δεν ήταν ελεύθερος, ...υπάρχει μια ένοπλη μιλίτσια με αποκλειστικό προορισμό να υποστηρίξει τον αρχηγό του φασισμού...".
Στους λόγους του εκείνους ήταν επόμενο μέσα στη βουλή να ξεσπάσει θύελλα αντιδράσεων. Επεμβαίνοντας τότε με οργισμένο ύφος ο Ρομπέρτο Φαρινάτσι τον διακόπτει λέγοντάς του:

- "Έλα τελείωνε, γιατί θα κάνουμε ότι δεν έχουμε κάνει!".
- "Αυτό είναι το επάγγελμά σας !", απάντησε απότομα ο Τζ. Ματτεόττι, συμπληρώνοντας: "Εγώ εκθέτω τα γεγονότα που αν ήταν δίκαια δεν θα έπρεπε να προκαλούν θορύβους. Τα γεγονότα ή είναι αληθινά ή αποδεικνύονται ψευδή ... Γι αυτούς τους λόγους ζητούμε την ακύρωση των εκλογών.".

Γενικά ο Ματτεόττι έχοντας προσωπική εμπειρία από "μαθήματα" φασιστικών ομάδων, από τριετίας, στις επ΄ αυτού ομιλίες του ήταν πάντα ιδιαίτερα εκρηκτικός και μαχητικός που συχνά οδηγούσε και σε προσωπικές επιθέσεις ακόμα και προς τον Μουσολίνι με συνέπεια να δημιουργεί και κάποιες δυσαρέσκειες σε πολλούς.[2]. Η καταγγελία και πρόταση του Ματτεόττι πράγματι εκνεύρισε τον Μουσολίνι όταν έβλεπε να τινάζεται στον αέρα μια τεράστια πολύμηνη προσπάθεια που είχε καταβάλει προκειμένου να εξασφαλίσει την υποστήριξη των σοσιαλιστών όσο και των μετριοπαθών συνδικαλιστών. Παραμένει όμως αμφίβολο αν πράγματι κάτω από εκείνες τις συνθήκες ο Ματτεόττι πίστευε ότι θα μπορούσε να πετύχει το στόχο του ανατρέποντας μια εκλογή που μόνο οριακή που δεν ήταν.
Όπως σημειώνει και ο Ντε Φελίτσε "ο τελευταίος λόγος του Ματτεότι είχε διπλό στόχο, πρώτον να βάλλει εναντίον της κυβέρνησης και δεύτερον κατά των "κουΐσλιγκς" του φασιστικού κόμματος και της Γενικής Εργατικής Συνομοσπονδίας". Τελικά η πρόταση του Ματτεότι απορρίφθηκε από τη Βουλή με 285 ψήφους κατά, 57 υπέρ και 42 αποχές [3].

Απαγωγή - Δολοφονία

Τον Ιούνιο του 1924, μετά τη δημοσίευση του βιβλίου του Εκθέτοντας τους Fascisti: Ένα έτος φασιστικής κυριαρχίας (The Fascisti Exposed: A Year of Fascist Domination) και δύο σκληρούς και μακρούς λόγους του στη ιταλική Βουλή καταγγέλλοντας τον φασισμό και συγκεκριμένα στις 10 Ιουνίου 1924, απήχθη και χάθηκαν τα ίχνη του. Μετά από συνεχείς και εκτεταμένες έρευνες βρέθηκε το πτώμα του στις 16 Ιουνίου, κοντά στο Ριάνο, 20 χλμ από τη Ρώμη, το οποίο έφερε πολλαπλά τραύματα από μαχαίρι.

Τελικά από τις αστυνομικές έρευνες της ανακάλυψης των δραστών εντοπίστηκαν και συνελήφθησαν πέντε άνδρες, (οι: Amerigo Dumini - εξέχον μέλος της φασιστικής μυστικής αστυνομίας, Giuseppe Viola, Albino Volpi, Augusto Malacria και Amleto Poveromo), ενώ ένας έκτος (Filippo Panzeri) κατάφερε να διαφύγει. Στη δίκη που ακολούθησε από το Ανώτατο Δικαστήριο της Γερουσίας καταδικάστηκαν οι τρεις, (Dumini, Volpi και Poveromo), ενώ κατηγορηθείς και ο απόστρατος Εμίλιο Ντε Μπόνο απηλλάγη του κατηγορητηρίου. Στη συνέχεια, με παρέμβαση του υπουργικού συμβουλίου, στους τρεις καταδικασθέντες απενεμήθη αμνηστία από τον Βασιλέα Βίκτωρα Εμμανουήλ Γ΄ της Ιταλίας.

Μετά τη λήξη του πολέμου, το 1947, ξανάνοιξε ο φάκελλος και επαναλήφθηκε δίκη όπου οι τρεις αμνηστευθέντες καταδικάστηκαν σε ισόβια κάθειρξη. Απ΄ όλη την ακροαματική διαδικασία και τα στοιχεία που παρουσιάστηκαν στο δικαστήριο πουθενά δεν αποδείχθηκε συμμετοχή του Μουσολίνι παρά τις έντονες συζητήσεις που είχαν προηγηθεί.

Σημειώσεις

Η δολοφονία του Matteotti, είναι γεγονός ότι προκάλεσε έντονη δυσφορία και ανησυχία με ευρύτατες επικρίσεις κατά του φασισμού, ενώ μια γενική απεργία που απειλήθηκε, σε αντίδραση, δεν πραγματοποιήθηκε. Σημειώνεται ότι την εποχή ακόμα εκείνη ο φασισμός εκτός του εθνικοσοσιαλιστικού χαρακτήρα του δεν παρουσίαζε, τίποτα ιδιαίτερα επιλήψιμο, αντίθετα μάλλον ενθουσίαζε με συνέπεια να βρεθεί στην εξουσία, ανεξάρτητα της περιπέτειας που ενεπλάκη ο ιταλικός λαός στη συνέχεια εξ αιτίας του. Συνέπεια ακριβώς εκείνου του ενουσιασμού ήταν ο Μουσολίνι λίγες ημέρες μετά να κερδίσει θετική ψήφο στη Βουλή μετά από μια εκτενή ομιλία του.

Έτσι 6 μήνες αργότερα στις 3 Ιανουαρίου του 1925, ο Μουσολίνι σε μια αποφασιστική αλλά και διάσημη ομιλία του, αποκρούοντας τις δημοσιογραφικές επιθέσεις σε βάρος του κινήματός του, κατέληγε "η Ιταλία χρειάζεται σταθερότητα και ο φασισμός θα εξασφαλίσει τη σταθερότητα στην Ιταλία με οποιονδήποτε τρόπο κι αν απαιτηθεί". Ουσιαστικά από την ημερομηνία αυτή ξεκινά η φασιστική δικτατορία στην Ιταλία.

Παράλληλα στις εξελίξεις εκείνες και παρά τις ασκηθείσες πιέσεις της αντιπολίτευσης, ο Βίκτωρ Εμμανουήλ Γ΄,(Βιττόριο Εμανουέλε ΙΙΙ), φέρεται να αρνήθηκε να απορρίψει τον Μουσολίνι, δεδομένου ότι η κυβέρνησή του υποστηριζόταν ήδη από μια μεγάλη πλειοψηφία της Βουλής των Αντιπροσώπων και σχεδόν από το σύνολο της Συγκλήτου του Βασιλείου. Επ΄ αυτού υπήρχε έντονος αλλά και έκδηλος ο φόβος, ένας εξαναγκασμός του Μουσολίνι σε παραίτηση να προκαλούσε πραξικόπημα, που τελικά να οδηγούσε σε εμφύλιο πόλεμο μεταξύ του στρατού και των Μελανοχιτώνων.

Γιος του Τζάκομο Ματτεόττι ήταν ο Ματτέο Ματτεόττι, Ιταλός πολιτικός που διετέλεσε υπουργός Τουρισμού και Εξωτερικού Εμπορίου την περίοδο 1970-1972 και 1972-1974 αντίστοιχα.

Παραπομπές

Π. Γκομπέττι "Ελεύθερη συνείδηση κι εργατική τάξη", Εϊνάουντι 1951
Μ. Ριβουάρ "Ζωή και θάνατος του Φασισμού" 1947

Renzo De Felice , "Μουσολίνι il fascista, La Conquista del Potere". 1921-1925 , Τορίνο, Einaudi, 1966.

Βιβλιογραφία

Ιταλική

Luigi Cyaheled, Matteotti è vivente, Napoli, Casa Editrice Vedova Ceccoli & Figli, 1924.
Carlo Silvestri, Matteotti, Mussolini e il dramma italiano, Roma, Ruffolo, 1947.
Renzo De Felice, Mussolini il fascista, I, La conquista del potere. 1921-1925, Torino, Einaudi, 1966.
Carlo Rossini, Il delitto Matteotti fra il Viminale e l’Aventino, Bologna, Il Mulino, 1968.
Antonio G. Casanova, Matteotti. Una vita per il socialismo, Milano, Bompiani, 1974.
Adrian Lyttelton, La conquista del potere. Il fascismo dal 1919 al 1929, Roma-Bari, Laterza, 1974.
Ives Bizzi, Da Matteotti a Villamarzana. 30 anni di lotte nel Polesine (1915-1945), Treviso, Giacobino, 1975.
Carlo Silvestri, Matteotti, Mussolini e il dramma italiano, Milano, Cavallotti editore, 1981.
Alexander J. De Grand, Breve storia del fascismo, Roma-Bari, Laterza, 1983.
Matteo Matteotti, Quei vent’anni. Dal fascismo all’Italia che cambia, Milano, Rusconi, 1985.
Fabio Andriola, Mussolini. Prassi politica e rivoluzione sociale, S.l., F.U.A.N., 1990.
Mauro Canali, Il delitto Matteotti. Affarismo e politica nel primo governo Mussolini, Camerino, Università degli studi, 1996; Bologna, Il Mulino, 1997. ISBN 88-15-05709-9; 2004. ISBN 88-15-09729-5
Valentino Zaghi, Giacomo Matteotti, Sommacampagna, Cierre, 2001. ISBN 88-8314-110-5
Marcello Staglieno, Arnaldo e Benito. Due fratelli, Milano, Mondadori, 2003. ISBN 88-04-51264-4
Mauro Canali, Il delitto Matteotti, Bologna, Il Mulino, 2004.
Nunzio Dell'Erba, Matteotti: azione politica e pensiero giuridico, in "Patria indipendente", 28 maggio 2004, a. LIII, nn. 4-5, pp. 21–23.
Stanislao G. Pugliese, Fascism, Anti-fascism, and the Resistance in Italy: 1919 to the Present, Rowman & Littlefield, 2004. ISBN 0-7425-3123-6
Enrico Tiozzo, La giacca di Matteotti e il processo Pallavicini. Una rilettura critica del delitto, Roma, Aracne, 2005. ISBN 88-548-0041-4
Gianpaolo Romanato, Un italiano diverso. Giacomo Matteotti, Milano, Longanesi, 2010.
Giovanni Borgognone, Come nasce una dittatura. L'Italia del delitto Matteotti, Bari, Laterza, 2012. ISBN 978-88-420-9833-1

Αγγλική

Alexander J. De Grand, Italian Fascism: Its Origins & Development, University of Nebraska Press, 2000, ISBN 0-8032-6622-7
Adrian Lyttelton, The Seizure of Power: Fascism in Italy, 1919–1929, Routledge, 2003, ISBN 0-7146-5473-6
Stanislao G. Pugliese, Fascism, Anti-fascism, and the Resistance in Italy: 1919 to the Present, Rowman & Littlefield, 2004, ISBN 0-7425-3123-6