Ντομένικο Βενετσιάνο

 

 

.

Ο Ντομένικο Βενετσιάνο (ιταλικά: Domenico Veneziano, περίπου 1410 – 15 Μαΐου 1461, πραγματικό όνομα Domenico di Bartolomeo da Venezia[1]) ήταν Ιταλός ζωγράφος της πρώιμης Αναγέννησης, που δραστηριοποιήθηκε κατά κύριο λόγο στην Περούτζια, στη Φλωρεντία και στην περιοχή της Τοσκάνης.[2] και υπήρξε ένας από τους πρωταγωνιστές της Σχολής ζωγραφικής της Φλωρεντίας του 15ου αιώνα.[3]

Τρίπτυχο της Santa Lucia de' Magnoli, περ. 1445–47, τέμπερα σε πάνελ, 198 × 207 cm, Ουφίτσι, Φλωρεντία

Saint John In The Desert

The Adoration of the Magi

Head of a Tonsured, Bearded Saint

Head of a Tonsured, Beardless Saint

The Virgin and Child Enthroned

The Virgin And Child With Saints

St. John in the wilderness

Portrait of an elegant young woman, fragment

Matteo Olivieri

St John the Baptist and St Francis

Drawings

Figure studies

Study of Apollo 

Ελάχιστα είναι γνωστά τόσο για τη γέννησή του όσο και για τη ζωή του και ακόμη και ο Τζόρζιο Βαζάρι φαίνεται ότι δεν είχε κατορθώσει να μάθει πολλά, γι' αυτό και γέμισε τη βιογραφία του Βενετσιάνο στο βιβλίο του Vitae με μάλλον πολύπλοκες θεωρίες και έγχρωμα ανέκδοτα.[4] Πιστεύεται ότι γεννήθηκε στη Βενετία (απ' όπου προέρχεται και το όνομά του). Μετακόμισε στη Φλωρεντία όταν ακόμη ήταν νεαρό αγόρι, γύρω στα 1422 - 23 και έγινε μαθητής του Τζεντίλε ντα Φαμπριάνο. Λέγεται επίσης ότι εκπαιδεύτηκε και συνεργάστηκε με τον Πιζανέλλο στη Ρώμη περί το 1423 - 30. Στη Βενετία φαίνεται ότι ήρθε σε επαφή και γνώρισε τα έργα των μεγάλων βορειοευρωπαίων ζωγράφων.[2] Το έργο του φαίνεται ότι επηρεάστηκε από το στυλ του Μπενότσο Γκοτσόλι (Benozzo Gozzoli)[2] αλλά και άλλων Βενετών καλλιτεχνών, όπως του Φιλίππο Λίππι, του Φρα Αντζέλικο και του Λορέντσο Γκιμπέρτι[3]

Σε μια επιστολή που έστειλε ο Βενετσιάνο στον Πιέρο ντι Κόζιμο των Μεδίκων από την Περούτζια με χρονολογία 1438, όπου διέμεινε επί μακρόν, αναφέρει τη μακρά του σύνδεση με τις τύχες της οικογενείας των Μεδίκων και ικετεύει να του επιτραπεί να ζωγραφίσει ένα τρίπτυχο για τον επικεφαλής της οικογένειας. Εκείνη την εποχή εργαζόταν για την οικογένεια Μπαλιόνι (Baglioni), όπως αναφέρει ο Βαζάρι.[4] Ήταν σύγχρονος με τους Φρα Αντζέλικο, Φιλίππο Λίππι, καθώς οι τρεις τους είναι γνωστό ότι αξιολόγησαν τις νωπογραφίες του Μπουονφίλι (Buonfigli) στην Περούτζια.

Το 1439 επέστρεψε στη Φλωρεντία και καταγράφεται ως εργαζόμενος στις νωπογραφίες των εξιστορήσεων της ζωής της Παρθένου στην εκκλησία του Σαν Ετζίντιο, στον περίβολο του Νοσοκομείου της Σάντα Μαρία Νουόβα. Στο έργο αυτό συνεργαζόταν με τον Πιέρο ντέλλα Φραντσέσκα Αφού ζωγράφισε τις σκηνές με τη συνάντηση στη Χρυσή Πύλη και τη Γέννηση της Θεοτόκου, το 1445 αιφνίδια σταματά την εργασία του. Δεν μας είναι γνωστό τι ακριβώς προκάλεσε αυτή τη διακοπή, αλλά η νωπογραφία του Γάμου της Παρθένου έμεινε ημιτελής. Συμπληρώθηκε αργότερα, το 1461, από τον Αλέσσο Μπαλντοβινέττι (Alesso Baldovinetti), ο οποίος ήταν ισχυρά επηρεασμένος από τον Βενετσιάνο[3]. Οι υπόλοιπες εξιστορήσεις συμπληρώθηκαν από τον Αντρέα ντελ Καστάνιο μεταξύ 1451 και 1453. Δυστυχώς, ολόκληρη η σειρά αυτών των νωπογραφιών καταστράφηκε κατά τον 18ο αιώνα.[4] Ο Βενετσιάνο συνεργάστηκε και αργότερα με τον ντέλλα Φραντσέσκα, σε νωπογραφίες στον ναό της Παναγίας του Λορέτο, αλλά και αυτές έμειναν ημιτελείς, λόγω του ξεσπάσματος ενός λοιμού (πανώλη)[2]

Μεταξύ του 1439 και του 1441 ζωγράφισε το αριστούργημα "Η Προσκύνηση των Μάγων" σε κυκλικό σχήμα, μάλλον παραγγελία της οικογενείας των Μεδίκων. Το έργο σήμερα βρίσκεται στο Βερολίνο. Δύο από τα πρώιμα έργα του είναι η νωπογραφία "Η Παρθένος Βρεφοκρατούσα στον Θρόνο", δυστυχώς ημικατεστραμμένη, και η άλλη είναι οι κεφαλές δύο Αγίων, επίσης σε κακή κατάσταση, που προέρχονται από τον ναό των Καρνεσέκκι (Carnesecchi) στη Φλωρεντία. Στα έργα αυτά είναι εμφανής η επίδραση ενός από τους πρώτους Ιταλούς αναγνωρισμένους ζωγράφους της Αναγέννησης, του Μαζάτσο.[2]

Ένα ακόμη αριστούργημά του θεωρείται το τρίπτυχο της Santa Lucia de' Magnoli. Το κεντρικό τμήμα, που απεικονίζει την Παρθένο με το Βρέφος και τέσσερις Αγίους βρίσκεται στην πινακοθήκη Ουφίτσι της Φλωρεντίας. Οι πέντε πτέρυγές του είναι διεσπαρμένες σήμερα στα μουσεία της Ουάσιγκτον, του Κέιμπριτζ και του Βερολίνου.[4] Είναι ζωγραφισμένο με τέμπερα σε πάνελ και εμφανίζει τόσο ασυνήθιστη χρωματική παλέτα για την εποχή, που ο Βαζάρι έγραψε ότι είχε ζωγραφιστεί με ελαιοχρώματα.

Άλλα σημαντικά έργα του είναι "Η Μαντόννα του Ροζέτο", που σήμερα βρίσκεται στο Εθνικό Μουσείο Τέχνης της Ρουμανίας και η "Μαντόννα Μπερενσόν" που βρίσκεται στη Villa I Tatti της Φλωρεντίας. Και τα δύο έργα χρονολογούνται ανάμεσα στο 1432 και το 1437.

Το τελευταίο έργο του ήταν στην εκκλησία του Σάντα Κρότσε και απεικονίζει τον Άγιο Ιωάννη τον Βαπτιστή και τον Άγιο Φραγκίσκο. Ο καλλιτέχνης ήταν πολύ γνωστός και σεβαστός για την εκπληκτική ανάμιξη χρωμάτων και τη χρήση προοπτικής, όχι διαδεδομένη εκείνη την περίοδο. Μια ακόμη σημαντική επίδρασή του ήταν αυτή στον Αντρέα Μαντένια. Ορισμένα στοιχεία της ζωής του Βενετσιάνο είναι παραπλανητικά καταγεγραμμένα: Ο Βαζάρι αναφέρει ότι ο Βενετσιάνο ήταν ο πρώτος που χρησιμοποίησε ελαιοχρώματα στην περιοχή της Τοσκάνης και μοιράστηκε τα μυστικά αυτής της μυστικής τεχνικής με τον επίσης νεαρό τότε καλλιτέχνη Αντρέα ντελ Καστάνιο. Στη συνέχεια, ο Βαζάρι αναφέρει ότι, προκειμένου να διατηρήσει μόνος αυτός το "μυστικό", ο Καστάνιο δολοφόνησε τον Βενετσιάνο. Ωστόσο, καμία ιστορική μαρτυρία δεν υφίσταται σχετικά με το ότι ο Βενετσιάνο ήταν ο πρώτος που χρησιμοποίησε ελαιοχρώματα και, όπως μαρτυρούν οι χρονολογίες, ο Καστάνιο απεβίωσε τέσσερα χρόνια πριν τον Βενετσιάνο.[2] Η χρήση ελαιοχρωμάτων από τον Βενετσιάνο, πάντως, καταγράφεται στην εργασία του στο παρεκκλήσιο Πορτινάρι με πολλές νύξεις για το ύψος των δαπανών του ζωγράφου.

Τις τελευταίες ημέρες του τις πέρασε στη Φλωρεντία, όπου και απεβίωσε στις 15 Μαΐου 1461.[1]

Παραπομπές

RKD Netherlands, Ίδρυμα Ιστορίας της Τέχνης, Ολλανδία
Πινακοθήκη Ουφίτσι, Φλωρεντία
Encyclopedia Britannica, λήμμα Domenico Veneziano

Web Gallery of Art, βιογραφία του Ντομένικο Βενετσιάνο

Πηγές

Bryan, Michael (1889). Walter Armstrong & Robert Edmund Graves. επιμ. Dictionary of Painters and Engravers, Biographical and Critical (Volume II L–Z). York St. #4, Covent Garden, London; Original from Fogg Library, Digitized May 18, 2007: George Bell and Sons, σελ. 652.