Τροπάριο

 

 

.

Τροπάριο ή Τροπάριον ονομάζεται ο σύντομος εκκλησιαστικός θριαμβικός κυρίως ύμνος.

Τροπάρια στην εκκλησιαστική υμνολογία ονομάζονται τα διάφορα μικρά άσματα που ψάλλονται στις διάφορες εκκλησιαστικές ακολουθίες. Το όνομά τους προέρχεται από τους Εβδομήκοντα και από συγγράμματα των Πατέρων της Εκκλησίας.

Η αρχή καθιέρωσης αυτών ανάγεται στον 4-5ο αιώνα και αρχαιότεροι ποιητές αυτών φέρονται οι Άνθιμος και Τιμοκλής που άκμασαν στη Κωνσταντινούπολη και των οποίων όμως τα τροπάρια δεν διασώθηκαν. Από τους καλλίτερους όμως του είδους αυτού της εκκλησιαστικής ποίησης φέρονται ο Κύριλλος ο Αλεξανδρεύς, ο Ανατόλιος κ.ά.

Τα τροπάρια γενικά είναι ποιητικά κείμενα χωρίς ομοιοκαταληξία, γι' αυτό μοιάζουν με πεζά κείμενα, δεν ακολουθούν συνήθως τονικό ρυθμικό λόγο (υπάρχουν και ενδιαφέρουσες εξαιρέσεις) και διακρίνονται σε πολλά είδη αναλόγως του περιεχομένου, του χρόνου που ψάλλονται στις ακολουθίες, του μέλους (μουσικής) αυτών και των στίχων τους:

Είδη

Α) Κατά περιεχόμενο, τα τροπάρια διακρίνονται στα:

• Αναστάσιμα
  
• Μαρτυρικά: τροπάρια που εξυμνούν έναν ή περισσότερους μάρτυρες.
  
• Νεκρώσιμα και
  
• Θεοτόκια
  
  

Β) Κατά το χρόνο (στιγμή) που ψάλλονται, τα τροπάρια διακρίνονται στα:

• Εωθινά και
  
• Απολυτίκια
  
  

Γ) Κατά το μέλος αυτών, τα τροπάρια διακρίνονται σε

• Αυτόμελα (ή Ιδιόμελα): από μουσική άποψη, τα τροπάρια που έχουν πρωτότυπο μέλος.
  
• Ιδιόμελα
  
• Προσόμοια: όσα μιμούνται το μέτρο ή το ρυθμό άλλων τροπαρίων.
  
• Οίκους και
  
• Καθίσματα
  
  

Δ) Κατά τους στίχους που προτάσσονται αυτών, τα τροπάρια διακρίνονται σε:

• Απόστιχα
  
• Δοξαστικά
  
• Μεγαλυνάρια
  
• Στιχηρά και άλλα.
  
  

Υπάρχουν επίσης τροπάρια για τον εσπερινό, τον όρθρο και την λειτουργία, για καθε ημερα της εβδομάδος και για καθε εορτη. Τα τροπάρια περιλαμβάνονται στα λειτουργικα βιβλια της Εκκλησίας που ειναι σήμερα σε χρηση, όπως Παρακλητική, Μηναία, Ωρολόγιον και άλλα. Το εκκλησιαστικο βιβλιο που καθορίζει πόσα και ποια τροπάρια ψάλλονται σε καθε ακολουθία ονομάζεται Τυπικό.

Τέλος στην εκκλησιαστική υμνολογία, το σύστημα τροπαρίων που περιέχει ωδές ονομάζεται «Κανόνας», η δε πρότυπος στροφή με την οποία και ψάλλονται οι στροφές των κανόνων λέγεται ειρμός.

Δείτε επίσης

• Κοντάκιο
  
• Βυζαντινή μουσική