Ζαφείριος (Ζαφειράκης) Θεοδοσίου Λογοθέτης (1772 - 1822), ήταν πρόκριτος και οπλαρχηγός της Ελληνικής Επανάστασης του 1821 από τη Νάουσα.
Βιογραφικά στοιχεία
Ο Ζαφειράκης Θεοδοσίου γεννήθηκε το 1772 στη Νάουσα της Μακεδονίας. Κατάγονταν από αρχοντική οικογένεια της Νάουσας και απέκτησε πλούσια μόρφωση, γεγονός που του απέδωσε και την ιδιότητα του Λογοθέτη. Ήταν ιδιαίτερα φιλόδοξος και γενναιόδωρος και κατείχε μεγάλη περιουσία. Σπούδασε κυρίως στα Ιωάννινα, όπου πέρασε σχεδόν όλη τη νεανική του ηλικία. Εκεί, ο Αλή πασάς τον ξεχώρισε για το οξύ πνεύμα του, ανάμεσα στη σπουδάζουσα νεολαία και τον έθεσε υπό την προστασία του. [1][2][3][4]
Προτομή του Ζαφειράκη Θεοδοσίου στη Νάουσα
Κατά την τρίτη πολιορκία της Νάουσας από τον Αλή πασά, το 1804, οι Ναουσαίοι αναγκάστηκαν να συνθηκολογήσουν. Τότε στάλθηκε επιτροπή στα Ιωάννινα με επικεφαλής τον Ζαφειράκη Θεοδοσίου. Ο Αλή πασάς τότε, διόρισε τον Ζαφειράκη Θεοδοσίου ως διοικητή στη Νάουσα. Έκτοτε, ο Ζαφειράκης εργάστηκε για την αποτίναξη του ζυγού, διαβάλλοντας τον Αλή πασά στον Οθωμανό βαλή Θεσσαλονίκης. Ο Αλή πασάς εκδίωξε το Ζαφειράκη από τη Νάουσα και ο τελευταίος αναγκάστηκε να καταφύγει στη Θεσσαλονίκη, κατόπιν στο Άγιο Όρος και τελικά στην Κωνσταντινούπολη. Εκεί διέμεινε 12 χρόνια και τελικά κατάφερε να αποσπάσει διαταγή από το σουλτάνο Μαχμούτ Β΄, ώστε να επιστρέψει ως πρόκριτος στη Νάουσα. Στο μεταξύ, η Νάουσα είχε ήδη φύγει από την επιρροή του Αλή πασά, από το 1812.[5][6][7]
Ως άρχοντας της πόλης, ήταν ιδιαίτερα αγαπητός λόγω της γενναιοδωρίας του αλλά και του πλήθους έργων που παρέδωσε στην πόλη, όπως ήταν βιομηχανικές μονάδες (ιδιαίτερα οπλισμού), εκκλησίες, σχολεία και έργα οδοποιίας. Η παντοδυναμία του στη Νάουσα όμως, αμφισβητήθηκε έντονα από το Μάμαντη Δραγατά και σύντομα η πόλη χωρίστηκε σε δύο αντιπαλλόμενες παρατάξεις. Κατηγορήθηκε για κατασπατάληση των χρημάτων του κοινού ταμείου, λόγω κυρίως της αλαζονικής συμπεριφοράς του, καθώς εκτός από τους 60 άντρες της προσωπικής του φρουράς (που πληρώνονταν από το κοινό ταμείο), συντηρούσε και άλλους 30 με 40 άντρες με προσωπικά του έξοδα.[8][9][10]
Το 1820 μυήθηκε στη Φιλική Εταιρεία και έκτοτε άρχισε να οργανώνει την επικείμενη επανάσταση στην περιοχή, ερχόμενος σε επαφή με τους αρματολούς, Αναστάσιο Καρατάσο και Αγγελή Γάτσο. Η αντιπαράθεση των κατοίκων της Νάουσας εκείνη την εποχή, για τη συμμετοχή στον αγώνα, ανάγκασε το Ζαφειράκη να εξορίσει τον Μάμαντη Δραγατά στη Θεσσαλονίκη. Στις 19 Φεβρουαρίου του 1822 οργάνωσε την επανάσταση στην Νάουσα, με σκοπό να καταστήσει την πόλη ορμητήριο για επίθεση στη Βέροια και την Έδεσσα. Η εκστρατεία όμως, του Εμπού Λουμπούτ πασά της Θεσσαλονίκης με 18.000 άντρες ανάγκασε τον Ελληνικό στρατό να οχυρωθεί εντός της πόλης. Μετά από πολιορκία τριών εβδομάδων (από τις 27 Μαρτίου έως τις 18 Απριλίου), οι Οθωμανοί τελικά εισέβαλαν στην πόλη και ακολούθησε η καταστροφή της με σφαγές, βιασμούς, αιχμαλωσίες και λεηλασίες. Εντός της πόλης είχαν παραμείνει οι οπλαρχηγοί Ζαφειράκης Θεοδοσίου με τον γιο του Φίλιππο, ο Ιωάννης Καρατάσος, ο Ζώτος, ο Κωτούλας Καρατάσος, ο Τσιούπης, ο Ιωάννης Παπαρέσκας και οι Σιουγκαραίοι προσπαθώντας να προβάλουν μια τελευταία γραμμή αντίστασης. Ο Ζαφειράκης Θεοδοσίου με το γιο του Φίλιππο και το Γιαννάκη Καρατάσο οχυρώθηκαν στον πύργο του Ζαφειράκη, όπου είχαν συγκεντρωθεί γύρω στα 500 γυναικόπαιδα. Εκεί άντεξαν για τρεις μέρες και στις 21 Απριλίου επιχείρησαν έξοδο. Μάλιστα, για να μη γίνουν αντιληπτοί από τους Οθωμανούς, οι γυναίκες έπνιξαν τα βρέφη. Ο Ζώτος τραυματίστηκε κατά την έξοδο και μη μπορώντας να διαφύγει έμεινε πίσω και ανατίναξε την πυριτιδαποθήκη. Με τον τρόπο αυτό ο Ζαφειράκης Θεοδοσίου με τον Γιαννάκη Καρατάσο κατάφεραν να οδηγήσουν τους άντρες έξω από την πόλη, σώζωντας έτσι πολλά γυναικόπαιδα, αλλά οι Τούρκοι τους καταδίωξαν και τους συνέλαβαν στο δάσος του Σοφουλιού έξω από τα Καβάσιλα. Ο Ζαφειράκης Θεοδοσίου και ο Γιαννάκης Καρατάσος καρατομήθηκαν και οι κεφαλές τους περιφέρονταν από τους Οθωμανούς στρατιώτες σε κοντάρια για εκφοβισμό των Ελλήνων.[11][12][13]
Η σύζυγος του Ζαφειράκη Θεοδοσίου Λογοθέτη, Μακρυνίτσα ή Κρινίτσα, η Ζαφειράκαινα σφαγιάστηκε μαζί με πολλές άλλες γυναίκες και έγινε σύμβολο που υμνήθηκε από το δημοτικό τραγούδι "Μακρυνίτσα":
Τρία πουλάκια, αμάν αμάν, καθόντανε,
τρία πουλάκια, αμάν αμάν, καθόντανε,
στης Νάουσας το κάστρο,
Μακρυνίτσα μου
καημό που 'χει η καρδίτσα μου.
Το 'να κοιτάει κι αμάν αμάν τα Βοδινά,
το 'να κοιτάει κι αμάν αμάν τα
Βοδενά και τ' άλλο Σαλονίκη,
Μακρυνίτσα μου
καημό που 'χει η καρδίτσα μου.
Το τρίτο το κι αμάν αμάν μικρότερο,
το τρίτο το κι αμάν αμάν μικρότερο,
μοιρολογεί και λέγει,
Μακρυνίτσα μου
καημό που 'χει η καρδίτσα μου.
Μας πάτησαν κι αμάν αμάν τη Νάουσα,
μας πάτησαν κι αμάν αμάν τη Νάουσα,
την πολυξακουσμένη,
Μακρυνίτσα μου
καημό που 'χει η καρδίτσα μου.[14]
Αναφορές
1. ↑ Τετάρτη 26 Μαρτίου 2008, Εμμανουήλ Α. Εμμανουηλίδης, Ο αγώνας στη Νάουσα
2. ↑ εφημερίδα: Επίκαιρα News, Το Oλοκαύτωμα της Νάουσας, Αλέξανδρος Τρομπούκης, Βέροια, 23 Απριλίου 2008
3. ↑ εφημερίδα: Λαός, Η ιστορία της οικογένειας Σπάρτση και το Ολοκαύτωμα της Νάουσας στα 1822, Νικόλαος Σπάρτσης, Βέροια, 12 Ιουνίου 2010
4. ↑ Ιστορία της Μακεδονίας 1354-1833, Βακαλόπουλος E. Απόστολος, Εκδόσεις Βάνιας, 1992, 17.1
5. ↑ Ιστορία της Μακεδονίας 1354-1833, Βακαλόπουλος E. Απόστολος, Εκδόσεις Βάνιας, 1992, 17.1
6. ↑ εφημερίδα: Επίκαιρα News, Το Oλοκαύτωμα της Νάουσας, Αλέξανδρος Τρομπούκης, Βέροια, 23 Απριλίου 2008
7. ↑ εφημερίδα: Λαός, Η ιστορία της οικογένειας Σπάρτση και το Ολοκαύτωμα της Νάουσας στα 1822, Νικόλαος Σπάρτσης, Βέροια, 12 Ιουνίου 2010
8. ↑ Ιστορία της Μακεδονίας 1354-1833, Βακαλόπουλος E. Απόστολος, Εκδόσεις Βάνιας, 1992, 17.2
9. ↑ εφημερίδα: Επίκαιρα News, Το Oλοκαύτωμα της Νάουσας, Αλέξανδρος Τρομπούκης, Βέροια, 23 Απριλίου 2008
10. ↑ εφημερίδα: Λαός, Η ιστορία της οικογένειας Σπάρτση και το Ολοκαύτωμα της Νάουσας στα 1822, Νικόλαος Σπάρτσης, Βέροια, 12 Ιουνίου 2010
11. ↑ Ιστορία της Μακεδονίας 1354-1833, Βακαλόπουλος E. Απόστολος, Εκδόσεις Βάνιας, 1992, 17.2
12. ↑ εφημερίδα: Επίκαιρα News, Το Oλοκαύτωμα της Νάουσας, Αλέξανδρος Τρομπούκης, Βέροια, 23 Απριλίου 2008
13. ↑ εφημερίδα: Λαός, Η ιστορία της οικογένειας Σπάρτση και το Ολοκαύτωμα της Νάουσας στα 1822, Νικόλαος Σπάρτσης, Βέροια, 12 Ιουνίου 2010
14. ↑ Στίχοι Δημοτικών Τραγουδιών
Hellenica World - Scientific Library
Από τη ελληνική Βικιπαίδεια http://el.wikipedia.org . Όλα τα κείμενα είναι διαθέσιμα υπό την GNU Free Documentation License
