.
Ο Στράτων ο Λαμψακηνός (περ. 335 – περ. 269 π.Χ.) ήταν ένας φιλόσοφος της Περιπατητικής Σχολής, ο τρίτος κατά χρονική σειρά διευθυντής (σχολάρχης) του Λυκείου του Αριστοτέλη μετά τον θάνατο του Θεοφράστου. Αφοσιώθηκε ιδιαίτερα στη μελέτη των φυσικών επιστημών, αυξάνοντας τα νατουραλιστικά στοιχεία του αριστοτελισμού σε σημείο που αρνήθηκε την ανάγκη να υπάρχει ένας θεός που ενέργησε για τη δημιουργία του Σύμπαντος, προτιμώντας την άποψη ότι το Σύμπαν κυβερνάται από την ασυνείδητη δύναμη της φύσης και μόνο.
Βιογραφικά στοιχεία
Ο πατέρας του ονομαζόταν Αρκεσίλαος ή Αρκέσιος. Ο Στράτων γεννήθηκε στη Λάμψακο μεταξύ του 340 και του 330 π.Χ.[1]. Πιθανό είναι ότι γνώρισε τον Επίκουρο όταν ο τελευταίος δίδασκε στη Λάμψακο (310-306 π.Χ.)[1]. Στη συνέχεια πήγε στην Αθήνα, όπου παρακολούθησε τη σχολή του Αριστοτέλη, το «Λύκειον», και μετά στην Αίγυπτο ως δάσκαλος του Πτολεμαίου Β΄. Στην Αίγυπτο αναφέρεται ότι δίδαξε και τον Αρίσταρχο τον Σάμιο. Επέστρεψε στην Αθήνα μετά τον θάνατο του Θεοφράστου (περ. 287 π.Χ.) και τον διαδέχθηκε ως επικεφαλής του Λυκείου. Ο Στράτων απεβίωσε μεταξύ του 270 και του 268 π.Χ.[1].
Ο Στράτων (δεξιά) μαζί με τον Αριστοτέλη και τον Θεόφραστο σε τοιχογραφία στα «Προπύλαια» (κεντρικό κτήριο) του Πανεπιστημίου Αθηνών.
Ο Στράτων αφοσιώθηκε ιδιαίτερα στη μελέτη των φυσικών επιστημών, και για τον λόγο αυτό αποκλήθηκε και Φυσικός. Ο Κικέρων, παρά το ότι εγκωμιάζει τα ταλέντα του, τον κατηγορεί ότι παραμέλησε «το πιο σημαντικό» μέρος της φιλοσοφίας, αυτό που αφορά την αρετή και την ηθική, παραδίδοντας τον εαυτό του στη διερεύνηση της Φύσεως[2]. Στον μακρό κατάλογο των έργων του που δίνει ο Διογένης ο Λαέρτιος, υπάρχουν αρκετοί τίτλοι που αφορούν θέματα της ηθικής φιλοσοφίας, αλλά η μεγάλη πλειονότητα ανήκει πράγματι στις φυσικές επιστήμες. Κανένα έργο του δεν σώθηκε και οι απόψεις και θεωρίες του είναι γνωστές μόνο από τις αποσπασματικές αναφορές μεταγενέστερων συγγραφέων.
Φιλοσοφία
Ο Στράτων τόνιζε την ανάγκη για έρευνα με ακρίβεια[3] και έδινε ως παράδειγμα την παρατήρηση του πώς το νερό που χύνεται από ένα στόμιο διασπάται σε ξεχωριστές σταγόνες ως απόδειξη ότι τα σώματα που πέφτουν επιταχύνονται[4].
Ενώ ο Αριστοτέλης όριζε τον χρόνο ως την αριθμήσιμη πλευρά της κινήσεως,[5], ο Στράτων υπεστήριξε ότι, επειδή η κίνηση και ο χρόνος είναι συνεχείς ενώ ο αριθμός διακριτός, ο χρόνος έχει μία ύπαρξη ανεξάρτητα από την κίνηση. Ο Στράτων ήταν επιφυλακτικός ως προς την αριστοτελική έννοια του τόπου ως «περιβάλλουσας επιφάνειας, προτιμώντας να τον θεωρεί ως τον χώρο που καταλαμβάνει ένα σώμα. Απέρριπτε επίσης την ύπαρξη του αριστοτελικού «αιθέρα».
Ο Στράτων υπερτόνιζε τον ρόλο του πνεύματος στη λειτουργία της ψυχής, της οποίας οι δραστηριότητες εξηγούνταν από το πνεύμα που εκτεινόταν σε όλο το ανθρώπινο σώμα από το «κυβερνόν μέρος» που βρισκόταν μέσα στο κεφάλι. Για τον Στράτωνα όλες οι αισθήσεις «νιώθονται» στον εγκέφαλο: όλο το «αισθάνομαι» εμπεριέχει σκέψη, και δεν υπάρχει σκέψη που να μη προέρχεται από τις αισθήσεις. Αρνιόταν την αθανασία της ψυχής και προσέβαλε τις «αποδείξεις» που έδινε ο Πλάτων στον Φαίδωνα.
Ο Στράτων πίστευε ότι όλη η ύλη αποτελείται από μικροσκοπικά σωμάτια, αλλά απέρριπτε τη θεωρία του Δημοκρίτου για τον κενό χώρο.
Στη σύγχρονη εποχή
Το όνομα του Στράτωνος σήμαινε λίγα πράγματα κατά τον ευρωπαϊκό Μεσαίωνα και την Αναγέννηση, ωστόσο τον 17ο αιώνα το όνομά του έγινε γνωστό εξαιτίας των υποτιθέμενων ομοιοτήτων των θέσεών του με τις πανθεϊστικές απόψεις του Σπινόζα. Ο πλατωνιστής Ralph Cudworth, στην επίθεσή του κατά του αθεϊσμού το 1678, επέλεξε το σύστημα του Στράτωνος ως τον ένα από τους 4 τύπους αθεϊσμού, δημιουργώντας τον όρο «Υλοζωισμός» για να περιγράψει κάθε σύστημα στο οποίο η πρωτόγονη ύλη διαθέτει μία δύναμη ζωής. Αυτές οι ιδέες έφθασαν στον Πιέρ Μπελ, που υιοθέτησε τον «στρατωνισμό» ως βασικές θέσεις της δικής του φιλοσοφίας.
Σημειώσεις
Dorandi 2005, σελ. 36
Cicero, Acad. Quaest. i. 9; de Finibus, v. 5.
Zeller, Nestle & Palmer 2000, σελ. 204
Τούτο το πείραμα αναφέρεται σε κείμενο του Σιμπλίκιου στο Σχόλιό του στα Φυσικά
Αριστοτέλους Φυσικά, 4.11 219b5
Πηγές
Algra, Keimpe (1995), Concepts of Space in Greek Thought, BRILL
Dorandi, Tiziano (2005), «Chronology», στο: Algra, Keimpe; Barnes, Jonathon; Mansfeld, Jaap και άλλοι, The Cambridge History of Hellenistic Philosophy, Cambridge University Press, ISBN 0-521-61670-0
Erdmann, Johann Eduard (2002), A History of Philosophy, Anmol Publications
Furley, David (2003), From Aristotle to Augustine: Routledge History of Philosophy, Volume 2, Routledge
Furley, David (2005), «Cosmology», στο: Algra, Keimpe; Barnes, Jonathon; Mansfeld, Jaap και άλλοι, The Cambridge History of Hellenistic Philosophy, Cambridge University Press, ISBN 0-521-61670-0
Grant, Edward (1974), A Source Book in Medieval Science, Harvard University Press
Israel, Jonathan Irvine (2006), Enlightenment Contested: Philosophy, Modernity, and the Emancipation of Man, Oxford University Press
Reale, Giovanni; Catan, John R. (1985), A History of Ancient Philosophy, Vol 3, SUNY Press
Zeller, Eduard; Nestle, Wilhelm; Palmer, Leonard (2000), Outlines of the history of Greek philosophy, Routledge
Hellenica World - Scientific Library
Από τη ελληνική Βικιπαίδεια http://el.wikipedia.org . Όλα τα κείμενα είναι διαθέσιμα υπό την GNU Free Documentation License
