Ο Παναγιώτης Μπενάκης (1700 - 1771) ήταν πρόκριτος της Καλαμάτας κατά την ορλωφική επανάσταση, της οποίας και υπήρξε θερμός υποστηρικτής.
Παναγιώτης Μπενάκης, Γεράσιμος Πιτσαμάνος
Βιογραφία
Γεννήθηκε στην Καλαμάτα και ήταν γιος του Κρητικού Μπένου Ψάλτη και της Σταθούλας Γερακάρη, κόρης του περιλάλητου Λιβέριου Γερακάρη.[1] Ασχολήθηκε με το εμπόριο και απέκτησε τεράστια περιουσία έχοντας χιλιάδες στρέμματα στην κατοχή του. Σε σύντομο μάλιστα χρονικό διάστημα αναδείχθηκε σε έναν από τους ισχυρότερους προκρίτους της Πελοποννήσου, αλλά και ευνοούμενους των Τούρκων από τις μεγάλες γενναιοδωρίες του στους εκάστοτε πασάδες. Μάλιστα σύμφωνα με το έθιμο να προστρέχουν οι πρόκριτοι με τον ερχομό του κάθε πασά προσφέροντας εκούσιο φόρο με τη διαβεβαίωση υποταγής παρουσιαζόταν και ο Μπενάκης τα δώρα του οποίου αναδείκνυαν την φτώχεια των άλλων[2]. Παρά ταύτα η εύνοια αυτή ενεργούσε και ως ασφαλής προστασία για τους Έλληνες, υπερασπιζόμενοι από τον Μπενάκη.
Το 1767 ήρθε σε επαφή με τον Γεώργιο Παπαζώλη προκειμένου να οργανώσει εξέγερση των Ελλήνων.[3] Στη φιλοδοξία του να ανακτήσει τον τίτλο του παππού του υιοθέτησε τις προτροπές του Παπαζώλη μετατρέποντας το σπίτι του σε μυστικό κέντρο συναντήσεων με πολλούς άλλους επισκόπους και προκρίτους της Πελοποννήσου, (όπως οι μητροπολίτες: Κορίνθου Μακάριος, Παλαιών Πατρών, Λακεδαιμονίας Ανανίας, ο πρώην Πατρών και πρόεδρος Κερνίκης και Καλαβρύτων Δανιήλ, οι προεστοί Σπάρτης Ιωάννης Μελιτάκης και Ιωάννης Καφετζής, Κορίνθου Γεωργαντάς και Σπυρίδων Νοταράς, Πατρών Ιωάννης Πώλος κ.ά.[4]) που φέρονταν στο τέλος να συνομολόγησαν και να υπέγραψαν συνθήκη συμμετοχής στην εξέγερση υποσχόμενοι ότι θα μπορούσαν να παρατάξουν 100.000 αγωνιστές, εφόσον θα τους δίνονταν όπλα και θα κατέπλεαν προηγουμένως ρωσικά πλοία στις ακτές της Πελοποννήσου (απαιτητικός όρος των Μανιατών)[5].
Όταν τελικά τρία χρόνια αργότερα, το 1770 ξέσπασε η Ορλωφική επανάσταση με δικά του χρήματα δημιούργησε και συντήρησε σώμα πολιτοφυλακής εκ Μανιατών, για την ασφάλεια δήθεν της Καλαμάτας, το οποίο και έλαβε μέρος στην εξέγερση, παραμένοντας ο ίδιος λόγω ηλικίας στην Καλαμάτα. Μετά όμως τη δραματική καταστολή της εξέγερσης επιβιβάστηκε σε ρωσικό πλοίο και κατέφυγε στη Νάξο, ενώ την οικογένειά του την είχε στείλει στα Κύθηρα.
Απεβίωσε σε ηλικία 70 περίπου ετών στο Λιβόρνο το 1771. Έχει υποστηριχθεί ότι ο θάνατος του οφειλόταν σε δηλητηρίαση. πιθανώς λόγω ραδιουργιών Ρώσων αξιωματούχων, οι οποίοι φοβούνταν ότι θα αποκάλυπτε λάθη που διέπραξαν στα Ορλωφικά [1][6]. Κάτι τέτοιο όμως δεν τεκμηριώνεται με βάση τα διαθέσιμα ιστορικά στοιχεία.
Παρατηρήσεις
Η εμπλοκή του Π. Μπενάκη στην υποκίνηση της εξέγερσης εκείνης, λαμβάνοντας υπόψη τις τιμές και την μεγάλη εμπιστοσύνη που απολάμβανε από τους Τούρκους, αναμφίβολα οφειλόταν στα αγνά και πατριωτικά του αισθήματα και στον διακαή πόθο της ανεξαρτησίας που είχε συνεπάρει την εποχή εκείνη όλους τους χριστιανούς ειδικότερα της δυτικής και νότιας Βαλκανικής. Πλην όμως στην οργάνωση ενός τέτοιου εγχειρήματος που να κάλυπτε τουλάχιστον όλη την Πελοπόννησο στέρησε πολύ.
Κατά τη διάρκεια των μυστικών συσκέψεων στην οικία του, όταν οι Τούρκοι συνέλαβαν τον μητροπολίτη Λακεδαίμονος Ανανία (Λαμπάρδη), είτε από πιθανή προδοσία είτε από επαναστατική έπαρση του ιδίου στους ενθουσιώδεις λόγους του, ο Π. Μπενάκης παρότι διατηρούσε ιδιαίτερες συνδέσεις με την οθωμανική διοίκηση της Τριπολιτσάς[7] δεν έπραξε τίποτε για την σωτηρία του από την καρατόμηση, ενώ για άλλους διωκόμενους Έλληνες αρκούσε και μόνο ο λόγος του για την αθώωσή τους.
Όταν τελικά άρχισε να διαφαίνεται η αποτυχία και η καταστολή της εξέγερσης προτίμησε την φυγή του με ρωσικό πλοίο εγκαταλείποντας την Καλαμάτα στο έλεος του κατακτητή, γεγονός που γκρέμισε όλη εκείνη την αγάπη των κατοίκων της περιοχής του προς το πρόσωπό του που ο ίδιος με τα χαρίσματά του είχε καλλιεργήσει. Ίσως όμως και οι κάποιες θηριωδίες που σημειώθηκαν εκ μέρους των προκρίτων σε βάρος τουρκικών οικογενειών και το άγριο μένος των Τούρκων που δημιουργήθηκε εξ αυτών να μη άφηναν ούτε κατ΄ ελάχιστο περιθώρια συνεννοήσεων για στοιχειώδη κατευνασμό.
Πηγές
Βιογραφικό Μπενάκη, απο την ιστοσελίδα Mani.org.gr
Κ. Σάθας "Τουρκοκρατούμενη Ελλάδα - Ιστορία των Ελλήνων από την Άλωση ως το 21" τομ.4 Εκδ. Νέα Σύνορα - Α. Α. Λιβάνη Αθήνα 1995, τ.3ος, σ.138
Βιογραφικό Μπενάκη, από την ιστοσελίδα του δήμου Νέστορος
Κ. Παπαρρηγόπουλος "Ιστορία του Ελληνικού Έθνους" τ.6ος, σ.610
Αναφέρθηκε ότι στην υποσχετική συνθήκη εκείνη κάποιες υπογραφές προκρίτων και επισκόπων είχαν πλαστογραφηθεί από τον Μπενάκη και τον Παπαζώλη, (που πιθανώς δεν παρευρίσκονταν στη σύνταξή της, αλλά είχαν ακούσει προηγουμένως τις θέσεις τους).
Βιογραφικό Μπενάκη, από την ιστοσελίδα ekt.gr
Ήταν ο μοναδικός πρόκριτος της Πελοποννήσου που είχε το δικαίωμα να παρουσιάζεται στην οθωμανική διοίκηση με πολυάριθμη συνοδεία
Hellenica World - Scientific Library
Από τη ελληνική Βικιπαίδεια http://el.wikipedia.org . Όλα τα κείμενα είναι διαθέσιμα υπό την GNU Free Documentation License
