Νανά Καλλιανέση

 

Η Νανά (Αθηνά) Καλλιανέση ( 1915 - 6 Φεβρουαρίου 1988) ήταν Ελληνίδα εκδότρια, ιδρύτρια των εκδόσεων Κέδρος με σημαντική συνεισφορά στα γράμματα και τις τέχνες.

Βιογραφικά στοιχεία

Γεννήθηκε στην Κύμη και ήταν κόρη του Κωστή Σταματίου, δικηγόρου και υπαλλήλου της Εθνικής Τράπεζας, και της Νίνας Παπανικολάου[1], αδερφής του Γεωργίου Παπανικολάου καθώς και κόρης του Νικολάου Παπανικολάου, ιατρού, δημάρχου Κύμης και βουλευτή. Στην Κύμη γνώρισε τον εξόριστο αξιωματικό του Πολεμικού Ναυτικού, Νίκο Καλλιανέση, τον οποίο και παντρεύτηκε το 1938. Μετά τον γάμο τους εγκαταστάθηκαν στην Αθήνα, όπου έγινε εθελόντια αδερφή στον Ερυθρό Σταυρό. Κατά τη διάρκεια του ελληνοϊταλικού πολέμου συμμετείχε σε παιδικά συσσίτια[2] ενώ κατά τη διάρκεια της κατοχής ανέπτυξε αντιστασιακή δράση. Τον Ιανουάριο του 1945, μετά τα Δεκεμβριανά αναγκάστηκε να εγκαταλείψει την Αθήνα με άλλους αριστερούς αγωνιστές. Τρία χρόνια αργότερα συνελήφθη ως αριστερή και εξορίστηκε στη Μακρόνησο για να μεταφερθεί αργότερα στα στρατόπεδα της Χίου και του Τρίκερι.[1] Το 1952 απελευθερώθηκε και επέστρεψε στην Αθήνα.

Το 1954 εξέδωσαν μαζί με τον σύζυγό της τη βιογραφία του Βεράρεν, έργο του Στέφαν Τσβάιχ, με τίτλο Εμίλ Βεράρεν. Ο ποιητής της νέας εποχής σε μετάφραση της Μίνας Ζωγράφου και Κωστή Μεραναίου δημιουργώντας με αυτόν τον τρόπο τις εκδόσεις Κέδρος.[1] Αρχικά τα πρώτα γραφεία στεγάζονταν στην οδό Ευριπίδου, στη συνέχεια μετακόμισαν στην γωνία Πανεπιστημίου & Χαριλάου και Τρικούπη για να καταλήξουν τελικώς το 1982, ύστερα από αρκετές αλλαγές, στην οδό Ζαλλόγου. Επί της εποχής της ο Κέδρος έγινε καταφύγιο συγγραφέων αριστερών φρονημάτων μεταξύ των οποίων οι Κώστας Βάρναλης, Στρατής Τσίρκας και Γιάννης Ρίτσος.

Με την εγκαθίδρυση της δικτατορίας της Χούντας των Συνταγματαρχών απαγορεύθηκε η διακίνηση των βιβλίων των εκδόσεων Κέδρος με αποτέλεσμα η Νανά Καλλιανέση να στραφεί στις μεταφράσεις ξένων βιβλίων.[3] Τον Ιούλιο του 1970, και αφού είχε καταργηθεί η προληπτική λογοκρισία[4], εκδίδονται τα Δεκαοχτώ Κείμενα, τα οποία στρέφονταν έμμεσα εναντίον της Χούντας . Προκειμένου δε να προστατευθεί η Καλλιανέση από μια πιθανή δίωξη, οι Ρόδης Ρούφος, Αλέξανδρος Κοτζιάς, Νίκος Κάσδαγλης, Μανόλης Αναγνωστάκης, Αλέξανδρος Αργυρίου, Τάκης Κουφόπουλος και Θ. Δ. Φραγκόπουλος ανέλαβαν οι ίδιοι την ευθύνη της έκδοσης.[3] Η αντιδικτατορική δραστηριότητα της Καλλιανέση συνεχίστηκε μέχρι και τον Μάιο του 1974, οπότε και συνελήφθη με την κατηγορία της έκδοσης κομμουνιστικών βιβλίων και της υπόθαλψης αντικαθεστωτικών κινήσεων.[3] Αφού παρέμεινε τρεις εβδομάδες σε πλήρη απομόνωση στη Γενική Ασφάλεια, μεταφέρθηκε στις φυλακές Κορυδαλλού. Η σύλληψή της προκάλεσε αντιδράσεις, μεταδόθηκε δε και από τα διεθνή μέσα. Στις 19 Ιουνίου δικάστηκε από στρατοδικείο και αθωώθηκε. Την υπεράσπισή της είχε αναλάβει ο νομικός Γεώργιος Β. Μαγκάκης.[2]

Μετά την πτώση της Χούντας η στροφή του αναγνωστικού κοινού προς την λογοτεχνία συνέβαλε στην ανάπτυξη του Κέδρου καθιστώντας τον ως έναν από τους σημαντικότερους εκδοτικούς οίκους της εποχής. Στις αρχές του 1985 η Νανά Καλλιανέση άρχισε να αντιμετωπίζει σοβαρά προβλήματα υγείας με αποτέλεσμα τα αδέρφια της να μεταβιβάσουν τον εκδοτικό οίκο στον Βαγγέλη Παπαθανασόπουλο και την Κάτια Λεμπέση. Μετά την αποχώρησή της αποσύρθηκε από την επαγγελματική και κοινωνική ζωή μέχρι τον θάνατό της. Είχε εμφανιστεί στιγμιαία σε πλάνα της ταινίας του Παντελή Βούλγαρη, "Μεγάλος Ερωτικός".[2]

Απεβίωσε στις 6 Φεβρουαρίου του 1988 στην Αθήνα. Ανηψιές της είναι η Όλγα Σταματίου, σύζυγος του σκηνοθέτη Παντελή Βούλγαρη, και η ζωγράφος Νίνα Σταματίου, η οποία έχει εικονογραφήσει πολλά εξώφυλλα βιβλίων για τις εκδόσεις Κέδρος.
Παραπομπές

Μακρυνικόλα Νινέττα (επιμέλεια), Το Χρονικό του Κέδρου (1954 - 2004), εκδόσεις Κέδρος, Αθήνα 2004, σελ.16 - 18
Βιογραφικό Καλλιανέση, από την ιστοσελίδα cuma.gr
Μακρυνικόλα Νινέττα (επιμέλεια), Το Χρονικό του Κέδρου (1954 - 2004), εκδόσεις Κέδρος, Αθήνα 2004, σελ.22 - 24
Δεκαοχτώ Κείμενα, άρθρο της εφημερίδας "Τα Νέα"