.
Η Μαρία Πολυδούρη (Καλαμάτα, 1 Απριλίου 1902 - Αθήνα, 29 Απριλίου 1930) ήταν Ελληνίδα ποιήτρια της νεορομαντικής σχολής.
Βιογραφία
| Μαρία Πολυδούρη | |
|---|---|
| Όνομα | Μαρία Πολυδούρη |
| Γέννηση | 1 Απριλίου 1902 Καλαμάτα, Ελλάδα |
| Θάνατος | 29 Απριλίου 1930 (28 ετών) Αθήνα, Ελλάδα |
| Επάγγελμα/ ιδιότητες |
δημιουργός γραπτών έργων,
ποιητής και συγγραφέας |
| Εθνικότητα | Ελληνίδα |
| Υπηκοότητα | Ελλάδα |
| Σχολές φοίτησης | Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών |
| Αξιοσημείωτα έργα | Οι τρίλλιες που σβήνουν,
Ηχώ στο χάος |
Ήταν κόρη του φιλολόγου Ευγένιου Πολυδούρη και της Κυριακής Μαρκάτου, μιας γυναίκας με πρώιμες φεμινιστικές αντιλήψεις. Ολοκλήρωσε τις γυμνασιακές της σπουδές στην Καλαμάτα, ενώ είχε φοιτήσει σε σχολεία του Γυθείου και των Φιλιατρών, αλλά και στο Αρσάκειο της Αθήνας για δύο χρόνια.
Στα γράμματα εμφανίστηκε σε ηλικία 14 ετών με το πεζοτράγουδο Ο πόνος της μάνας, το οποίο αναφέρεται στο θάνατο ενός ναυτικού που ξέβρασαν τα κύματα στις ακτές των Φιλιατρών και είναι επηρεασμένο από τα μοιρολόγια που άκουγε στη Μάνη. Στα δεκαέξι της διορίστηκε στη Νομαρχία Μεσσηνίας και παράλληλα εξέφρασε ζωηρό ενδιαφέρον για το γυναικείο ζήτημα. Το 1920, σε διάστημα σαράντα ημερών, έχασε και τους δύο γονείς της.
Το 1921 μετατέθηκε στη Νομαρχία Αθηνών και παράλληλα εγγράφηκε στη Νομική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών. Στην υπηρεσία της εργαζόταν και ο ομότεχνός της Κώστας Καρυωτάκης. Γνωρίστηκαν και μεταξύ τους αναπτύχθηκε ένας σφοδρός έρωτας, που μπορεί να κράτησε λίγο, αλλά επηρέασε καθοριστικά τη ζωή και το έργο της.
Συναντήθηκαν για πρώτη φορά τον Ιανουάριο του 1922. Η Μαρία ήταν τότε 20 ετών, ενώ ο Καρυωτάκης 26. Εκείνη είχε δημοσιεύσει κάποια πρωτόλεια ποιήματα, ενώ εκείνος είχε εκδόσει δύο ποιητικές συλλογές — τον Πόνο των ανθρώπων και των πραμάτων (1919) και τα Νηπενθή (1921) — και είχε ήδη κερδίσει την εκτίμηση κάποιων κριτικών και ομότεχνών του.
Το καλοκαίρι του 1922 ο Καρυωτάκης ανακάλυψε ότι έπασχε από σύφιλη, νόσο που τότε ήταν ανίατη και αποτελούσε κοινωνικό στίγμα. Ενημέρωσε αμέσως την αγαπημένη του Μαρία και της ζήτησε να χωρίσουν. Εκείνη του πρότεινε να παντρευτούν χωρίς να κάνουν παιδιά, όμως εκείνος ήταν πολύ περήφανος για να δεχτεί τη θυσία της. Η Μαρία αμφέβαλε για την ειλικρίνειά του και θεώρησε ότι η ασθένειά του ήταν πρόσχημα του εραστή της για να την εγκαταλείψει.
Το 1924 μπήκε στη ζωή της ο δικηγόρος Αριστοτέλης Γεωργίου, που μόλις είχε επιστρέψει από το Παρίσι. Ήταν νέος, ωραίος και πλούσιος και η Πολυδούρη τον αρραβωνιάστηκε στις αρχές του 1925. Η Μαρία όμως αγαπούσε πάντα τον Καρυωτάκη.
Παρά την αφοσίωση του αρραβωνιαστικού της, η Πολυδούρη δεν μπορούσε να συγκεντρωθεί σοβαρά σε καμία δραστηριότητα. Έχασε τη δουλειά της στο δημόσιο μετά από αλλεπάλληλες απουσίες και εγκατέλειψε τη Νομική. Φοίτησε στη Δραματική Σχολή Κουναλλάκη και την Επαγγελματική Σχολή Θεάτρου (σήμερα Δραματική Σχολή του Εθνικού Θεάτρου) και μάλιστα πρόλαβε να εμφανιστεί ως ηθοποιός σε μία παράσταση, Το κουρελάκι, όπου είχε τον πρωταγωνιστικό ρόλο.
Το καλοκαίρι του 1926 διέλυσε τον αρραβώνα της και έφυγε για το Παρίσι. Σπούδασε ραπτική αλλά δεν πρόλαβε να εργαστεί γιατί προσβλήθηκε από φυματίωση. Επέστρεψε στην Αθήνα το 1928 και συνέχισε τη νοσηλεία της στο Νοσοκομείο Σωτηρία, όπου έμαθε για την αυτοκτονία του πρώην εραστή της, Κώστα Καρυωτάκη. Τον ίδιο χρόνο κυκλοφόρησε την πρώτη της ποιητική συλλογή Οι τρίλλιες που σβήνουν και το 1929 τη δεύτερη, Ηχώ στο χάος. Η Πολυδούρη άφησε δύο πεζά έργα, το Ημερολόγιό της και μία ατιτλοφόρητη νουβέλα με την οποία σαρκάζει ανελέητα το συντηρητισμό και την υποκρισία της εποχής της. Η φυματίωση όμως τελικά την κατέβαλε και τα ξημερώματα της 29ης Απριλίου 1930 άφησε την τελευταία της πνοή με ενέσεις μορφίνης που της πέρασε ένας φίλος της στην Κλινική Καραμάνη.
Έργο
Η Μαρία Πολυδούρη ανήκει στη γενιά του 1920 που καλλιέργησε το αίσθημα του ανικανοποίητου και της παρακμής. Ο έρωτας και ο θάνατος είναι οι δύο άξονες γύρω από τους οποίους περιστρέφεται η ποίησή της. Είναι μεστή από πηγαίο λυρισμό που ξεσπά σε βαθιά θλίψη και κάποτε σε σπαραγμό, με εμφανείς επιδράσεις από τον έρωτα της ζωής της, Κώστα Καρυωτάκη, αλλά και τα μανιάτικα μοιρολόγια. Οι συναισθηματικές και συγκινησιακές εξάρσεις της Πολυδούρη καλύπτουν συχνά κάποιες τεχνικές αδυναμίες και στιχουργικές ευκολίες του έργου της. Ο Κώστας Στεργιόπουλος έχει πει για την Πολυδούρη[1]:
Η Μαρία Πολυδούρη έγραφε τα ποιήματά της όπως και το ατομικό της ημερολόγιο. Η μεταστοιχείωση γινόταν αυτόματα και πηγαία [...] Γι' αυτήν η έκφραση εσήμαινε κατ' ευθείαν μεταγραφή των γεγονότων του εσωτερικού της κόσμου στην ποιητική γλώσσα με όλες τις γενικεύσεις και τις υπερβολές που της υπαγόρευε η ρομαντική της φύση.
Το πρώτο άρθρο για την Μαρία Πολυδούρη που βασίζεται στο αρχείο της και το ημερολόγιό της ανήκει στη Βασιλική Μπόμπου-Σταμάτη και είναι δημοσιευμένο στην Ελληνική Δημιουργία 7(1954), σ. 617-624. Τα Άπαντα της Μαρίας Πολυδούρη κυκλοφόρησαν για πρώτη φορά την δεκαετία του 1960 από τις Εκδόσεις Εστία, με επιμέλεια της Λιλής Ζωγράφου.[2] Έκτοτε επανακυκλοφόρησαν από διάφορους εκδοτικούς οίκους. Ο συγγραφέας και ποιητής Κωστής Γκιμοσούλης έχει γράψει μία μυθιστορηματική βιογραφία της με τον τίτλο Βρέχει φως.[3] Ποιήματά της έχουν μελοποιήσει Έλληνες συνθέτες, κλασικοί, έντεχνοι και ροκ — ανάμεσά τους οι Μενέλαος Παλλάντιος, Κωστής Κριτσωτάκης, Νίκος Μαμαγκάκης, Γιάννης Σπανός, Νότης Μαυρουδής, Γιώργος Αρκομάνης, Δημήτρης Παπαδημητρίου, Ανδρέας Α. Αρτέμης, Μιχάλης Κουμπιός, Στέλιος Μποτωνάκης και τα συγκρότηματα «Πληνθέτες» και «Ηλιοδρόμιο» καθώς και ο μουσουργός Νίκος Φυλακτός σε έργα με φωνή και πιάνο[4]. Σε αυτούς να προσθέσουμε τον Θάνο Ανεστόπουλο, τραγουδιστή του συγκροτήματος "Διάφανα Κρίνα" που μελοποίησε τα ποιήματα "Κοντά σου" και "Σαν πεθάνω".
Βραβείο Μαρία Πολυδούρη
Το Βραβείο Ποίησης «Μαρία Πολυδούρη» προκηρύσσει ετησίως ο Δήμος Καλαμάτας, η Κοινωφελής Επιχείρηση «Φάρις» και ο Σύνδεσμος Φιλολόγων Μεσσηνίας για έναν πρωτοεμφανιζόμενο ποιητή σε πανελλήνια κλίμακα. Με το βραβείο έχουν τιμηθεί οι εξής:[5][6]
2017 Γεωργιάδου Χριστίνα, Σπορά, εκδ. Κυριακίδη
2017 Μουδόπουλος - Αθανασίου Φαίδων, Ιστορίες κρίσης, εκδ. Οσελότος
2016 Κορρυβάντη Κωνσταντίνα, Μυθογονία, εκδ. Μανδραγόρας
2016 Μιχαλακόπουλος Δημοσθένης, Αταξίδευτα, εκδ. poema
2015 Ζυγούρα Κατερίνα, Κάτι μας διαφεύγει..., εκδ. iWrite.gr
2015 Κασκάλη Δώρα, Ανταλλακτήριο ηδονών, εκδ. Σαιξπηρικόν
2014 Αγγέλου Δήμητρα, Στάζουν μεσάνυχτα, εκδ. Μελάνι
2014 Κοφτερού Ελένη, Γράμμα σε γενέθλια πόλη, εκδ. Σαιξπηρικόν
2013 Βλάχου Χρύσα, Τροπή, εκδ.Θερμαϊκός
2013 Πάσχος Θάνος, Έρως ονειρευόμενος, εκδ. Γαβριηλίδης
2012 Μαλαμάτου Κέλλυ, Αθέατες μεταβάσεις, εκδ.Γαβριηλίδης
2011 Καλλέργη Λένα, Κήποι στην άμμο, εκδ. Γαβριηλίδης
2011 Ψαρρέα Έλενα, Επεμβάσεις, εκδ. Αρμός
Παραπομπές
Κώστας Στεργιόπουλος (επιμ.), Η ελληνική ποίηση, γ΄ τόμος, Η ανανεωμένη παράδοση, Εκδ. Σοκόλη, Αθήνα 1980.
Μαρία Πολυδούρη, Ἅπαντα, εἰσαγωγή - ἐπιμέλεια Λιλῆς Ζωγράφου, ἐκδ. Ἑστία, Ἀθήνα 1961.
Κωστής Γκιμοσούλης, Βρέχει φως, εκδ. Κέδρος, Αθήνα 2003.
«Νίκος Φυλακτός». ιστολόγιο Αρμονική.
BiblioNet: Βραβείο Ποίησης "Μαρία Πολυδούρη" Πρωτοεμφανιζόμενου Ποιητή
Διαγωνισμός για το βραβείο Ποίησης “Μαρία Πολυδούρη” - Εφημερίδα Ελευθερία
Εξωτερικοί σύνδεσμοι
Μαρία Πολυδούρη (Αρχείο ντοκιμαντέρ της ΕΡΤ)
«Οι τρίλλιες που σβήνουν»: πρώτη πλήρη μετάφραση στα ισπανικά («Los trinos que se extinguen»)
Μελοποιημένα ποιήματα: http://www.stixoi.info/stixoi.php?info=Lyrics&act=index&sort=alpha&lyricist_id=536
Hellenica World - Scientific Library
Από τη ελληνική Βικιπαίδεια http://el.wikipedia.org . Όλα τα κείμενα είναι διαθέσιμα υπό την GNU Free Documentation License
