Κώστας Ουράνης (πραγματικό όνομα Κώστας Νιάρχος ή Νέαρχος). (Κωνσταντινούπολη, 1890 - Αθήνα, 12 Ιουλίου 1953), ήταν ποιητής, πεζογράφος, δοκιμιογράφος, μεταφραστής και δημοσιογράφος.


Βιογραφία

Ο Κώστας Ουράνης (πραγματικό όνομα Κώστας Νιάρχος ή Νέαρχος) γεννήθηκε στην Κωνσταντινούπολη το 1890 Ο πατέρας του Νικόλας Νιάρχος καταγόταν από τη Κουνουπιά της Κυνουρίας κι η μητέρα του Αγγελική Γιαννούση από το Λεωνίδιο. Στο Λεωνίδιο έζησε και τα πρώτα τα παιδικά του χρόνια και εκεί τελείωσε το δημοτικό σχολείο. Στη συνέχεια φοίτησε στο Γυμνάσιο Ναυπλίου, κατόπιν πήγε στη Κωνσταντινούπολη όπου συνέχισε στη Ροβέρτειο Σχολή και στο ιδιωτικό Λύκειο Χατζηχρήστου απ' όπου αποφοίτησε. Στα 18 του χρόνια ήρθε στην Αθήνα και εργάστηκε για λίγο στην εφημερίδα «Ακρόπολις» του Γαβριηλίδη. Πήγε κατόπιν στο εξωτερικό για να σπουδάσει αλλά έζησε μποέμικη ζωή, προσβλήθηκε από φυματίωση και έμεινε δύο χρόνια στο σανατόριο του Νταβός στην Ελβετία. Το 1920 διορίστηκε γενικός πρόξενος της Ελλάδας στη Λισσαβόνα, ενώ το 1924 επέστρεψε στην Αθήνα και εργάστηκε ως δημοσιογράφος. Ενώ βρισκόταν στο Παρίσι, αρρώστησε από φυματίωση και με συμβουλή των γιατρών παρέμεινε δύο χρόνια στο Νταβός της Ελβετίας. Εκεί γνώρισε τη Πορτογαλίδα Μανουέλα Σαντιάγκο και τη παντρεύτηκε. Μετά από λίγα χρόνια χώρισε. Στη συνέχεια ξαναπαντρεύτηκε με τη συγγραφέα και κριτικό Ελένη Νεγρεπόντη (γνωστή και με το ψευδώνυμο «Άλκης Θρύλος»). Το 1924 επιστρέφοντας στην Ελλάδα εγκαταστάθηκε στην Αθήνα εξασκώντας τη δημοσιογραφία σα χρονογράφος, συντάκτης, ανταποκριτής ή έκτακτος απεσταλμένος. Σαν ανταποκριτής και δημοσιογράφος ταξίδεψε σ' όλο το κόσμο και μ' αναφορά τα ταξίδια του έγραψε ταξιδιωτικά βιβλία. Ασχολήθηκε με τη ποίηση και με τη ταξιδιωτική κυρίως πεζογραφία. Επίσης έγραψε διηγήματα, κριτικές μελέτες, μικρές πρόζες και δοκίμια, με ξεχωριστή επίδοση σε θέματα των εικαστικών τεχνών. Τέλος ασχολήθηκε με τη μετάφραση ξένων έργων. Το πρώτο του ποίημα (εμπνευσμένο από την καταστροφή της Αγχίαλου) το έγραψε σε ηλικία 14 χρονών, όταν φοιτούσε στη Ροβέρτειο Σχολή. Πρωτοεδημοσίευσε ποιήματά του τον Δεκέμβριο του 1908 στο περιοδικό «Ελλάς». Η επίσημη εμφάνιση του όμως στο χώρο της λογοτεχνίας σημειώθηκε το 1909, όταν δημοσίευσε τη νεανική ποιητική συλλογή του «Σαν Όνειρα, την οποία αποκήρυξε αργότερα, θεωρώντας ως πρώτη δημιουργία του τη συλλογή «Spleen», που τύπωσε το 1912. Ακολούθησαν οι «Νοσταλγίες» (1920) και οι «Αποδημίες», ποιήματα που δημοσιεύτηκαν σε περιοδικά και εφημερίδες, και συγκεντρώθηκαν για πρώτη φορά μετά το θάνατο του ποιητή στην έκδοση «Ποιήματα» (1953). Ασχολήθηκε επίσης με την πεζογραφία («Αχιλλεύς Παράσχος»), την ταξιδιωτική λογοτεχνία («Sol y sombra», «Σινά, το θεοβάδιστον Όρος», «Γλαυκοί δρόμοι» , «Ταξίδια στην Ελλάδα» κ.α.), το χρονογράφημα, τη συνέντευξη, ενώ εξέδωσε επίσης την κριτική μελέτη «Κάρολος Μπωντλαίρ» (1918). Ο Κώστας Ουράνης τοποθετείται ανάμεσα στους λεγόμενους παρακμιακούς ή νεορομαντικούς Έλληνες ποιητές του Μεσοπολέμου (Κώστας Καρυωτάκης, Τέλος Άγρας, Λαπαθιώτης, Κλέων Παράσχος και άλλοι) και καθοριστική ήταν η επίδραση που δέχτηκε από τον Κάρολο Μπωντλαίρ. Το έργο του χαρακτηρίζεται από έντονες συμβολιστικές επιρροές με κυρίαρχο τον κοσμοπολίτικο χαρακτήρα, το μελαγχολικό τόνο, το αίσθημα της ανεκπλήρωτης ευτυχίας, της νοσταλγίας, της πλήξης και τη διάθεση φυγής, η οποία όμως υπονομεύεται από μια ρεμβαστική νωχελικότητα. Ο Κώστας Ουράνης είχε πλούσια δραστηριότητα, αλλά παράλληλα αντιμετώπιζε και προβλήματα με τη μόνιμα κλονισμένη υγεία του. Η κατάσταση του επιδεινώθηκε μετά τη Κατοχή. Από τότε, χρειάστηκε να νοσηλευθεί κατά καιρούς στο σανατόριο Παπανικολάου, στα Μελίσσια Αττικής. Στο σανατόριο αυτό πέθανε στις 12 Ιουλίου 1953 από καρδιακή προσβολή.

Ο δημοσιογράφος Κώστας Ουράνης

Εκτός από την εφημερίδα «Ακρόπολις» του Γαβριηλίδη από την οποία έκανε τα πρώτα του δημοσιογραφικά βήματα, υπήρξε διευθυντής της εφημερίδας «Ελεύθερος Λόγος» και τακτικός συνεργάτης στις εφημερίδες «Ελεύθερος Τύπος», «Ελεύθερον Βήμα» και ταυτόχρονα στον «Εθνικό Κήρυκα» της Αμερικής. Στη συνέχεια συνεργάστηκε με το «Ημερολόγιον Ελλάδος» και μ' ένα μεγάλο αριθμό περιοδικών: «Δάφνη», «Νουμάς», «Καλλιτέχνης», «Γράμματα» και «Νέα Ζωή» της Αλεξάνδρειας, «Νέοι», «Μούσα», «Παναθήναια», (Αμερικής), «Μπουκέτο», «Οικογένεια», «Ημερολόγιο Του Μπουκέτου», «Κυριακή Του Ελευθέρου Βήματος», «Ελληνικά Γράμματα», «Πειθαρχία», «Νέα Εστία», «Σήμερα», «Νεοελληνικά Γράμματα», «Ορίζοντες», στη «Φιλολογική Πρωτοχρονιά». Επίσης έγραψε και στις εφημερίδες: «Νέα Ελλάς», «Δημοκρατία», «Πρωία», «Αθηναϊκά Νέα», «Η Καθημερινή» κ.α.

Ο ποιητής Κώστας Ουράνης

Ως ποιητής ο Ουράνης, με τη βαθιά και ουσιαστικά κοσμοπολίτικη παιδεία του, επηρεασμένος από τον Μπωντλαίρ και τους Γάλλους «ποιητές της παρακμής» (όπως αυτοχαρακτηρίζονταν πριν επικρατήσει ο όρος συμβολιστές), καλλιέργησε μια ποίηση χαμηλών τόνων, στην οποία επικρατούσαν τα αισθήματα της ανίας, της συγκρατημένης απελπισίας, της νοσταλγίας και της φυγής. Ωστόσο, οι καταστάσεις αυτές, κυρίαρχες στους γαλλικούς κυρίως λογοτεχνικούς κύκλους, στα τέλη του 19ου αιώνα, μεταφερμένες τώρα σε μια άλλη εποχή, την περίοδο του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου, με μια διαφορετική περιρρέουσα ατμόσφαιρα, η οποία ευνοούσε ιδιαίτερα τα νέα εικονοκλαστικά αισθητικά κινήματα, έμοιαζαν να κατάγονται μάλλον από φιλολογικές επιρροές, παρά από εμπειρίες ζωής. Μολαταύτα ο Ουράνης για τους συνοδοιπόρους του, στο πρώτο τέταρτο του 20ου αιώνα, θεωρήθηκε σημαντικός ποιητής. Ακόμη και η ατιμέλητη μορφή των στίχων του και οι αλλεπάλληλες χασμωδίες του είχαν εκληφθεί ως ηθελημένοι εκφραστικοί τρόποι και ως στοιχεία ύφους, τα οποία συνόδευαν οργανικά τα ποιητικά του θέματα. Θα ήταν υπερβολή να το υποστήριζε κανείς σήμερα. Όμως θα πήγαινε και στο άλλο άκρο αν έλεγε ότι από αυτή τη βαρύρυθμη και πεζολογική ποίηση, όπου κάποιοι ρεαλιστικοί τόνοι διαβρώνουν το ρομαντισμό της, δεν σώζεται συχνά μια ατμόσφαιρα εποχής με διαχρονικά στοιχεία. Μια προσεκτική και ευαίσθητη ανθολόγηση του ποιητικού του έργου (Ποιήματα του Κώστα Ουράνη) μπορεί να το πιστοποιήσει, όπως και να επισημάνει τις διαστάσεις του. Ο Ουράνης παραμένει ποιητής και στα ταξιδιωτικά του έργα, τα διηγήματα, τα αφηγήματα και τα χρονογραφήματά του. Ο άκρατος υποκειμενισμός του τα χρωματίζει με θερμούς τόνους, έτσι που να φανερώνονται ως αυτοβιογραφικές εκμυστηρεύσεις, συνθήκη όμως που μειώνει την εμβέλεια των κριτικών του μελετημάτων, χωρίς ωστόσο αυτά να χάνουν τη σχετική σημασία τους.

Εργογραφία

Στα γράμματα ο Ουράνης πρωτοεμφανίστηκε το 1908 και έκτοτε συνεργάστηκε με όλα σχεδόν τα αξιόλογα περιοδικά της Αθήνας και της Αλεξάνδρειας. Τη νεανική του συλλογή «Σαν όνειρο», που τύπωσε το 1909, την αποκύρηξε και θεώρησε ως πρώτη συλλογή του την «Spleen» του 1912 (η λέξη σημαίνει μελαγχολία, υποχονδρία και πλήξη), στην οποία όμως τα πεζολογικά στοιχεία και η δυσκαμψία του στίχου δίνουν μετριότατα αποτελέσματα. Ουσιαστικά η προσωπική ποιητική του προσφορά παρουσιάζεται με τις «Νοσταλγίες» (1920) και συμπληρώνεται με τις «Αποδημίες», μια συλλογή ποιημάτων δημοσιευμένων σε διάφορα περιοδικά, που συγκεντρώθηκαν για πρώτη φορά στη μεταθανάτια έκδοση με το γενικό τίτλο «Ποιήματα» (1953). Επίσης μεταθανάτια συγκεντρώθηκε, χάρη στις φροντίδες της δεύτερης γυναίκας του, της κριτικού με το αρσενικό ψευδώνυμο «Άλκης Θρύλος», η διάσπαρτη σε περιοδικά και εφημερίδες, όπως και σε εξαντλημένα βιβλία του, ποικίλη εργασία του. Έτσι, εκδόθηκαν σε ομοιόμορφους τόμους,

* Τα ταξιδιωτικά του:

«Ιταλία» (1953), «Ισπανία» (1954), «Γλαυκοί δρόμοι» (1955), «Ελλάδα» (1956), «Από τον Ατλαντικό στη Μαύρη Θαλασσα» (1957),

* Τα αφηγήματα, χρονογραφήματα, συνεντεύξεις κτλ.:

«Αναβίωση» (1955), «Αποχρώσεις» (1956) και

* Τα κριτικά του: «Δικοί μας και ξένοι» (1954 - 56, σε τρεις τόμους) και «Στιγμιότυπα (1958).

Στην ανάθεση του «Αλκη Θρύλου» οφείλεται και η «Βιογραφία του Ουράνη» (1908 - 61) του Π. Μαρκάκη, που εκδόθηκε το 1962. Το έργο του Κ. Ουράνη αποτελείται κύρια από τις ποιητικές συλλογές «Σαν Όνειρα» (1909), «Spleen» (1912) και «Νοσταλγίες»(1920), την κριτική μελέτη «Κάρολος Μπωντλαίρ» (Αλεξάνδρεια 1918), τα ταξιδιωτικά βιβλία «Sol y Sombra» (1934), «Σινά, Το Θεοβάδιστον Όρος» (1944), «Γλαυκοί Δρόμοι» (1947), «Ταξίδια Στην Ελλάδα» (1949) και τη μυθιστορηματική βιογραφία «Αχιλλεύς Παράσχος».

Πηγές

* Για περισσότερα βιογραφικά στοιχεία του Κώστα Ουράνη βλ. Άγρας Τέλλος, «Ουράνης Κώστας», Μεγάλη Ελληνική Εγκυκλοπαίδεια 19. Αθήνα, Πυρσός, 1932, Αργυρίου Αλεξ., «Ουράνης Κώστας», Παγκόσμιο Βιογραφικό Λεξικό 8. Αθήνα, Εκδοτική Αθηνών, 1988, Κούσουλας Λουκάς, «Κώστας Ουράνης», «Η μεσοπολεμική πεζογραφία • Από τον πρώτο ως τον δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο (1914-1939)» Στ΄, σ.316-363. Αθήνα, Σοκόλης, 1993 και Σταμέλος Δημήτρης, «Ουράνης Κώστας», Μεγάλη Εγκυκλοπαίδεια της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας 11. Αθήνα, Χάρη - Πάτση, χ.χ. (Πηγή: Αρχείο Ελλήνων Λογοτεχνών, Ε.ΚΕ.ΒΙ.).

* Στοιχεία από το Παγκόσμιο Βιογραφικό Λεξικό.

* Ανθολογία - Έλληνες ποιητές και συγγραφείς στο διαδίκτυο [1]

* Στοιχεία σε διάφορες ιστοσελίδες [2] [3] [hhttp://www.perizitito.gr/authors.php?authorid=26329#]

Ταξίδι στα Κύθηρα

Τ' ωραίο καράβι έτοιμο στο χαρωπό λιμάνι,
γιορταστικά με γιασεμιά και ρόδα στολισμένο,
με τις παντιέρες του αλαφριές στην ανοιξιάτικη αύρα
και τ' Όνειρό μας στο χρυσό πηδάλιο καθισμένο,
μας πήρε για τα Κύθηρα, τα θρυλικά,
όπου μέσα σε δένδρα και σε λούλουδα και γάργαρα νερά
υψώνεται ο μαρμάρινος ναός για τη λατρεία της Αφροδίτης,
- του έρωτα τη θριαμβική θεά.
Μα το ταξίδι ήταν μακρύ κι η χειμωνιά μας βρήκε!
Οι φανταχτές κι ανάλαφρες παντιέρες μουσκευτήκαν,
τα χρώματα ξεβάψανε και τ' άνθη εμαραθήκαν
και, κάτου από τους άξενους τους ουρανούς,
το πλοίο απόμεινε ακυβέρνητο στο κύμα τ' αφρισμένο
με το φτωχό μας Όνειρο στην πρύμνη πεθαμένο.

Ζωή

Κάποιες φορές σαν βράδιαζεν αργά στην κάμαρά μας,
τ' ωχρό κεφάλι γέρνοντας στην αγκαλιά μου απάνω
και με θλιμμένο ανάβλεμμα σιωπηλά κοιτάζοντάς με,
θα με ξεχάσεις; ρώταγες, καλέ μου, σαν πεθάνω;...
Δε σ' απαντούσα... Τη φωνή την πνίγαν οι λυγμοί μου,
κι έσφιγγα με παροξυσμό τ' αδύνατο κορμί σου,
σαν να 'θελα μες στη ζωή να σε κρατήσω ενάντια στο Χάρο
- για, αν δεν μπόραγα, να πήγαινα μαζί σου.
Γιατ' ήσουν όλη μου η ζωή, χαρά της και σκοπός της,
κι όσο κι αν εστρεφόμουνα πίσω στα περασμένα
δεν έβλεπα, δεν ένιωθα κοντά μου άλλη από σένα!