Ο Κωνσταντίνος Α. Τρυπάνης (22 Ιανουαρίου 1909 − 18 Ιανουαρίου 1993) ήταν Έλληνας κλασικός φιλόλογος, ποιητής, καθηγητής στο Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης, ακαδημαϊκός, βουλευτής επικρατείας και υπουργός Πολιτισμού και Επιστημών.
Βιογραφία
Ο Τρυπάνης γεννήθηκε στη Χίο και τελείωσε εκεί το περίφημο Α΄ Γυμνάσιο αρρένων της Χίου, διάδοχο της Σχολής της Χίου. Ο πατέρας του, Αθανάσιος, επέμενε ο Κωνσταντίνος να γίνει δικηγόρος[1], οπότε σπούδασε νομική στο Πανεπιστήμιο Αθηνών. Τότε όμως ο πατέρας του απεβίωσε, οπότε ο Κωνσταντίνος άλλαξε σε σπουδές φιλολογίας και πήρε το διδακτορικό του το 1937. Συνέχισε ωστόσο τις σπουδές του στα πανεπιστήμια του Βερολίνου και του Μονάχου.[2]
Επιστρέφοντας στην Ελλάδα, ο Τρυπάνης εκλέχθηκε υφηγητής της φιλοσοφικής σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών το 1939. Από το 1939 μέχρι το 1945 δίδαξε εκεί, με μία διακοπή για να πολεμήσει με τον ελληνικό στρατό στο αλβανικό μέτωπο. Κατά τη διάρκεια της Κατοχής συνήθιζε να αψηφά τη βραδινή απαγόρευση της κυκλοφορίας για να έχει μακρές λογοτεχνικές συζητήσεις με τον διανοούμενο Γεώργιο Κατσίμπαλη, φίλο γενεών Ελλήνων ποιητών, με αποτέλεσμα να γνωρίσει και τη νεότερη ελληνική λογοτεχνία σε βάθος που δεν θα μπορούσε να αποκτήσει με άλλο τρόπο εκείνη την εποχή.[3] Το 1947 ο Τρυπάνης εγκαταστάθηκε στο Ηνωμένο Βασίλειο, όπου δίδαξε στο Κολέγιο Έξετερ του Πανεπιστημίου της Οξφόρδης ως Καθηγητής στην έδρα «Bywater and Sotheby» Βυζαντινής και Νεοελληνικής Γλώσσας και Λογοτεχνίας μέχρι το 1968. Στην Αγγλία ο Τρυπάνης γνώρισε τον ποιητή και κριτικό λογοτεχνίας Ίαν Φλέτσερ (1920-1988). Το 1968 ο Τρυπάνης εγκαταστάθηκε στο Σικάγο, αφού είχε ήδη διατελέσει επισκέπτης καθηγητής σε διάφορα αμερικανικά πανεπιστήμια και είχε δώσει διαλέξεις στα πανεπιστήμια της Βιέννης, της Νέας Υόρκης, του Σίδνεϊ και του Χάρβαρντ. Στο Πανεπιστήμιο του Σικάγου δίδαξε κλασική φιλολογία μέχρι το 1974. Τότε, μετά την πτώση της δικτατορίας στην Ελλάδα, επέστρεψε στην Ελλάδα. Το ίδιο έτος εκλέχθηκε τακτικό μέλος της Ακαδημίας Αθηνών [4] και, μετά από μία τυχαία συζήτηση σε ένα επίσημο δείπνο[3] με τον Κωνσταντίνο Καραμανλή, δέχθηκε την πρότασή του να αναλάβει το Υπουργείο Πολιτισμού και Επιστημών, οπότε εκλέχθηκε βουλευτής επικρατείας και υπηρέτησε στο υπουργείο μέχρι το 1977.[5][6] Ο Τρυπάνης ίδρυσε την «Εταιρεία Ρωμαϊκών Σπουδών» και το 1986 διετέλεσε Πρόεδρος της Ακαδημίας Αθηνών.[7] Παρέμεινε στην Ελλάδα μέχρι τον θάνατό του. Πέθανε στην Αθήνα σε ηλικία 84 ετών.
Ήταν έγγαμος και είχε μία κόρη από τον δεύτερο γάμο του. Υπήρξε καλός παίκτης αντισφαίρισης και πρωταθλητής του κολεγίου του στην τοιχοσφαίριση (σκουός) μέχρι την ηλικία των 50 ετών
Το έργο του
Ο Κωνσταντίνος Τρυπάνης άφησε πίσω του ένα επιστημονικό έργο που εκτείνεται σε όλο το εύρος της ελληνικής φιλολογίας, από τον Όμηρο ως τα βυζαντινά γράμματα και από τους κλασικούς χρόνους ως τη νεότερη γλώσσα και λογοτεχνία, ένα έργο που ολοκληρώνουν οι μεταφράσεις του. Από την άλλη πλευρά, απετόλμησε, πιθανώς μετά από παρότρυνση του Φλέτσερ, να γράψει ο ίδιος και να εκδώσει ποίηση στην αγγλική γλώσσα. Παρότι η ποίηση αυτή έχει πλέον ξεχαστεί, στην εποχή του δέχθηκε επαίνους από την κριτική, με δύο από τις συλλογές του (The Stones of Troy και The Cocks of Hades) να αποσπούν τη διάκριση της Poetry Book Society και το Βραβείο Heinemann της Βασιλικής Εταιρείας Λογοτεχνίας.[2] Η ποίηση του Τρυπάνη επαινέθηκε επίσης από προσωπικότητες του χώρου όπως ο Αμερικανός ποιητής Θήοντορ Ρέτκη, ο Αγγλοαμερικανός Ουίσταν Ώντεν και ο Βρετανός Τζων Γουέιν[2], ενώ κίνησε και το ενδιαφέρον του Τόμας Στερνς Έλιοτ. Στην Αγγλία, ο Τρυπάνης άρχισε να αναπτύσσει ένα δικό του ποιητικό κύκλο. Πολλά από τα ποιήματα του Τρυπάνη έχουν ως θέμα τους τα καλλιτεχνήματα, την ιστορία και τη μυθολογία της αρχαιότητας, ιδίαιτερα της κλασικής Ελλάδας και Ρώμης, αν και κάποια επικεντρώνονται σε πλευρές και γεγονότα της σύγχρονής του εποχής.
Ποιητικές συλλογές
Pedasus: Twenty-four Poems (1955) (περιορισμένη έκδοση, 150 αντίτυπα)
The Stones of Troy (1957)
The Cocks of Hades (1958)
Pompeian Dog (1964)
Grooves in the Wind (1964) (επιλογές από τις The Stones of Troy και The Cocks of Hades, συν ένα νέο ποίημα)
The Elegies of a Glass Adonis (1967) (περιορισμένη έκδοση, 450 αριθμημένα αντίτυπα, το καθένα υπογεγραμμένο από τον συγγραφέα)
The Glass Adonis (1972) (εμπεριέχει και τις Elegies of a Glass Adonis)
Στην ελληνική γλώσσα δημοσιεύθηκαν οι ποιητικές συλλογές του:
Ταρτησσός φαναγόρεια Αλεξάνδρεια εσχάτη (1945)
Σκιάς όναρ (εκδ. «Βιβλιοπωλείον της Εστίας», Αθήνα 1986, 80 σελ.)
Καταλεπτόν (1991)
Σωρός (1992)
Θεατρικό έργο
Οι πρόσφυγες («Εκδόσεις των φίλων», Αθήνα 1983, 88 σελ., ISBN 9780002891400)
Μεταφράσεις
Καλλίμαχος, Aetia, Iambi, lyric poems, Hecale, minor epic and elegiac poems, and other fragments (1975)
Sophocles, the Three Theban Plays (1986)
Λογοτεχνική κριτική και επιμέλειες
Αλεξανδρινή ποίηση (1943)
Medieval and Modern Greek Poetry (Μεσαιωνική και νεότερη ελληνική ποίηση, 1951)
Ρωμανός, Sancti Romani Melodi Cantica. I: Cantica genuina (1963· επιμέλεια, με βάση την προπαρασκευή του δασκάλου του, καθηγητή Πάουλ Μάας [Paul Maas])
Fourteen Early Byzantine Cantica (Βιέννη, 1968· κριτική έκδοση, αφιερωμένη στον εκλιπόντα Πάουλ Μάας, που είχε την προπαρασκευή του υλικού)
Ρωμανός, Sancti Romani Melodi Cantica. II: Cantica dubia (1970· επιμέλεια, με βάση την προπαρασκευή του εκλιπόντος δασκάλου του, Πάουλ Μάας)
The Penguin Book of Greek Verse (1971) (επιμέλεια)
The Homeric Epics (1977)
Greek Poetry, from Homer to Seferis (1981, σε ελλην. έκδοση: Ελληνική ποίηση − Από τον `Ομηρο ως τον Σεφέρη, εκδ. «Βιβλιοπωλείον της Εστίας», Αθήνα 1990, 426 σελ., ISBN 9780000505781)
Ο αττικισμός και το γλωσσικό μας ζήτημα (εκδ. «Σύλλογος προς διάδοσιν ωφελίμων βιβλίων», Αθήνα 1984, 63 σελ., ISBN 9780007133567)
Σημειώσεις
Levi, Peter (1993-01-21). «Obituary: Professor Constantine Trypanis» (στα αγγλικά). www.independent.co.uk. Ανακτήθηκε στις 2016-08-02.
Trypanis, C. A. (1972). The Glass Adonis.. Νέα Υόρκη: Chilmark Press, σελ. [Χρειάζεται σελίδα].
Peter Levi, ένθ. ανωτ.
«Τακτικά μέλη της Ακαδημίας Αθηνών κατά σειρά εκλογής | Academy of Athens». www.academyofathens.gr. Ανακτήθηκε στις 2016-08-02.
«Κοινοβουλευτική Θητεία Βουλευτών Από Τη Μεταπολίτευση Ως Σήμερα - Τρυπάνης Αθανασίου Κωνσταντίνος». www.hellenicparliament.gr. Ανακτήθηκε στις 2016-08-02.
«Γενική Γραμματεία της Κυβέρνησης | Κυβέρνηση ΚΑΡΑΜΑΝΛΗ Γ. ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥ (Νοέμβριος 1974)». www.ggk.gov.gr. Ανακτήθηκε στις 2016-08-02.
«Πρόεδροι της Ακαδημίας Αθηνών από την ίδρυσή της | Academy of Athens». www.academyofathens.gr. Ανακτήθηκε στις 2016-08-02.
Βιβλιογραφία
Νικορέτζος, Δημήτρης: Κωνσταντίνος Α. Τρυπάνης (1909-1993): Ένας λανθάνων καβαφικός ποιητής, εκδ. οίκος Α. Α. Λιβάνη, Αθήνα 2013. ISBN 978-960-14-2782-9.
Πηγές
Trypanis, Constantine Athanasius, Mackridge, Peter A., et al., Ancient Greek Myth in Modern Greek Poetry: Essays in Memory of C.A. Trypanis, Routledge 1996. ISBN 0-7146-4751-9
Peter Levi, Obituary: Professor Constantine Trypanis στην εφημερίδα The Independent, 21 Ιανουαρίου 1993
Trypanis, C. A. (Constantine Athanasius) 1909- στον WorldCat
Hellenica World - Scientific Library
Από τη ελληνική Βικιπαίδεια http://el.wikipedia.org . Όλα τα κείμενα είναι διαθέσιμα υπό την GNU Free Documentation License
