Ο Ιωάννης Γρυπάρης (Σίφνος 1870 – Αθήνα, 1942) υπήρξε μεταφραστής, λογοτέχνης και εκπαιδευτικός ενώ διετέλεσε επίσης στέλεχος του Υπουργείου Παιδείας και διευθυντής του Εθνικού Θεάτρου.

Βιογραφικά στοιχεία

Γιος δασκάλου, γεννήθηκε στη Σίφνο, μεγάλωσε και σπούδασε όμως στην Κωνσταντινούπολη -στη Μεγάλη του Γένους Σχολή- και αργότερα στο Πανεπιστήμιο Αθηνών. Στην Κωνσταντινούπολη επέστρεψε ως δάσκαλος ενώ ταυτόχρονα έγραφε σε λογοτεχνικά περιοδικά μέχρι το 1897 που θα επανέλθει στην Αθήνα και θα αριστεύσει τελικά στις πτυχιακές εξετάσεις Φιλολογίας. Από τότε θα εργαστεί ως καθηγητής σε διάφορες περιοχές της Ελλάδας. Το 1898 ίδρυει μαζί με τους Κώστα Χατζόπουλο και Γιάννη Καμπύση το προοδευτικό περιοδικό "η Τέχνη", το οποίο θα δημιουργήσει μεγάλη αίσθηση.Το 1911 παντρεύεται και φεύγει με υποτροφία στην Ευρώπη όπου και θα διαμείνει ως το 1914. Επανέρχεται στην Ελλάδα και στην εκπαίδευση ως γυμνασιάρχης, έπειτα ως Επιθεωρητής και αργότερα ως υψηλόβαθμος υπάλληλος του Υπουργείου Παιδείας (Τμηματάρχης Α΄ στο Τμήμα Γραμμάτων και Τεχνών και Διευθυντής Επιστημών και Τεχνών). Το 1925 θα αρνηθεί θέση καθηγητή Μεσαιωνικής & Νεοελληνικής Φιλολογίας στο Πανεπιστημίο, ενώ από το 1932 μέχρι το 1935 θα οριστεί πρώτος καλλιτεχνικός διευθυντης του Εθνικού θεάτρου. Θα τον βρεί θάνατος από πείνα κατά την περίοδο της κατοχής (1942).

Ο Γρυπάρης συνέβαλε τα μέγιστα στην αναβίωση του αρχαίου δράματος με τις θεωρούμενες πλέον ως κλασσικές μεταφράσεις του των αρχαίων τραγωδιών και για αυτόν τον λόγο έγινε γνωστός περισσότερο ως μεταφραστής. Μετέφρασε επίσης έργα ξένου ρεπερτορίου αλλά και άλλους αρχαίους έλληνες συγγραφείς. Στην ποίηση επηρεάστηκε από τον συμβολισμό και τον παρνασσισμό.

Βραβεύθηκε με το Αριστείο των Γραμμάτων και των Τεχνών για την ποιητική του συλλογή «Σκαραβαίοι και Τερρακότες» (1919).

Άφησε γενικό κληρονόμο της μεγάλης περιουσίας του την Εταιρεία Ελλήνων Λογοτεχνών που ανέλαβε σε συνεργασία με τον Δήμο Καλλιθέας να ιδρύσει "Μουσείο Γρυπάρη" και να δοθεί τ' όνομά του σε δρόμο της Καλλιθέας. Σήμερα η αλλοτινή οικία του ποιητή στην οδό Γρυπάρη 112 έχει κριθεί διατηρητέα αλλά δεν έχει δημιουργηθεί ακόμα μουσείο. Μέρος των χειρογράφων του Γρυπάρη (ταυτίζεται με μέρος των περιεχομένων της έκδοσης Ο άγνωστος Γρυπάρης. Ανέκδοτα ποιήματα) φυλάσσονται στο Γενικό Αρχείο του Ελληνικού Λογοτεχνικού και Ιστορικού Αρχείου (Ε.Λ.Ι.Α.) .

Ενδεικτική βιβλιογραφία:

• Βαλέτας Γ., «Γρυπάρης Ιωάννης», Μεγάλη Εγκυκλοπαίδεια της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας 6. Αθήνα, Χάρη Πάτση
• Λυκούργου Νίκη, «Γρυπάρης Ιωάννης», Παγκόσμιο Βιογραφικό Λεξικό 3. Αθήνα, Εκδοτική Αθηνών, 1985
• Μερακλής Μ.Γ., «Ιωάννης Γρυπάρης», Η ελληνική ποίηση• Ρομαντικοί - Εποχή του Παλαμά - Μεταπαλαμικοί• Ανθολογία - Γραμματολογία, σ.338-341. Αθήνα, Σοκόλης, 1977.

Εργογραφία

Πρώτες αυτοτελείς εκδόσεις

Ποίηση

• Σκαραβαίοι και τερρακότες. Αθήνα, Ι.Ν.Σιδέρης, [1919]

Μεταφράσεις

• Αισχύλου Ορέστεια Ι • Αγαμέμνων. Αθήνα, ανάτυπο από το περ.ΗλύσιαΒ', 1906, σ.7-68. 1906. και Αθήνα, Φέξης, 1911.
• Αισχύλου Ορέστεια • Χοηφόροι. Αθήνα, Φέξης, 1911.
• Αισχύλου Ορέστεια • Ευμενίδες. Αθήνα, Φέξης, 1911.
• Αισχύλου Επτά επί Θήβας. Αθήνα, Φέξης, 1911.
• Πλάτωνος Πολιτεία• Μετάφρασις Ι.Ν.Γρυπάρη • τόμος πρώτος. Αθήνα, Φέξης, 1911.
• Πλάτωνος Πολιτεία• Μετάφρασις Ι.Ν.Γρυπάρη• τόμος δεύτερος. Αθήνα, Φέξης, 1911.
• Πλάτωνος Ευθύδημος. Αθήνα, Φέξης, 1912.
• Ερρίκου Χάινε Ταξιδιωτικές εικόνες. Αθήνα, Ελευθερουδάκης, 1925.
• Goethe, Το παραμύθι της αλεπούς. Αθήνα, Ελευθερουδάκης, 1930.
• Οι τραγωδίες του ΑισχύλουΙ•Ικέτιδες, Προμηθέας Δεσμώτης. Αθήνα, Δελφικές εορτές (τυπ. Σακελλάριου), 1930.
• Σοφοκλέους Ηλέκτρα. Αθήνα, Εστία, 1936.
• Σοφοκλέους Οιδίπους επί Κολωνώ. Αθήνα, Εστία, 1937.
• Σοφοκλέους Φιλοκτήτης. Αθήνα, Εστία, 1937.
• Οι τραγωδίες του Αισχύλου ΙΙ• Ορέστεια. Αθήνα, Εστία, 1938.
• Σοφοκλέους Αντιγόνη. Αθήνα, Εστία, 1940.
• Σοφοκλέους Αίας. Αθήνα, Εστία, 1940.
• Φύλλα Τέχνης (τέσσερα τεύχη με ποιήματα). 1935.

Συγκεντρωτικές εκδόσεις

• Ο άγνωστος Γρυπάρης• Ανέκδοτα ποιήματα• Εισαγωγή Θ.Σπεράντσα. Αθήνα, Αστήρ, 1954.
• Τα ποιήματα. Επιμέλεια Δημήτρης Δασκαλόπουλος. Αθήνα. Εστία.
• Ιωάννης Γρυπάρης• Ο πρώτος μετασολωμικός• Βίος- Έργο- Εποχή. Αθήνα, Πηγή, 1971.

• Εξωτερικοί σύνδεσμοι
• Βιογραφικό Σημείωμα από το ΕΚΕΒΙ
• Έργα από το Σπουδαστήριο Νέου Ελληνισμού
• «Μετά εξήκοντα έτη» του Κ. Γεωργουσόπουλου, Τα Νέα 17/8/02

Δείτε επίσης

Γρυπάρης, Ιωάννης (πολιτικός)