Γεώργιος Λυκούργος

Ο Γεώργιος Λυκούργος (George Lycurgus, 1858–1960) ήταν Ελληνοαμερικανός επιχειρηματίας, που διεδραμάτισε σημαντικό ρόλο στην ανάπτυξη του τουρισμού στη Χαβάη. Συγκρούσθηκε με την κυβέρνηση της Δημοκρατίας της Χαβάης και κατηγορήθηκε για προδοσία. Αργότερα, συνετέλεσε στην ίδρυση του Ηφαιστειακού Παρατηρητηρίου της Χαβάης και του Εθνικού Πάρκου Ηφαιστείων της Χαβάης.

Οι αρχές της σταδιοδρομίας του

Ο Γ. Λυκούργος γεννήθηκε στον Βασαρά Λακωνίας. Το 1877 ταξίδεψε στη Νέα Υόρκη και, εργαζόμενος στη διαδρομή, διέσχισε ολόκληρη τη χώρα[1]. Κάποιος συγγενής του τον έπεισε να ασχοληθούν με το χονδρεμπόριο φρούτων ανάμεσα στη Χαβάη και την Καλιφόρνια το 1881. Ο Γ. Λυκούργος έστελνε με το πλοίο από το Σαν Φρανσίσκο προϊόντα και κρασί της Καλιφόρνια στον εξάδελφό του στη Χονολουλού και εκείνος έστελνε μπανάνες από τη Χαβάη για τις ηπειρωτικές ΗΠΑ. Ο Γεώργιος Λυκούργος ανέπτυξε φιλία με τον Κλάους Σπρέκελς, του οποίου η οικογένεια ήταν ιδιοκτήτρια της ατμοπλοϊκής εταιρείας Oceanic Steamship Company και φυτείας ζαχαροκάλαμου στη Χαβάη. Το 1889 οι Σπρέκελς τον παρέσυραν στο πρώτο του ταξίδι στη Χαβάη, οπότε και παρέμεινε μόνο για μία εβδομάδα, αλλά φαίνεται ότι απόλαυσε τη διαμονή του, καθώς έκανε κι άλλα ταξίδια με μεγαλύτερες διαμονές.

Το 1892 ζήτησε τον ανεψιό του, Δημοσθένη Λυκούργο, για να τον βοηθήσει στην ανάπτυξη επιχειρήσεών του στη Χαβάη. Μαζί με άλλους πρόσφατους μετανάστες, ίδρυσαν εκεί την Pearl City Fruit Company. Στα νησιά όμως είχαν τον ανταγωνισμό της Hawaiian Fruit & Packing Company, που ανήκε σε εδραιωμένους εκεί απογόνους λευκών Αμερικανών ιεραποστόλων, οι οποίοι εκτός των άλλων μιλούσαν άριστα και τη χαβανέζικη γλώσσα, όπως ο Λόριν Α. Θέρστον (Lorrin A. Thurston, 1858-1931), που ήταν αναμεμιγμένος και στην πολιτική. Εκείνη την εποχή η Χαβάη ήταν ανεξάρτητο κράτος, μία συνταγματική μοναρχία, το Βασίλειο της Χαβάης. Σε κάθε περίπτωση, ο Γεώργιος Λυκούργος πούλησε ένα εστιατόριο που είχε στο Σαν Φρανσίσκο και εγκαταστάθηκε στη Χαβάη[2].
Το εσωτερικό του Ξενοδοχείου «Sans Souci» περί το 1893

Ο Γ. Λυκούργος απέκτησε το 1893 με λήζινγκ τον μικρό ξενώνα του Άλεν Χέρμπερτ στην παραλία Γουαϊκίκι της Χονολουλού. Τον επεξέτεινε και τον μετονόμασε σε «Sans Souci», από το Ανάκτορο Σανσουσί του Πότσδαμ[3]. Υπήρξε ένα από τα πρώτα παραλιακά τουριστικά ξενοδοχεία (resorts) στη Χαβάη και η περιοχή του αποκαλείται ακόμα «Sans Souci Beach»[4]. Διασημότητες της εποχής, όπως ο Σκωτσέζος συγγραφέας Ρόμπερτ Λούις Στίβενσον, διέμειναν εκεί, ενώ έγινε δημοφιλής προορισμός και για τουρίστες από τις ηπειρωτικές ΗΠΑ[5].

Το 1894 ο Λυκούργος πραγματοποίησε το πρώτο του ταξίδι στο ηφαίστειο Κιλαουέα, μαζί με τον ναύαρχο Ρόαγιαλ Ρ. `Ινγκερσολ (Royal R. Ingersoll), με το αμερικανικό πλοίο Philadelphia. Το ηφαίστειο τον εντυπωσίασε και σημείωσε τις δυνατότητες για μελλοντικές επιχειρήσεις[6].
Πολιτικά προβλήματα

Σταδιακά ο Λυκούργος γνωρίστηκε και ανέπτυξε φιλικές σχέσεις με τη βασιλική οικογένεια της Χαβάης, τους Καλακάουα, που ήταν τακτικοί επισκέπτες των τουριστικών του ξενοδοχείων[2]. Αυτό του έδωσε το παρατσούκλι «Δούκας της Σπάρτης», ένας τίτλος τον οποίο έφερε τότε ο διάδοχος του ελληνικού θρόνου. Παρότι ο ίδιος δεν διέθετε τίτλο ευγενείας, αισθανόταν πιο άνετα με τη μοναρχία, παρά με τους Αμερικανούς.
Διαφήμιση του 1893 που εμφανίσθηκε στη Hawaii Holomua

Το 1893 όμως, μετά τον θάνατο του βασιλιά Καλακάουα και την ανάρρηση στον θρόνο της αδελφής του, Λιλιουοκαλάνι, ο Θέρστον και άλλοι Αμερικανοχαβανέζοι ανέτρεψαν τη βασιλεία με πραξικόπημα και ανεκήρυξαν τη λεγόμενη «Δημοκρατία της Χαβάης» (Republic of Hawaii), ελπίζοντας να την ενώσουν με τις Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής. Η νέα κυβέρνηση, ελεγχόμενη από συντηρητικούς ιεραποστόλους και τους απογόνους τους, έβαλε πρόστιμο στον Λυκούργο επειδή διέθετε οινοπνευματώδη ποτά στα ξενοδοχεία του. Τότε ο Λυκούργος προσέλαβε μία μπάντα Χαβανέζων που έπαιζαν κομμάτια για τη Βασίλισσα Λιλιουοκαλάνι αντί για αμερικανική μουσική[2]. Ας σημειωθεί ότι στη «δημοκρατία» αυτή δικαίωμα ψήφου είχαν μόνο περίπου 4.000 άνδρες, οι περισσότεροι ασχολούμενοι με την πολιτική.

Μετά από μία αποτυχημένη αντεπανάσταση των φιλοβασιλικών τον Ιανουάριο του 1895, ο Λυκούργος κατηγορήθηκε ότι τους προμήθευσε λαθραία όπλα. Αρκετοί από τους ηγέτες του κινήματος είχαν συναντήσεις στο «Sans Souci». Μέχρι τις 20 Ιανουαρίου, όλοι είχαν συλληφθεί. Ο Λυκούργος κατηγορήθηκε για «προδοσία» και φυλακίσθηκε επί 52 ημέρες χωρίς να δικασθεί ποτέ[2].

Το 1898 ο Ισπανοαμερικανικός πόλεμος αύξησε το ενδιαφέρον των ΗΠΑ για την περιοχή του Ειρηνικού, εξαιτίας των ισπανικών κτήσεων εκεί, ιδίως των Φιλιππίνων, και πολλοί πολεμικοί ανταποκριτές φιλοξενήθηκαν στο «Sans Souci» στο ταξίδι τους προς τις Φιλιππίνες[7]. Η Χαβάη προσαρτήθηκε ως έδαφος των ΗΠΑ το ίδιο έτος και ο Λυκούργος έγινε Αμερικανός πολίτης. Το 1901 άνοιξε ένα εστιατόριο στη Χονολουλού, όπου διοργάνωνε βραδιές αποκαλούμενες «Οι φυλακισμένοι του 1895», που δεν άρεσαν στις νέες αρχές. Ωστόσο, τα επόμενα χρόνια περιόρισε την πολιτική του έκθεση και επένδυσε στη μεγαλόνησο της Χαβάης, απομακρυνόμενος έτσι από την πρωτεύουσα Χονολουλού. Το 1908 αγόρασε το ξενοδοχείο του Χίλο από τον Τζων Ντ. Σπρέκελς, τον γιο τού Κλάους.

Στο μεταξύ, το 1903, σε ένα ταξίδι του στην Ελλάδα για να δει τη μητέρα του, γνώρισε και παντρεύτηκε την Αθηνά Γερασίμου από τη Σπάρτη, το δεύτερο από εννέα τέκνα[1], που υπήρξε πιθανότατα η πρώτη Ελληνίδα που πάτησε ποτέ στη Χαβάη.
Το «Βολκέινο Χάουζ»
Ο Δημοσθένης Λυκούργος στο «Βολκέινο Χάουζ» το 1908

Τον Δεκέμβριο του 1904 ο Γεώργιος Λυκούργος και ο ανεψιός του Δημοσθένης Λυκούργος απέκτησαν την πλειονότητα των μετοχών του ξενοδοχείου Βολκέινο Χάουζ (= «Σπίτι του Ηφαιστείου») στη μεγαλόνησο της Χαβάης, κοντά στο ηφαίστειο Κιλαουέα. Ο ανεψιός συνέστηνε πάντα τον Γεώργιο στους επισκέπτες ως «θείο Τζωρτζ», και από τότε έγινε γνωστός και με αυτό το προσωνύμιο.

Ο Λυκούργος συμφιλιώθηκε τελικά με τον Λόριν Θέρστον και συνεργάσθηκαν επί δεκαετία (1906-1916) ώστε να ανακηρυχθεί η περιοχή του ηφαιστείου σε εθνικό πάρκο, το σημερινό Εθνικό Πάρκο Ηφαιστείων της Χαβάης. Ωστόσο, η οικογένεια Λυκούργου διατηρούσε ένα ιερό αφιερωμένο στην εκθρονισμένη Βασίλισσα Λιλιουοκαλάνι στο «Βολκέινο Χάουζ» και διηγούντο τους θρύλους της αρχαίας Χαβάης στους επισκέπτες και ενοίκους του ξενοδοχείου[2]. Γίνονταν προσευχές στην πολυνησιακή θεά της φωτιάς και των ηφαιστείων Πέλε, που κατά τους θρύλους ζούσε στο Κιλαουέα, ώστε να παρέχει θεαματικές εκρήξεις του ηφαιστείου, προς όφελος των εσόδων του ξενοδοχείου.

Τον Ιανουάριο του 1912 ο γεωλόγος Τόμας Τζάγκαρ (Jaggar) έφθασε στην περιοχή, αφού είχε ενθαρρυνθεί από τον Θέρστον, για να μελετήσει το ηφαίστειο. Η οικογένεια Λυκούργου τον βοήθησε αμέσως, συγκεντρώνοντας χρήματα για την ανέγερση ενός οικίσκου κοντά στο ξενοδοχείο για τη στέγαση επιστημονικών οργάνων, η κατασκευή του οποίου άρχισε μέσα στον Φεβρουάριο του 1912 και ιδρύθηκε το Ηφαιστειακό Παρατηρητήριο της Χαβάης. Ο Τζάγκαρ έμεινε εκεί ως διευθυντής του για τα επόμενα 28 χρόνια, δίνοντας συχνά σχετικές διαλέξεις στους πελάτες του ξενοδοχείου[8].

Ο Γ. Λυκούργος ταξίδεψε και πάλι στην Ελλάδα το 1914, οπότε ο Α΄ Παγκόσμιος Πόλεμος τον εμπόδισε να επιστρέψει στη Χαβάη. Το 1919 ο Δημοσθένης ήρθε στην Αθήνα για να νυμφευθεί τη Μαρία Γιατράκου, αλλά πέθανε από την πανδημία της γρίπης μία μόνο εβδομάδα μετά τον γάμο του. Ο Γεώργιος κατόρθωσε να επιστρέψει στη Χαβάη το 1920. Τον επόμενο χρόνο πούλησε το «Βολκέινο Χάουζ» και μετακόμισε στο Χίλο. Το ξενοδοχείο αγοράστηκε από την εταιρεία Inter-Island Steam Navigation Company, που επένδυσε 150.000 δολάρια για την επέκτασή του[6].

Ωστόσο, η Μεγάλη οικονομική ύφεση οδήγησε στη χρεωκοπία της εταιρείας το 1932, οπότε ο Λυκούργος το αγόρασε και πάλι στην τιμή των 300 δολαρίων. Τώρα το ξενοδοχείο είχε 115 δωμάτια, αλλά βέβαια ελάχιστοι πελάτες εμφανίσθηκαν μέχρι μία έκρηξη του ηφαιστείου το 1934. Τότε ο Λυκούργος άρχισε την «παράδοση» να ρίχνονται μπουκάλια του τζιν μέσα στο ηφαίστειο, η οποία σαφώς δεν ετύγχανε της εγκρίσεως των υπεύθυνων του Πάρκου[6]
Το «Βολκέινο Χάουζ» περί το 1912

To 1937 η σύζυγος του Γ. Λυκούργου, η Αθηνά, πέθανε από καρκίνο στο Χίλο. Το 1940 μία πυρκαγιά, που προκλήθηκε από καυστήρα πετρελαίου της κουζίνας και όχι από ηφαιστειακή λάβα, κατέστρεψε το ξενοδοχείο. Λίγα αντικείμενα σώθηκαν, όπως ένα πιάνο από ξύλο ντόπιας ακακίας (Acacia koa). Σώθηκε όμως και το παλαιό κτήριο του ξενοδοχείου, κτίσμα τού 1877, που επαναχρησιμοποιήθηκε για τη στέγαση πελατών.

Σε ηλικία πλέον 81 ετών, ο Λυκούργος ταξίδεψε αμέσως στην Ουάσινγκτον και έπεισε γνωστούς του με επιρροή, πολλοί από τους οποίους, όπως ο Φραγκλίνος Ρούζβελτ, είχαν διαμείνει στο «Βολκέινο Χάουζ», να αναθέσουν στο Civilian Conservation Corps, μία κρατική υπηρεσία για την απασχόληση άνεργων νέων, να κατασκευάσει ένα κτήριο για τη διοίκηση του Εθνικού Πάρκου Ηφαιστείων της Χαβάης πιο μακριά από την πλαγιά. Αυτό επέτρεψε στον Λυκούργο να χτίσει ένα πιο σύγχρονο ξενοδοχείο στην πρώην θέση του Ηφαιστειακού Παρατηρητηρίου[9]. Τον Νοέμβριο του 1941, ο Γεώργιος Λυκούργος εγκαινίασε το νέο «Βολκέινο Χάουζ», ένα από τα τελευταία έργα του αρχιτέκτονα Τσαρλς Γουίλιαμ Ντίκυ (C.W. Dickey, 1871-1942)[10].

Μετά από μία έκρηξη του ηφαιστείου το 1952, σε ηλικία 93 ετών, ο Γ. Λυκούργος διοργάνωσε μία εκδήλωση για την προβολή του ξενοδοχείου, κατά την οποία θα πήγαινε καβάλα σε ένα άλογο μέχρι το χείλος του κρατήρα και θα έριχνε μέσα το τελετουργικό μπουκάλι του τζιν. Παρά τις προσπάθειες των υπεύθυνων του Πάρκου, η εκδήλωση έγινε οπως είχε προγραμματισθεί, προς μεγάλη ικανοποίηση των θεατών και του τύπου[6]. Το «Βολκέινο Χάουζ» ανακαινίσθηκε και επεκτάθηκε εκ νέου το 1953. Ο Γεώργιος Λυκούργος απεβίωσε στη γειτονική κωμόπολη Βολκέινο σε ηλικία 101 ετών. Από τον γάμο του είχε αποκτήσει τρία παιδιά: την Αντιγόνη, τον Λήο και τον Νίκολας.
Πηγή

Harry Miller Blickhahn (1961). Uncle George of Kilauea: The Story of George Lycurgus. Volcano House.

Παραπομπές

Helen G. Chapin (1979). «From Sparta to Spencer Street: Greek Women in Hawai'i». Hawaiian Journal of History 13.
Helen G. Chapin (1981). «The Queen's "Greek Artillery Fire": Greek Royalists in the Hawaiian Revolution and Counterrevolution». Hawaiian Journal of History 15.
Ralph S. Kuykendall (Ιούνιος 1967). Hawaiian Kingdom 1874-1893, the Kalakaua Dynasty. University of Hawaii Press, σελ. 114. ISBN 978-0-87022-433-1.
«Sans Souci Beach Park (Waikiki)». Official web site of City and County of Honolulu. Ανακτήθηκε στις 27 Νοεμβρίου 2010.
M. Winslow Chapman (1985). «When Halley's Comet Came: Letters of Anne Goodwin Winslow 1908-1911». Hawaiian Journal of History 19.
«The Volcano House». Hawaii Nature Notes (National Park Service) 5 (2). 1953.
Albertine Loomis (1979). «The Summer of 1898». Hawaiian Journal of History 13.
«Jaggar, Dean of Pacific Volcanologists». Hawaii Nature Notes (National Park Service) 5 (2). 1953.
«Buildings and Facilities». United States Geological Survey Hawaiian Volcano Observatory. Ανακτήθηκε στις 2009-07-10.
J. Meredith Neil (1975). «The Architecture of C. W. Dickey in Hawaii». Hawaiian Journal of History (Hawaiian Historical Society) 9.