.
Η Ελένη Παπαδάκη (4 Νοεμβρίου 1908[1] - 21 Δεκεμβρίου 1944) υπήρξε μεγάλη Ελληνίδα ηθοποιός που διέπρεψε σε ποικίλους ρόλους. Το πέρασμά της από την ελληνική σκηνή άφησε ένα μυθικό αποτύπωμα οριακό και ανεπανάληπτο και ήδη σε ηλικία 36 ετών κατόρθωσε να οικοδομήσει ένα μέγιστο παράδειγμα ολοκληρωμένου καλλιτέχνη.[2]
Ταφικό μνημείο Ελένης Παπαδάκη
1987
Πρώτο Νεκροταφείο Αθηνών
Γλύπτης : Ευάγγελος Μουστάκας ( 1930 – )
Copyright ©. Photo : Michael Lahanas (Μιχάλης Λαχανάς)
Βιογραφία
Γεννήθηκε στις 4 Νοεμβρίου 1903 στην Αθήνα από εύπορη οικογένεια. Ήταν εγγονή του καθηγητή Πανεπιστημίου Στυλιανού Κωνσταντινίδη. Αποφοίτησε από τη Γερμανική Σχολή Αθηνών και ολοκλήρωσε σπουδές Φιλολογίας, τις οποίες και συμπλήρωσε με σπουδές φωνητικής, μουσικής και πιάνου, στο "Ελληνικόν Ωδείον" Αθηνών.[3] Στο θέατρο πρωτοεμφανίστηκε σε ηλικία 17 ετών στη σκηνή του "θεάτρου Τέχνης" του Σπύρου Μελά το 1925 στη παράσταση "Έξι πρόσωπα ζητούν συγγραφέα" του Λουίτζι Πιραντέλλο. Η πρώτη αυτή παρουσία της χαρακτηρίστηκε από τους τότε κριτικούς ως αποκάλυψη.[4] Ο Κ. Μπαστιάς, θεατρικός κριτικός, έγραψε τότε στη "Δημοκρατία" ότι: "σήμερα η σκηνή απέκτησε μια μεγάλη ηθοποιό". Τον ίδιο χρόνο εμφανίσθηκε ως Ηρωδιάς στη "Σαλώμη" του Όσκαρ Γουάιλντ και ως Ρίλκε Έϋντεν στο "Ο χρόνος είναι όνειρο" του Ανρί Ρενέ Λενορμάν.
Το 1926 η Ελένη Παπαδάκη έπαιξε στο "Θίασο των Νέων" ως πρωταγωνίστρια πλέον πολλών έργων όπως "Όταν οι γυναίκες αγαπούν" του Μπράκλαιϋ Μπουσόν, "Τζοκόντα" του Γκαμπριέλε Ντ' Αννούντσιο, "Τα ωραιότερα μάτια του κόσμου" του Ζαν Σερμάν, "Αιμέ" του Ζεραλντύ, Δωδεκάτη νύχτα του Ουίλλιαμ Σαίξπηρ[5] "Η αναδυομένη" του Ξενόπουλου, Τρισεύγενη του Κωστή Παλάμά[6] κ.ά. Τα επόμενα χρόνια συνεργάστηκε με την Κυβέλη, Μαρίκα Κοτοπούλη, Αιμίλιο Βεάκη, Ν. Δεδραμή, Γεώργιο Παππά, Π. Γαβριηλίδη, σε ποικίλα ρεπερτόρια, όπου και διακρίθηκε με πολλές επιτυχίες. Επικεφαλής του ίδιου θιάσου το 1931 έπαιξε στη Κωνσταντινούπολη με ενθουσιώδεις κριτικές[7].
Στο Εθνικό Θέατρο
Αμέσως μετά την ίδρυση του Εθνικού Θεάτρου, προσλήφθηκε (Νοέμβριος 1932) ως πρωταγωνίστρια και ως το θάνατό της έπαιξε τους ρόλους:
Δυσδαιμόνα (Οθέλλος)
Ρεγγάνη (Βασιλιάς Ληρ)
Πόρτσια (Έμπορος της Βενετίας)
Βασίλισσα Ελισάβετ(Δον Κάρλος) του Σίλλερ
Ναταλία (Πρίγκιπας του Χόνμπουργκ) του Χάινριχ φον Κλάιστ
Ερσίλια Ντρέι (Να ντύσουμε του γυμνούς) του Λουίτζι Πιραντέλλο
Η βεντάλια της λαίδης Γουίντερμηρ του Όσκαρ Ουάιλντ[8]
Σελιμέν (Μισάνθρωπος) του Μολιέρου
Έλα Ρέντχαϊμ (Γιάννης Γαβριήλ Μπόρκμαν) του Ίψεν
Πειρασμός του Γρηγορίου Ξενόπουλου
Ιούδας του Σπύρου Μελά κ.α.
Ιδιαίτερα ήταν τα επιτεύγματά της και στον τομέα του αρχαίου δράματος:
Ως Κλυταιμνήστρα στην Ηλέκτρα με σκηνοθέτη τον Δ.Ροντήρη στο Ωδείο Ηρώδου του Αττικού (1936) και στην Επίδαυρο (1938)
Αντιγόνη του Σοφοκλή (1940-41)
Ιφιγένεια εν Ταύροις (1941)
Εκάβη του Ευριπίδη (1943-44) στο Εθνικό Θέατρο
Το τέλος
Δολοφονήθηκε άγρια από μέλη του ΕΛΑΣ (Ο.Π.Λ.Α.) του τμήματος Πατησίων του ΕΑΜ, στα 36 (αν γεννήθηκε το 1903 ήταν 41) της χρόνια, κατά το κίνημα των Δεκεμβριανών του 1944, στις 21 Δεκεμβρίου 1944, στα διυλιστήρια της ΟΥΛΕΝ, κατηγορούμενη για επίδειξη φιλογερμανικής στάσης που κράτησε κατά τη διάρκεια της Κατοχής.
Αργότερα, μετά την καταστολή του κινήματος, στις 28 Ιανουαρίου του 1945, έγινε μεγαλοπρεπής κηδεία στην οποία ο θάνατος της Παπαδάκη, θρηνήθηκε ως εθνική απώλεια. Τότε ο Α. Σικελιανός έγραψε τους στίχους:
Μνήσθητι Κύριε: Για την ώρα που η λεπίδα του φονιά άστραψε
κι΄ όλος ο θεός της Τραγωδίας εφάνει.
Μνήσθητι Κύριε: για την ώρα που άξαφνα, κι οι εννιά αδελφές εσκύψαν
να της βάλλουνε των αιώνων το στεφάνι.
Η Ελένη Παπαδάκη είχε επίσης τιμηθεί με "βασιλικό έπαινο - ευαρέσκεια" στις 31 Οκτωβρίου του 1939, σε ιδιαίτερη τελετή από τον Βασιλέα, "δια τας εις το ελληνικόν θέατρον εξαιρέτους αυτής υπηρεσίας και ιδιαιτέρως δια τας εν τω εξωτερικώ παρασχεθείσας τοιαύτας".
Παραπομπές
↑ Εφημ. Το Βήμα, Η αποκατάσταση της Ελένης Παπαδάκη
↑ Κώστας Γεωργοσόπουλος, Παγκόσμιο Βιογραφικό λεξικό, τόμ 8 σ.134, Εκδοτική Αθηνών (1988)-
↑ (χ.χ.Αθηνών)
↑ Φώτης Πολίτης, «έπαιξε περίφημα, όπως σπάνια παίζουν Ελληνίδες ηθοποιοί (…), εχρωμάτισε καλά, ζωηρά και έδωσε παλμό και ψυχή στο παίξιμό της», Πολιτεία 2 Ιουνίου 1925
↑ Νέα Εστία 15.11.1935
↑ Φλυτ, Ελληνική επιθεώρηση τεύχ. Δεκεμβρίου 1935
↑ ο Τούρκος ποιητής Χαλίλ Φαχρί σε κριτική του έγραψε: Είδα μπροστά μου την Ελένη Παπαδάκη ζωντανό σύμβολο της ευγενούς τέχνης, αν και δεν γνωρίζω λέξη ελληνική, ούτε και είχα διαβάσει το έργο, η φωνή, οι κινήσεις της, η μιμική, οι στάσεις της καλλιτέχνιδας αυτής με τη φλογερή ψυχή μου μιλούσαν με λόγια. Άξιον επαίνου η δυναμική της, που τόσο νέα μπορεί και αποδίδει μια| ώριμη γυναίκα μάνα.
↑ Νέα Εστία 1.1.1938
Βιβλιογραφία
Πολύβιος Μαρσάν , Ελένη Παπαδάκη «Μια φωτεινή πορεία με απροσδόκητο τέλος», εκδ. Καστανιώτη 2001,ISBN 960-03-3162-6
Μάνος Ελευθερίου,Η γυναίκα που πέθανε δύο φορές - 1η έκδ. - Αθήνα : Μεταίχμιο, 2006.
Εξωτερικοί σύνδεσμοι
ΤΟ ΒΗΜΑ, Βιβλία + ιδέες 27.3.2002
Τι αποκαλύπτουν οι συγγενείς των θυμάτων
Θέατρο τ.15.5.2006
«Ασθενείς και οδοιπόροι» Tηλεοπτική σειρά (2002) προσηρμοσμένη στο ομότιτλο έργο (1964) του Γεωργίου Θεοτοκά· στην πραγματικότητητα είναι τα τελευταία χρόνια της ζωής της ως Θεανώ Γαλάτη.
από την ΚΟΥΙΝΤΑ ΑΡΤ
΄
Hellenica World - Scientific Library
Από τη ελληνική Βικιπαίδεια http://el.wikipedia.org . Όλα τα κείμενα είναι διαθέσιμα υπό την GNU Free Documentation License
