Η Xαρίκλεια Χατζησάββα Φωτίου (1918-Ιούνιος 1984) ήταν Ελληνίδα εκπαιδευτικός και καλλιτέχνις.

Βιογραφία

Γεννήθηκε στη Θράκη, στο Ορτάκιοϊ της Αδριανούπολης (σήμερα στη Βουλγαρία). Ήταν η μικρότερη κόρη του Χατζή-Σάββα Ποιμενίδη, ο οποίος ήταν αναμεμειγμένος στον Μακεδονικό Αγώνα. Η οικογένειά της στα χρόνια των πολέμων (Βαλκανικοί Πόλεμοι, Μικρασιατική Καταστροφή) διώκεται και καταφεύγει και τις δύο φορές στην Έδεσσα, ως πρόσφυγες, όπου η μικρή Χαρίκλεια πολιτογραφείται ως Χατζησάββα.

Αποφοιτεί από το διδασκαλείο νηπιαγωγών Εδέσσης και κατά την αποκατάσταση των προσφύγων από το Ελληνικό Κράτος η οικογένεια εγκαθίσταται οριστικά στην Αλεξανδρούπολη. Συνεχίζει το γυμνάσιο στη σχολή Ουρσουλινών Καλογραιών, όπου διδάσκεται και τα πρώτα μαθήματα ζωγραφικής. Ακολουθεί τον αδελφό της, Άγγελο Ποιμενίδη, δάσκαλο στο επάγγελμα, για τη μετεκπαίδευσή του στην Αθήνα, και η ίδια εισάγεται και φοιτεί στη Χαροκόπειο Σχολή, όπου παρακολουθεί μαθήματα καλλιτεχνίας και χειροτεχνίας.

Αποφοιτεί και επιτυγχάνει με διαγωνισμό του Υπουργείου Παιδείας το διορισμό της ως καθηγήτρια τεχνικών μαθημάτων στο Γυμνάσιο Σουφλίου. Από τότε και μέχρι την εθελούσια παραίτησή της από τον εκπαιδευτικό κλάδο με το βαθμό του Βοηθού Γυμνασιάρχη στο 1960, μετατίθεται σε Ξάνθη, Αλεξανδρούπολη, Δράμα, Αθήνα και Κύπρο, όπου διδάσκει σε γυμνάσια αρρένων αγγειοπλαστική, τυπογραφία, βιβλιοδεσία, γυψοτεχνία, πυρογραφία και διάφορα άλλα βιοποριστικά καλλιτεχνικά επαγγέλματα.

Η μετάθεσή της στη Δράμα υπήρξε καθοριστική στη μετέπειτα καλλιτεχνική πορεία της. Εκεί, της ανατέθηκε η διοργάνωση των Πανθρακικών Εορτών για τον ανδριάντα του Μακεδονομάχου, τον Ιούλιο του 1940. Διεκπεραίωσε με απόλυτη επιτυχία την παρουσίασή τους, με ελάχιστα έξοδα. Ήταν η ίδια σεναριογράφος των ιστορικών δρώμενων, σκηνοθέτης, σκηνογράφος, ενδυματολόγος και μακιγιέζ των ηθοποιών μαθητών της. Ως αμοιβή της δόθηκε “Εύφημος Ευαρέσκεια” από το Υπουργείο, με πρακτικό αποτέλεσμα τη μετάθεσή της σε γυμνάσιο των Αθηνών το Σεπτέμβρη του 1940, με σκοπό να φοιτήσει στην Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών του Ε.Μ.Π.

Το 1941 παντρεύτηκε το συνάδελφό της, φυσικομαθηματικό Βασίλη Φωτίου, με τον οποίο ζει μέχρι το τέλος της ζωής της. Μεσολαβεί ο πόλεμος.

Το 1942 εισάγεται κατόπιν εξετάσεων στην ΑΣΚΤ και αρχίζει να σπουδάζει ζωγραφική και χαρακτική, με καθηγητές τους Κωνσταντίνο Παρθένη και Γιάννη Κεφαλληνό. Αποφοιτεί και παίρνει το πτυχίο το 1947 με Έπαινο Συνθέσεως στη ζωγραφική και Γυμνού Νυκτός στη χαρακτική. Ταυτόχρονα παίρνει και το πτυχίο “Θεωρητικών και Ιστορικών Σπουδών” της ιδίας σχολής.

Θέλοντας να συμμετέχει αρτιότερα στις σπουδές της, παρακολούθησε παράλληλα μαθήματα ανατομίας στην Ιατρική Σχολή Πανεπιστημίου Αθηνών. Ίσως γι’ αυτό, ενώ ασχολήθηκε πολύ με το “γυμνό”, δεν χρησιμοποίησε ποτέ μοντέλο.

Το 1953 της ανατέθηκε από το Υπουργείο Παιδείας η εικονογράφηση του αναγνωστικού βιβλίου για τη μουσουλμανική μειονότητα της Θράκης, όπως και του Ελληνικού για την επικράτεια. Από το 1953 ως το 1957, η εκπαιδευτική της δράση ανταμείφθηκε με τιμητική μετάταξη να διδάξει σε γυμνάσια της Κύπρου (Λεμεσός, Πάφος, Κερύνεια).

Παράλληλα όλα τα χρόνια δεν παραλείπει να λαμβάνει μέρος σε ομαδικές εκθέσεις ζωγραφικής και χαρακτικής, όπου διακρινόταν, και να διακοσμεί φιλολογικά περιοδικά και λογοτεχνικά κείμενα κυρίως με χαρακτικά έργα.

Το 1958 της δόθηκε κρατική υποτροφία 2 ετών από το ΙΚΥ για μεταπτυχιακές σπουδές στο Παρίσι. Εκεί παρακολούθησε ταυτόχρονα στο Δημόσιο Τεχνικό Κολέγιο “Estienne” έγχρωμη χαρακτική και μεταξοτυπία με καθηγητές τους Cottet και Prost, και στην Ακαδημία “Grande Chaummier” ζωγραφική, με καθηγητές τους McAvoy, Aujaime, Brayer και Goetz.

Το 1960 παραιτήθηκε από τον διδακτικό κλάδο με μειωμένη σύνταξη και ελεύθερη πλέον επέστρεψε στο Παρίσι για να συνεχίσει τις σπουδές της: χαρακτική μέχρι το 1970, ζωγραφική στις ακαδημίες Grande Chaummier, (1962), Andre Lhote (1963), Notre Dame des Champs (1964-1969), βιτρό στα εργαστήρια του Michel Duran. Απέκτησε τους αντίστοιχους τίτλους σπουδών ή βεβαιώσεις τους.

Από το 1958 έως και το θάνατό της το 1984, ζούσε ανάμεσα σε Παρίσι και Αθήνα. To 1961, ίδρυσε το Σωματείο Καλλιτεχνικών Ανταλλαγών Ελλάδος, με σκοπό την προβολή Ελλήνων ζωγράφων στο εξωτερικό. Υπήρξε πρόεδρος μέχρι το θάνατό της. Επίσης, ήταν εντεταλμένη εκπρόσωπος στην Ελλάδα της Γαλλικής Ακαδημαϊκής Εταιρείας Arts-Sciences-Lettres, που βράβευε ανθρώπους του πνεύματος, των τεχνών και των γραμμάτων.

Ποτέ, όμως δεν ξέχασε την ιδιαίτερη πατρίδα της, την Αλεξανδρούπολη. Στη διαθήκη της, δώρησε έργα της στο Δήμο της πόλης με σκοπό τη δημιουργία Πινακοθήκης. Επίσης κληροδότησε 2 διαμερίσματα στην Αθήνα ως οικονομική βοήθεια σε φοιτητή της Θράκης. Κηδεύτηκε στις 23 Ιουνίου 1984.
Το έργο της

Στη διάρκεια της καλλιτεχνικής της πορείας, παρουσίασε τους πίνακές της σε 9 ατομικές εκθέσεις σε Αθήνα, Λεμεσό, Παρίσι, Μόναχο, Φραγκφούρτη, Νέα Υόρκη και συμμετείχε σε 4 πανελλήνιες ομαδικές εκθέσεις στο Ζάππειο Μέγαρο Αθηνών. Επίσης συνέκθετε με το Σωματείο Καλλιτεχνικών Ανταλλαγών σε πολλές πόλεις της Ελλάδας. Τέλος, έλαβε μέρος σε 116 εκθέσεις-σαλόνια σε Ευρώπη, Αμερική και Ιαπωνία ως προσκεκλημένη (Διεθνές Ελεύθερης Τέχνης, Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης, Διεθνές Καλών Τεχνών, Συγκρίσεων, Ανεξάρτητων Ζωγράφων, Γυναικών Ζωγράφων, Γάλλων Καλλιτεχνών, Λατίνων Ζωγράφων, Ανοίξεως, Μαΐου, Φθινοπώρου, Βερσαλλιών, Montrouge, Juvicy κ.α.)
Βραβεία και μετάλλια σε διεθνείς διαγωνισμούς

1951: Βραβείο Μακεδονικών Σπουδών Θεσσαλονίκης.
1957: Σαν Ντιέγκο, Χιλή (χαρακτική).
1959: 3ο Βραβείο L’ Eveil, Παρίσι (ζωγραφική).
1960: 2ο Βραβείο, Σαλόνι Ελεύθερης Τέχνης. Αργυρό μετάλλιο της Γαλλικής Ακαδημαϊκής Εταιρείας “Art-Sciences-Lettres”. Αργυρό μετάλλιο της πόλης των Βρυξελλών.
1961: Συγκαταλέχθηκε μεταξύ των 20 κρατών από τα 120 που έλαβαν μέρος για τον Πίνακα του Αλλοδαπού Ζωγράφου. Αργυρό μετάλλιο του Διοικητικού διαμερίσματος του Σηκουάνα από το Γενικό Συμβούλιο της Πόλης.
1962: 1ο Βραβείο των Κριτικών “D’ Othon Friesz” σε διεθνή διαγωνισμό. Χρυσός Σταυρός της Education Artistique.
1963: Χρυσό Μετάλλιο στο Σαλόνι Ελεύθερης Τέχνης (16 κράτη). Επίχρυσος Σταυρός της La genie Francais. Χρυσό Μετάλλιο της Γαλλικής Ακαδημαϊκής Εταιρείας “Art-Sciences-Lettres”.
1965: 1ο Βραβείο Κύπρου. Επίχρυσο μετάλλιο της Γαλλικής Ακαδημαϊκής Εταιρείας “Art-Sciences-Lettres”.
1966: Επιλέγεται να εκπροσωπήσει και να συνοδεύσει, μαζί με άλλους 55 επίλεκτους Γάλλους ζωγράφους, τη Γαλλική Ζωγραφική σε Μουσεία 8 πόλεων της Ιαπωνίας. Χάλκινο μετάλλιο του Γκογκέν, Paris Sud a Juvicy.
1967: 1ο Βραβείο, Κύπελλο της πόλεως των Καννών. Αργυρή πλακέτα στην Biennale delle Regioni (Ιταλία, Ανκόνα). 1ο Βραβείο του Juvicy. Χρυσό Μετάλλιο των Βρυξελλών.
1968: Χάλκινο Μετάλλιο του Montrouge.
1969: Αργυρό Μετάλλιο του Juvicy. 1ο Βραβείο Προβηγκίας (Διεθνείς Διαγωνισμοί).
1970: 1ο Βραβείο του Juvicy. 1ο Βραβείο Σαν Ρέμο, Ιταλία (Διεθνείς Διαγωνισμοί).
1976: Δίπλωμα και Αργυρό Μετάλλιο της Πόλης των Παρισίων από το Ανώτατο Γενικό Συμβούλιο της Πόλης.
1979: Χρυσό Μετάλλιο της Ιταλικής Ακαδημίας των Τεχνών και εγγραφή της στη Χρυσή Βίβλο της Ακαδημίας.

Τα έργα της αξιολογήθηκαν από τους εγκυρότερους Έλληνες και ξένους Κριτικούς Τέχνης με τα πλέον επαινετικά σχόλια. Χαρακτηρίστηκαν ως εκθαμβωτικά ποιήματα και η ίδια τιμήθηκε ως grand colorist.
Πηγές

Γενική Παγκόσμια Eγκυκλοπαίδεια Πάπυρος-Λαρούς.
Eγκυκλοπαίδεια Eλευθερουδάκη (συμπλ. έκδ. 1964).
Eγκυκλοπαίδεια Yδρία.
Eλληνες Zωγράφοι, εκδ. Mέλισσα.
Πανελλήνιος Oδηγός Kαλών Tεχνών.
90 Eλληνες Zωγράφοι, Xαράκτες και Γλύπτες, 1991.
Annuaire National des Beaux Arts, Bερολίνο.
Annuaire del’ Art International, Παρίσι.
Engiclopedia dell’ Arti - Italia, 1970.
Dictionary of International Biography Centre, Cambridge 1974.
International Who’s Who in Art and Antiques, London, Cambridge, Darmouth 1973.
L’ Officier des Arts Annuaire International des Arts Plastiques France 1978-1980.