Απόστολος Μακράκης

Ο Απόστολος Μακράκης (1831-1905) ήταν εκκλησιαστική φυσιογνωμία και χριστιανολόγος του 19ου αιώνα.

Βιογραφικά στοιχεία

Γεννήθηκε στη Σίφνο το 1831 απ΄όπου έφυγε αφού ολοκλήρωσε τις εγκύκλιες σπουδές του το 1851, για την Κωνσταντινούπολη. Εκεί θα φοιτήσει στη Μεγάλη του Γένους Σχολή. Το 1852 θα αρχίσει να διδάσκει σε σχολεία της Κωνσταντινούπολης. Το Πατριαρχείο του απονέμει το οφφίκιο του Οικονομικού Διδασκάλου. Το 1856 θα γίνει γραμματέας της Μητρόπολης Λέσβου. Αναχώρησε για τη Γαλλία το 1862 ως οικοδιδάσκαλος της οικογένειας του τραπεζίτη Αθαν. Αδαμαντίδου. Μελέτησε τη νεώτερη ευρωπαϊκή φιλοσοφία.[1] Επίσης φέρεται ότι δίδαξε θεολογία.[2] Το 1865 επιστρέφει στην Κωνσταντινούπολη και το 1866, έρχεται στην Αθήνα, όπου αρχίζει την κοινωνική του δράση. Καταδικάστηκε για τα πολιτικά του δόγματα και αποκυρήχθηκε ως χριστιανός ορθόδοξος. Το 1867 συγκεκριμένα δικάζεται και αθωώνεται για εξύβριση του Βασιλιά. Κήρυξε τις εκκλησιαστικές του αρχές μέσα από τις εφημερίδες «Δικαιοσύνη», «Κήρυγμα» και «Λόγος». Την τελευταία, το 1868, εξέδωσε ο ίδιος. Το 1875 θα υποβάλει υποψηφιότητα για βουλευτής στη Σίφνο χωρίς όμως να εκλεγεί. Ίδρυσε δική του σχολή, τη ΄΄Νέα Φιλοσοφική Σχολή΄΄ το (1875), επίσης τη δική του παρασυναγωγή ή Εκκλησία, στην οποία δεν αναφέρεται ο Μητροπολίτης Αθηνών, και η οποία λειτούργησε με ιερείς του κόμματός του και χωρίς την άδεια του Μητροπολίτη. Απόκτησε πολλούς οπαδούς, κληρικούς, ιερείς και αρχιεπισκόπους ακόμη.[3] Το 1876 εξαπολύει αγώνα κατά των Σιμωνιακών με αίτημα την καθαίρεση των δύο υπουργών και των τριών ιεραρχών που χειροτονήθηκαν με εξαγορά ψήφων. Τον Δεκέμβριο του ίδιου χρόνου η αστυνομία θα επιτεθεί κατά των μαθητών της σχολής του. Γιά τόν Μακράκη αυτό πού προέχει καί μέλλει νά σώσει τόν άνθρωπο καί τήν ανθρωπότητα, τόν χριστιανισμό καί τόν ελληνισμό μαζί, είναι ένα σωματείο χριστιανών, γι' αυτό άλλωστε ο ίδιος διά βίου προέβαινε στήν ίδρυση πολλών καί αλλεπάλληλων σωματείων θρησκευτικού ή πολιτικού προσανατολισμού. Ίδρυσε δύο συλλόγους, τον «Βαπτιστή Ιωάννη» το 1877 και τον «Μέγα Κωνσταντίνο» το 1879.[4] Το 1878 η Ιερά Σύνοδος εκδίδει εγκύκλιο παραινετική κατά της διδασκαλίας του Απόστολου Μακράκη.[5] Σύμφωνα με την εγκύκλιο, ο Μακράκης είχε αποπειραθεί να ιδρύσει παρασυναγωγή, τα μέλη της οποίας μετέβαλλαν σημεία της ακολουθίας της Θείας Λειτουργίας, κοινωνούσαν και εξομολογούσαν ο ένας τον άλλο, επέτρεπαν στις γυναίκες να αναλάβουν τον ρόλο της εξομολογήτριας και υποβάθμιζαν την ιερότητα του μυστηρίου της Θείας Ευχαριστίας. Η Ιερά Σύνοδος αποφάνθηκε ότι η διδασκαλία του Μακράκη αντιστρατευόταν την ορθόδοξη πίστη, ενώ καταδίκασε και το τρισύνθετο.[6] Το 1879 καταδικάζεται σε τρίμηνη φυλάκιση για εξύβριση της Ιεράς Συνόδου ενώ διαλύεται από την πολιτεία η ΄΄Σχολή του Λόγου΄΄, με το αιτιολογικό ότι δεν διέθετε επίσημη άδεια.. Το 1881 έρχεται μια νέα καταδίκη του από το πλημμελειοδικείο Αθηνών: καταδικάζεται σε διετή φυλάκηση, ενώ δεσμεύεται και η περιουσία της σχολής του. Όμως τον Ιούνιο της ίδιας χρονιάς αποφυλακίζεται με απόφαση του Αρείου Πάγου. Το 1884 ιδρύει τον θρησκευτικό Σύλλογο ΄΄Ιωάννης ο Θεολόγος΄΄. Το 1888 ταξιδεύει για την Οδησσό. Το 1901 ιδρύει τον πολιτιστικό σύλλογο ΄΄Ο Πλάτων΄΄. Πεθαίνει το 1905.

Η διδασκαλία του

Ο Μακράκης ισχυρίζονταν ότι είχε θεία αποστολή προς βελτίωση της Εκκλησίας και της Πολιτείας, και ότι ήταν ανεστημένος μάρτυρας των πρώτων χρόνων του Χριστιανισμού.[7] Η ουσία της διδασκαλίας του είναι, ότι ο Χριστός είναι Αρχιερέας, διδάσκαλος και Βασιλεύς. Δίδασκε ότι ο άνθρωπος, είναι τρισύνθετος, από σώμα, ψυχή και πνεύμα. Επέμενε ότι τα ιερά κείμενα περιείχαν την έννοια του τρισύνθετου της ανθρώπινης φύσης. Αμφισβητούσε την επίκληση της πατερικής σκέψης γύρω από το συγκεκριμένο θέμα και ισχυριζόταν ότι οι πατερικές διαφωνίες ήταν δεδομένες επ' αυτού. Η αντίληψη περί του δισύνθετου της ανθρώπινης φύσης (δηλαδή σώμα και ψυχή) εξομοίωνε τον άνθρωπο με τα ζώα, που δεν διαθέτουν νόηση[8] Εκφραστής του ανατολικού ρεύματος φέρεται ότι απέρριψε τον ορθό λόγο.[9] Δυτικός, προτεσταντικός καί ευσεβιστικός στο πνεύμα του.[10] Είχε βαθύ δαιμόνιο χριστιανολογικό πνεύμα, και πολλοί πίστευαν ότι ήταν απεσταλμένος κάποιας μυστικής εταιρείας, για να ανατρέψει το εκκλησιαστικό και το πολιτικό καθεστώς.[11]

Εργογραφία[12]

Αποκάλυψις του θησαυρού του κεκρυμμένου - Συγγραφείσα υπό Α. Μακράκη και εν έτει 1858 εκδοθείσα (Κωνσταντινούπολη). Εν Πάτραις: Τυπογραφείον και Βιβλιοπωλείον Ο Κάδμος Β. Σεκοπούλου, 1881.
Η πόλις Σιών, Εν Κωνσταντινουπόλει, 1860
Ερμηνεία των Μακαρισμών. Έκδοση του Βρεττανικού Αστέρα, Λονδίνο, 1860
Η παπική μανία εξηγουμένη, και η φωνή της ιατρικής επιστήμης εις τα ημέτερα πατριαρχεία εφαρμοζομένη. :Αμφότερα αποσπάσματα εκ του καθρέπτου των Μανιών, τα οποία δημοσιεύω ως τα μάλλον ημάς ενδιαφέροντα, δια το δυσχερές της του όλου συγγράμματος εκτυπώσεως, Εν Αθήναις: 1862
Ο γεροντισμός, τα πρακτικά και η φωνή του Κυρίου ημών Ιησού Χριστού προς άπαν το πλήρωμα της Ορθοδόξου Εκκλησίας. Εν Αθήναις: 1862
Ασπίς της Ανατολικής Ορθοδόξου Εκκλησίας, Αθήνα, 1862
Λύσις φιλοσοφική επί του προβλήματος του ανθρωπίνου προορισμού ... εκδίδοται το δεύτερον υπό Κωνσταντίνου Μ. Κουτσίκου. Εν Αθήναις Εκ του Τυπογραφείου Α. Ν. Καστριώτου 1883
Η Φιλοσοφία και αι Φιλοσοφικαί Επιστήμαι / Υπό Αποστόλου Μακράκη. Εν Αθήναις: Εκ του Τυπογραφείου Α. Ν. Καστριώτου, 1890. Ανέμη.
Αι τρεις φιλοσοφικαί πραγματείαι : Α' Η αναίρεσις του σκεπτικισμού-Το κριτήριον της αληθείας-Η αυτοαλήθεια, Β' Ο αληθής Ιησούς Χρηστός. Αντιτασσόμενος εις τον παρά Ερνέστου Ρενάνος και της σκεπτικής αυτού σχολής επινοηθέντα ψευδοχριστόν. Γ' Ο Θεός των χριστιανών αποδεικνυόμενος δι' όλων των της επιστήμης μεθόδων επαγωγικής απαγωγικής και ψυχολογικής, 1867.
Ερμηνεία εις το άσμα των ασμάτων κατά τας παραδόσεις Α. Μακράκη, εκδιδομένη υπό Α.Εν Αθήναις, 1902
Ερμηνεία όλης της Καινής Διαθήκης, φυλλάδιον 8, Εν Αθήναις, 1893
Η μασονία γνωριζομένη και διά του μασονικού διπλώματος προς καταισχύνην και όνειδος των μασονισάντων και τα πάτρια αρνησαμένων. Εν Αθήναις: 1929.
Η Φιλοσοφία και αι Φιλοσοφικαί Επιστήμαι. Εν Αθήναις: Εκ του Τυπογραφείου Α. Ν. Καστριώτου, 1890
Λόγοι κατηχητικοί επί του συμβόλου της πίστεως :Εν τω ναώ της Αγίας Ειρήνης εκφωνηθέντες. Εν Αθήναις: Εκ του Τυπογραφείου Νικολάου Ρουσοπούλου, 1871
Λόγος επιτάφιος των περί τους ήρωας Λεωτζάκον, Μωραϊτίνην, Σκαρβέλην, Δυοβουνιώτην πεσόντων αδελφών, 1862
Λόγος φιλοσοφικός περί της σχέσεως της παιδείας και της πολιτείας και περί των μεταξύ αυτών αμοιβαίων καθηκόντων και δικαιωμάτων … υπό Αποστόλου Μακράκη. Εν Αθήναις: Τυπογραφείον Αδελφών Βαρβαρρήγου, 1878
Νέον εκπαιδευτικόν σύστημα κατά την προαιώνιον βουλήν του Θεού "ποιήσωμεν άνθρωπον κατ' εικόνα ημετέραν και καθ' ομοίωσιν". 1890
Ο εν Ελλάδι ελεύθερος τεκτονισμός εν ορισμώ και συγκρίσει προς τον εν Ελλάδι Ορθόδοξον Χριστιανισμόν. Εν Αθήναις: Τυπογραφείον Α. Καλαράκη, 1899
Ο εν Τήνω ιερός ναός του Ευαγγελισμού της Θεοτόκου και η σημασία αυτού, 1877
Το εθνοδόξαστον έργον: ήγουν ποίον έργον δύναται να δοξάση τους νυν Έλληνας υπέρ πάντα της γης τα έθνη, Εξεδόθη δαπάνη της Αδελφότητος προς γνώσιν του πανελληνίου. Εν Κωνσταντινουπόλει: Τυπογραφείον της "Ομονείας", 1865
Υπόμνημα προς την αυτού παναγιότητα τον Οικουμενικόν Πατριάρχην Διονύσιον τον Ε΄. και την περί αυτόν Αγίαν και Ιεράν Σύνοδον. Εν Αθήναις: 1876

Πηγές

Μ. Χατζόπουλος (1896). Κ. Μάισνερ και Ν. Καργαδούρης. επιμ. Η Ελλάς κατά τους Ολυμπιακούς Αγώνας του 1896. Αθήνα: Εκ του Τυπογραφείου της Εστίας. Ανακτήθηκε στις 17 Μαΐου 2010.
"Αφιέρωμα στον Απόστολο Μακράκη", Νέα Κοινωνιολογία, τ/χ. 27 (Άνοιξη 1999)
Λέων Μπρανγκ, Το μέλλον του ελληνισμού στον ιδεολογικό κόσμο του Απόστολου Μακράκη, εκδ. Αρμός, 1997

Σημειώσεις-παραπομπές

π.Γεώργιος Μεταλληνός, Απόστολος Μακράκης (1831-1905). Φιλόσοφος και ηθικολόγος, λαϊκός ιεροκήρυκας με πλατιά ακτινοβολία και ηγέτης αφυπνιστικού κινήματος στη μετεπαναστατική Ελλάδα, Νέα Κοινωνιολογία, τ/χ.27 (άνοιξη 1999),σελ.8
Ο Απόστολος Μακράκης στην ιστοσελίδα της Εκκλησίας της Κύπρου
Θανάσης Καλαφάτης, Θρησκευτικότητα και κοινωνική διαμαρτυρία: οι οπαδοί του Απόστολου Μακράκη στη βορειδυτική Πελοπόννησο (1890-1900), Τα Ιστορικά, τομ.10, τ/χ.18-19 (Ιούνιος-Δεκέμβριος 1993), σελ.113-142
Μάριος Μπέγζος, «Ο Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης απέναντι στον Απόστολο Μακράκη»[1]
«Αρχικά η δράση του Μακράκη ενθουσίασε την Ιερά Σύνοδο, σε σημείο που να συστήσει με ειδική εγκύκλιο την εφημερίδα του», π. Γεώργιος Μεταλληνός, όπ.π.,σελ.9
Έφη Γαζή, «Πατρίς θρησκεία, οικογένεια». Ιστορία ενός συνθήματος. 1880-1930, εκδ. Πόλις, Αθήνα, 2011, σελ.60
Όπως λέει και ο καθηγητής π.Μεταλληνός, ο Μακράκης παρουσίαζε «κατά κάποιον τρόπο ιδεολυπτικά φαινόμενα», όπ.π.,σελ. 9
Λέων Μπρανγκ, Το μέλλον του ελληνισμού στον ιδεολογικό κόσμο του Απόστολου Μακράκη, εκδ. Αρμός, 1997, σελ. 53-112 και σελ.255-263 σχετικά με τη στάση του απέναντι στους πατέρες της Εκκλησίας
"απορρίπτει τον ορθό λόγο και τα “φώτα” ως ξενόφερτα"...Καραμπελιάς Γιώργος 2000, "Μετακένωση" - Mεταφορά - Δημιουργία, Άρδην τ. 27
Μάριος Μπέγζος, «Ο Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης απέναντι στον Απόστολο Μακράκη»,[2]
Εμμανουήλ Καραγεωργούδης, Χριστιανισμός και πολιτική κατά τον Απόστολο Μακράκη, εκδ. Βρυέννιος, 2005

Δήμητρα Σαρρή, Εργογραφία Απόστολου Μακράκη, Νέα Κοινωνιολογία, τ/χ.27 (άνοιξη 1999),σελ.7

Βιβλιογραφία

«Αφιέρωμα στον Απόστολο Μακράκη», Νέα Κοινωνιολογία, τ/χ. 27 (Άνοιξη 1999)
Έφη Γαζή, «Πατρίς θρησκεία, οικογένεια». Ιστορία ενός συνθήματος (1880-1930), Πόλις, Αθήνα 2011 ISBN 978-960-435-307-1
Θανάσης Καλαφάτης, Θρησκευτικότητα και κοινωνική διαμαρτυρία: οι οπαδοί του Απόστολου Μακράκη στη βορειδυτική Πελοπόννησο (1890-1900), Τα Ιστορικά, τομ.10, τ/χ. 18-19 (Ιούνιος-Δεκέμβριος 1993), σελ. 113-142
Εμμανουήλ Καραγεωργούδης, Χριστιανισμός και πολιτική κατά τον Απόστολο Μακράκη, εκδ. Βρυέννιος, Αθήνα 2005
Μάριος Μπέγζος, «Ο Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης απέναντι στον Απόστολο Μακράκη», Πρόσβαση, τχ. 35 (Φεβρουάριος 2001), σελ. 5-7
Μάριος Μπέγζος, «Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης και Απόστολος Μακράκης» στα Πρακτικά Α΄ Διεθνούς Σιφναϊκού Συμποσίου. Σίφνος, 25-28 Ιουνίου 1998, τόμ. Β΄, Αθήνα 2001, σελ. 439-448
Λέων Μπρανγκ, Το μέλλον του ελληνισμού στον ιδεολογικό κόσμο του Απόστολου Μακράκη, εκδ. Αρμός, Αθήνα 1997
Σπύρος Σούνδιας, «Ο Απόστολος Μακράκης στη Λευκάδα και ο Μακρακισμός», Νήρικος, τχ. 32 (Πάτρα, Οκτ.-Δεκ. 1997), σελ. 12-18
Μηνᾶς Χαρίτος, « Σκιαγραφία Ἀποστόλου Μακράκη ἐπὶ τῇ πεντηκονταετηρίδι ἀπὸ τοῦ θανάτου αὐτοῦ (+1905-1955)» στό Λεύκωμα ἀναμνηστικὸν τοῦ Ἀποστόλου Μακράκη, Ἀθῆναι, 1956, σελ. 7-35

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

«Αφιέρωμα στον Απόστολο Μακράκη», Νέα Κοινωνιολογία, τχ. 27 (Άνοιξη 1999) [3]
Μάριος Μπέγζος, «Ο Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης απέναντι στον Απόστολο Μακράκη» [4]
Μπρανγκ Λέων, Το μέλλον του Ελληνισμού στον ιδεολογικό κόσμο του Μακράκη, Διδακτορική διατριβή, Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών (ΕΚΠΑ), Σχολή Θεολογική, Τμήμα Θεολογίας, 1992