Ο Άλκης Ξ. Ξανθάκης (γεν. Αθήνα, 1945) είναι Έλληνας ιστορικός της φωτογραφίας, φωτογράφος, καθηγητής, συγγραφέας και συλλέκτης. Θεωρείται ειδήμων στην ιστορία της Ελληνικής φωτογραφίας.[3][4]
Βιογραφικό
Ο Άλκης Ξ. Ξανθάκης γεννήθηκε στην Αθήνα το 1945. Μετά την αποφοίτησή του από το Αμερικανικό Κολλέγιο Ψυχικού και σε μια εποχή που η φωτογραφία δεν είχε ακόμα εισαχθεί σε πανεπιστημιακό επίπεδο, σπούδασε επαγγελματική φωτογραφία στο Ινστιτούτο Φωτογραφίας της Νέας Υόρκης (αγγλ. New York Institute of Photography). Έκανε μεταπτυχιακές σπουδές στο Λονδίνο και ο Μεταπτυχιακός του Τίτλος από το Πανεπιστήμιο Μίντλσεξ είχε θέμα τη «Φωτογραφία στην Ανωτάτη εκπαίδευση».
Από τα νεανικά του χρόνια ασχολήθηκε ερασιτεχνικά με τη φωτογραφία και ήταν φωτογραφικός υπεύθυνος των περιοδικών του Αμερικανικού Κολλεγίου Αθηναίος και Θησαυρός.
Το 1968, δημιούργησε την πρώτη σχολή επαγγελματικής φωτογραφίας στην Ελλάδα, στο Κολλέγιο ΑΚΤΟ, την οποία διευθύνει μέχρι σήμερα, όπου παράλληλα διδάσκει. Το 1976, σε συνεργασία με το Μορφωτικό Ίδρυμα Εθνικής Τραπέζης (ΜΙΕΤ), τον καθηγητή πανεπιστημίου Λίνο Πολίτη και άλλους ειδικούς συνεργάτες, συμμετείχε σε ειδική αποστολή στην Αίγυπτο, με σκοπό τη μικροφωτογράφιση των βιβλίων και κωδίκων της Πατριαρχικής Βιβλιοθήκης της Αλεξάνδρειας, που ανέρχονταν σε 100.000 σελίδες. Για την προσφορά του αυτή έλαβε μετάλλιο από τον Πατριάρχη Αλεξανδρείας Νικόλαο.
Ο Άλκης Ξανθάκης είναι ιδρυτικό μέλος της Ευρωπαϊκής Εταιρείας Ιστορίας της Φωτογραφίας (European Society for the History of Photography) και σύμβουλος φωτογραφίας σε διάφορα μουσεία. Την περίοδο 2004-2008 διετέλεσε μέλος του Διοικητικού Συμβουλίου του Οργανισμού Προβολής Ελληνικού Πολιτισμού (Ο.Π.Ε.Π.).[3]
Συγγραφικό έργο
Ο Άλκης Ξανθάκης έχει συγγράψει, μέχρι σήμερα, 24 βιβλία και έχει δημοσιεύσει πληθώρα άρθρων σε εφημερίδες και περιοδικά. Το 1972, κυκλοφόρησε το πρώτο του βιβλίο, με τίτλο Φωτογραφική Τεχνική, το οποίο ήταν για πολλά χρόνια το μοναδικό εγχειρίδιο θεωρίας και πρακτικής της φωτογραφίας για επαγγελματίες και ερασιτέχνες, και το οποίο έτυχε πολλών βελτιωμένων επανεκδόσεων.
Το βιβλίο του Ιστορία της Ελληνικής φωτογραφίας 1839-1970 έχει κάνει από το 1981, όταν πρωτοεκδόθηκε, μέχρι σήμερα 13 εκδόσεις και παραμένει το μοναδικό εργαλείο αναφοράς για όλους τους μελετητές.[5] Το 1982 το βιβλίο του βραβεύτηκε από την Ακαδημία Αθηνών. Το 2009, ύστερα από συμπληρωματικές έρευνες είκοσι επτά ετών, το βιβλίο κυκλοφόρησε ξαναγραμμένο, σε νέα μορφή, σχήμα και αριθμό σελίδων, από τις εκδόσεις Πάπυρος.[6]
Έργο ζωής μπορεί να χαρακτηριστεί το έργο του Λεξικό Φωτογράφων 1839-1960. Έλληνες φωτογράφοι και ξένοι φωτογράφοι στην Ελλάδα, το οποίο χρηματοδοτήθηκε από την Ευρωπαϊκή Ένωση (Κοινωνία της Πληροφορίας) και κυκλοφόρησε σε τρίγλωσσο DVD, από το Ελληνικό Λογοτεχνικό και Ιστορικό Αρχείο ΕΛΙΑ/ ΜΙΕΤ, το 2006.
Είναι μόνιμος συνεργάτης του περιοδικού Φωτογράφος, ενώ για πάρα πολλά χρόνια αρθρογραφούσε σε ελληνικά και ξένα έντυπα και περιοδικά που δεν κυκλοφορούν πια, όπως τα: Fotologia, Opticon, Φωτογραφία, Οπτικοακουστική, Ελληνική Φωτογραφία.
Στα συγγραφικά του έργα συγκαταλέγονται, επίσης:[7]
Φωτογραφική τεχνική. Ασπρόμαυρη και έγχρωμη φωτογραφία, Αθήνα, 1974.
Η τεχνική του ερασιτεχνικού κινηματογράφου, Αθήνα, 1977.
Φίλιππος Μαργαρίτης. Ο πρώτος Έλληνας φωτογράφος, εκδ. Φωτογράφος, Αθήνα, 1990
Αγιορίτικη φωτογραφία 1, εκδ. Πολιτιστικού Κέντρου ΕΤΕ Βορείου Ελλάδος, Θεσσαλονίκη, 1993.
Ιστορία της φωτογραφικής αισθητικής 1939-1970, εκδ. Αιγόκερως, Αθήνα, 1994.
Χίος. Εκατό χρόνια φωτογραφίας, 1850-1950, εκδ. Σύνολο, Αθήνα, 1996.
Ρήσεις και αντι-ρήσεις, εκδ. Καστανιώτης, Αθήνα, 1996.
Η Ελλάδα του 19ου αιώνα με τον φακό του Πέτρου Μωραΐτη, εκδ. Ποταμός, Αθήνα, 2001.
Λακωνίας Περιήγησις. Παυσανία «Λακωνικά» (σε συνεργασία με τη Μεταξία Παπαποστόλου), εκδ. Κοχλίας, Αθήνα, 2002.
Αττικής Περιήγησις. Παυσανία «Αττικά», εκδ. Κοχλίας, Αθήνα, 2003.
Το γυμνό στην ελληνική φωτογραφία, εκδ. Κοχλίας, Αθήνα, 2004.
Άδολη ματιά, Ελλάδα 1940-1980, εκδ. Ο.Π.Ε.Π., Αθήνα, 2005.
Nelly’s. Η φωτογράφος μιας νέας αισθητικής, εκδ. Τα Νέα, Αθήνα, 2009.
Φωτογραφία και Προπαγάνδα - Μονάδες προπαγάνδας του Γερμανικού Στρατού στην Ελλάδα 1941-1944, (2 τόμοι), εκδ. Μίλητος, Αθήνα, 2012.[8]
Οι Ξανθιάνοι (Ξανθάκης-Ξανθάκος) 1650-2010, Αθήνα, 2014.
Trivialities - Ασημαντότητες, Αθήνα, 2019.
Φωτογράφος
Ως εικαστικός-φωτογράφος ο Άλκης Ξανθάκης εργάστηκε κυρίως στην ασπρόμαυρη φωτογραφία και χρησιμοποίησε τις μεθόδους του διχρωμικού καλίου και της κυανοτυπίας, δύο μη αργυρούχες τεχνικές του 19ου αιώνα. Το τελευταίο διάστημα επανήλθε στη μαυρόασπρη φωτογραφία και πειραματίζεται στον χώρο της μεταφυσικής εικόνας έχοντας δεχτεί επιρροές από τον ζωγράφο Τζόρτζο ντε Κίρικο και τον Γερμανό φωτογράφο Χέρμπερτ Λιστ (γερμ. Herbert List). Σχετική δουλειά του παρουσιάζεται στο βιβλίο του «Ρήσεις και Αντί-ρήσεις», που κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Καστανιώτη.
Έχει εκθέσει φωτογραφικά έργα του σε ατομικές του εκθέσεις στην Ελλάδα και το εξωτερικό. (Αθήνα, Πειραιάς, Θεσσαλονίκη, Κωνσταντινούπολη, Βρυξέλλες κ.ά.). Μερικές από τις μέχρι σήμερα εκθέσεις του είναι:
Mamiya Gallery, Αθήνα, Δεκέμβριος 1975 - Ιανουάριος 1976.
«Γυμνό» (ομαδική), Γκαλερί «F», Αθήνα, Νοέμβριος 1983.
Διχρωμικές Φωτογραφίες (τεχνική διχρωμικού καλίου), Ελληνοαμερικανική Ένωση, Δεκέμβριος 1989, Κρουαζιερόπλοιο «Renaissance», «Γύρος των 7 θαλασσών», Ιούλιος 1990, και Αίθουσα «Τέχνη», Θεσσαλονίκη, Φεβρουάριος 1991.
«Οπτική Ενέργεια» (μαζί με την Ντόρα Μηναΐδη), περίπτερο Δ.Ε.Η., Διεθνής Έκθεση Θεσσαλονίκης, Σεπτέμβριος 1996 και Τεχνόπολις – Γκάζι, Αθήνα Δεκέμβριος 1996 και Μάρτιος 1997.
«Ρήσεις και Αντί-Ρήσεις», Ελληνοαμερικανική Ένωση, Αθήνα, Νοέμβριος 1996.
«Merhaba Atina – here Istanbul» «Καλημέρα Αθήνα – χαίρε Ισταμπούλ» (ομαδική), Κωνσταντινούπολη, Ιούνιος 1999, και Βρυξέλες 1999.
«Λακωνίας Περιήγησις» (έγχρωμες φωτογραφίες και κυανοτυπίες), Πνευματικό Κέντρο Δήμου Σπάρτης, Σεπτέμβριος 2002, Πνευματικό Κέντρο Δήμου Αθηναίων, Αθήνα, Φεβρουάριος 2003 και Πνευματικό Κέντρο Δήμου Πειραιώς, Πειραιάς, Οκτώβριος 2004.
Συλλέκτης
Ο Άλκης Ξανθάκης είναι συλλέκτης παλαιών φωτογραφικών μηχανών, φωτόμετρων και εξαρτημάτων. Η συλλογή του αριθμεί σήμερα περισσότερες από 2.800 φωτογραφικές μηχανές και εξαρτήματα.
Βραβεύσεις
Το 1976, ο Πατριάρχης Αλεξάνδρειας Νικόλαος του απένειμε τιμητικό δίπλωμα και μετάλλιο για τη συμβολή του στην μικροφωτογράφιση και διαφύλαξη των κωδίκων και βιβλίων της Πατριαρχικής βιβλιοθήκης της Αλεξάνδρειας.
Το 1985, η Ελληνική Φωτογραφική Εταιρεία τον βράβευσε με «Μετάλλιο και Δίπλωμα» για την προσφορά του στην προώθηση της φωτογραφικής εκπαίδευσης, για τις έρευνές του για την Ελληνική φωτογραφική ιστορία και για το βιβλίο του Ιστορία της Ελληνικής Φωτογραφίας 1839-1960.
Το 1989, Η Γιουγκοσλαβική Συνομοσπονδία Επαγγελματιών Φωτογράφων του απένειμε το Μετάλλιο με δίπλωμα “Anastas Jovanovic” για το βιβλίο του Φίλιππος Μαργαρίτης. Ο πρώτος Έλληνας φωτογράφος.
Το 1995, η Διεθνής Φωτογραφική Ομοσπονδία (FIAP) του απένειμε την τιμητική διάκριση EsFIAP και σχετικό δίπλωμα για την μεγάλη προσφορά του στην φωτογραφική εκπαίδευση και για τις έρευνες του για τη φωτογραφική ιστορία και την προώθηση της φωτογραφίας.
Το 1996, η Γιουγκοσλαβική Φωτογραφική Ομοσπονδία του απένειμε το βραβείο και το σχετικό μετάλλιο «Αναστάς Γιοβάνοβιτς», για το πρώτο στο είδος του στα Βαλκάνια βιβλίο με τίτλο Φίλιππος Μαργαρίτης: Ο πρώτος Έλληνας φωτογράφος.
Το 2017, η Ελληνική Φωτογραφική Εταιρεία (Ε.Φ.Ε.) του απένειμε τιμητικό τίτλο και δίπλωμα για την προσφορά του στη φωτογραφία στην Ελλάδα.[3]
Παραπομπές
(Γερμανικά) Catalog of the German National Library. 129457140. Ανακτήθηκε στις 28 Μαΐου 2020.
(Γερμανικά) Catalog of the German National Library. 129457140. Ανακτήθηκε στις 10 Ιουνίου 2020.
Πρόσωπα της Ελληνικής Φωτογραφίας - Άλκης Ξανθάκης, iFocus, Δημοσίευση στις 29 Μαρτίου 2021.
Σύντομο βιογραφικό του Άλκη Ξανθάκη, από το βιβλιοπωλείο "Πρωτοπορεία".
Ιστορία της ελληνικής φωτογραφίας, του Άλκη Ξανθάκη, Δημοσίευση στο iFocus.
Ιστορία της Ελληνικής φωτογραφίας 1839-1970 από το βιβλιοπωλείο Ιανός
Βιβλία του Άλκη Ξανθάκη, βιβλιοπωλείο Πρωτοπορεία.
Βλ. Μανόλη Κασιμάτη, "Φωτογράφοι και κινηματογραφιστές στο Μέτωπο".
Hellenica World - Scientific Library
Από τη ελληνική Βικιπαίδεια http://el.wikipedia.org . Όλα τα κείμενα είναι διαθέσιμα υπό την GNU Free Documentation License
