.
Η Ιωνική Επανάσταση ξεκίνησε το 499 π.Χ στην Ιωνία, επεκτάθηκε στην Αιολίδα, στη Δωρίδα, στην Κύπρο, στην Καρία και έληξε το 493 π.Χ με αποφασιστική νίκη των Περσών και κατάπνιξη της εξέγερσης. Αιτία της επανάστασης ήταν το μίσος των κατοίκων των ιωνικών πόλεων εναντίον των τυράννων, τους οποίους οι Πέρσες διόριζαν κυβερνήτες. Η επανάσταση ξεκίνησε μετά την αποτυχημένη πολιορκία της Νάξου - ο Αρισταγόρας της Μιλήτου, για να γλιτώσει από την οργή του σατράπη Αρταφέρνη, κήρυξε την πόλη του δημοκρατία και έπεισε τους Ίωνες να εξεγερθούν. Από τις ελληνικές πόλεις της ηπειρωτικής Ελλάδος, μονάχα η Αθήνα και η Ερέτρια δέχθηκαν να βοηθήσουν και έστειλαν 25 τριήρεις. Οι επαναστάτες έκαψαν τις Σάρδεις, ωστόσο υπέστησαν βαριά ήττα στην Έφεσο. Για τρία χρόνια, οι Πέρσες κατέπνιγαν την εξέγερση στην Καρία και το 494 π.Χ ανασυντάχθηκαν, νίκησαν τους Ίωνες στη ναυμαχία της Λάδης - μετά την αποστασία των Σαμίων - και κατέστρεψαν την Μίλητο. Αφού οι Πέρσες υπέγραψαν ειρήνη με τους Ίωνες, ετοιμάστηκαν για να επιτεθούν και να καταστρέψουν την Αθήνα και την Ερέτρια - η Ιωνική Επανάσταση αποτέλεσε αιτία για τους μετέπειτα Περσικούς Πολέμους.
Πηγές
Κύριο λήμμα: Ηρόδοτος
Κύρια πηγή για τους Περσικούς πολέμους αποτελεί ο Έλληνας ιστορικός Ηρόδοτος. Ο Ηρόδοτος, γνωστός ως «Πατέρας της Ιστορίας»,[1] γεννήθηκε το 484 π.Χ. στην Αλικαρνασσό της Μικράς Ασίας, η οποία εκείνη την περίοδο βρισκόταν υπό περσική κατοχή. Έγραψε το έργο «Ιστορίαι» γύρω στα 440-430 π.Χ, προσπαθώντας να ανακαλύψει τις πραγματικές αιτίες των Περσικών πολέμων,[2] οι οποίοι ολοκληρώθηκαν το 450 π.Χ.[3] Η μέθοδος του Ηρόδοτου αποτελούσε καινοτομία και σύμφωνα με μερικούς ιστορικούς, ο Ηρόδοτος έχει εφεύρει την ιστορία που ξέρουμε.[3] Κατά τον Παπαρρηγόπουλο: «Ο Ηρόδοτος είναι ο δημιουργός της αληθούς ιστορικής τέχνης...πρώτος εννόησεν ότι η ιστορία δεν είναι απλούς πραγμάτων κατάλογος, αλλά και η τεχνική των πραγμάτων τούτων συναρμολόγηση και η εξήγησις του χαρακτήρος αυτών».[4] Κατά τον Τομ Χόλλαντ: «Για πρώτη φορά, ένας ιστορικός αποφάσισε να αποκαλύψει τα αίτια ενός πολέμου, ο οποίος έληξε πρόσφατα, χωρίς να καταγράφει μύθους, αλλά αιτίες, τις οποίες θα μπορούσαμε να ελέγξουμε προσωπικά»[3]
Ο Θουκυδίδης είχε αμφισβητήσει το έργο του Ηροδότου, καθώς η προσωπική άποψη του τελευταίου εμφανιζόταν συχνά στο έργο του.[5][6] Παρ' όλ' αυτά, ο Θουκυδίδης αποφάσισε να ξεκινήσει το έργο του εκεί όπου ο Ηρόδοτος σταμάτησε (στην πολιορκία της Σηστού) αλλά σταμάτησε την προσπάθεια, επειδή πίστευε ότι το έργο του Ηροδότου δεν χρειαζόταν επανεγγραφή ή διορθώσεις, γιατί ήταν ακριβές.[6] Η αξιοπιστία του Ηροδότου έχει αμφισβητηθεί και από άλλους ιστορικούς. Ο Παυσανίας, στα Φωκικά, αναφέρεται στην περιγραφή του Ηροδότου για τη μάχη των Θερμοπυλών, όπου ο δεύτερος καταγράφει ότι οι Θηβαίοι παραδόθηκαν, όπως και 80 Μυκηναίοι.[7] Ο Πλούταρχος, στο έργο Περί της Ηροδότου κακοήθειας (αν όντως το έγραψε αυτός), κατηγορεί τον Ηρόδοτο επειδή ο τελευταίος ζήτησε χρήματα από τους Θηβαίους, και επειδή δεν τα έλαβε, έγραψε ότι οι Θηβαίοι δείλιασαν και παραδόθηκαν.[8] Οπωσδήποτε οι κατηγορίες που εκτοξεύει το σύγγραμμα αυτό κατά του Ηρόδοτου κάθε άλλο παρά σοβαρές είναι.[9] Την περίοδο της Αναγέννησης, παρά το γεγονός ότι οι άνθρωποι συνέχιζαν να διαβάζουν το έργο του Ηροδότου, ο ιστορικός είχε κακή φήμη.[10] Παρ' όλ' αυτά, τα αρχαιολογικά ευρήματα επιβεβαίωσαν τα γραφόμενα του Ηροδότου και αποκατέστησαν τη φήμη και την αξιοπιστία του, ειδικά ως προς τα γεγονότα που εξέτασε αυτοπροσώπως.[11][12] Οι σύγχρονοι ιστορικοί θεωρούν το έργο του αξιόπιστο, αλλά έχουν αμφιβολίες για τους αριθμούς των νεκρών και τις ημερομηνίες των μαχών.[12][13]
Υπόβαθρο
Ο Δαρείος Α' της Περσίας
Μετά την κατάρρευση του μυκηναϊκού πολιτισμού, οι Έλληνες μετακόμισαν στη Μικρά Ασία,[14][15] χωρισμένοι σε τρεις φυλές: τους Ίωνες, τους Αιολείς και τους Δωριείς.[14] Οι Ίωνες εγκαταστάθηκαν στα παράλια της Μικράς Ασίας, όπου έχτισαν 12 πόλεις (Μίλητος, Μυούς, Πριήνη, Έφεσος, Κολοφώνα, Λέβεδος, Τέω, Κλαζομενές, Φώκαια, Ερυθραί, Σάμος και Χίος).[14] Αν και οι ιωνικές πόλεις ήταν ανεξάρτητες, συμμετείχαν όλες στο Πανιώνιο.[16][17] Η ανεξαρτησία των ιωνικών πόλεων έληξε μετά την επίθεση των Λυδών, οι οποίοι έδωσαν αυτονομία στη Μίλητο, αλλά υποχρέωσαν τους Ίωνες να τους ακολουθούν στις εκστρατείες.[18] Παράλληλα, οι Λυδοί βρίσκονταν σε πόλεμο με τους Μήδους, αλλά υπέγραψαν ειρήνη, ορίζοντας τον Άλυ ποταμό ως σύνορο των βασιλείων τους.[19] Την ηγεσία των Λυδών ανέλαβε ο Κροίσος, ο οποίος σκόπευε να καταλάβει όλες τις ελληνικές περιοχές στη Μ. Ασία - την ηγεσία των Περσών ανέλαβε ο Κύρος, ο οποίος επέκτεινε το βασίλειο του.[20] Ο Κροίσος έβλεπε την ευκαιρία να επεκταθεί χάρη στο χάος που επικρατούσε στην Περσία. Ο Ηρόδοτος αναφέρει ότι προτού επιτεθεί, ο Κροίσος επισκέφθηκε την Πυθία, η οποία του είπε ότι αν περάσει τα σύνορα θα καταστρέψει μια μεγάλη αυτοκρατορία (εννοώντας τη Λυδία). Ο Κροίσος, ο οποίος δεν κατάλαβε το νόημα της προφητείας, επιτέθηκε στους Πέρσες, αλλά νικήθηκε και αιχμαλωτίστηκε.[21]
Ο Κύρος ζήτησε την βοήθεια των Ιώνων όταν πολεμούσε τους Λυδούς, αλλά οι Ίωνες αρνήθηκαν να βοηθήσουν.[22] Όταν, όμως, ο Κύρος κατέλαβε τους Λυδούς, οι Ίωνες προθυμοποιήθηκαν να γίνουν υποτελείς των Περσών και να ζουν όπως οι Λυδοί. Ο Κύρος αρνήθηκε, λέγοντας ότι οι Ίωνες δεν τον είχαν βοηθήσει. Διέταξε τον Άρπαγο να επιτεθεί στην Ιωνία.[23] Ο Άρπαγος επιτέθηκε στη Φώκαια, αλλά οι κάτοικοι της πόλης μετακόμισαν στη Σικελία[24] - το παράδειγμα τους ακολούθησαν και οι κάτοικοι της Τέως. Οι υπόλοιποι Ίωνες, οι οποίοι έμειναν στις πόλεις τους, υποδουλώθηκαν.[25] Οι Πέρσες τοποθέτησαν στην ηγεσία των ιωνικών πόλεων διάφορους τυράννους, με τους οποίους οι Ίωνες δεν είχαν καλές σχέσεις.
Μετά από σαράντα χρόνια, οι Πέρσες είχαν διορίσει τον Αρισταγόρα τύρρανο της Μιλήτου. Ο Αρισταγόρας αντικατέστησε τον θείο του, Ιστιαίο, ο οποίος έμεινε στα Σούσα ως σύμβουλος του Δαρείου. Το 500 π.Χ, υποδέχθηκε μερικούς εξόριστους αριστοκράτες από τη Νάξο, οι οποίοι τον έπεισαν να τους βοηθήσει να αναλάβουν ξανά την ηγεσία στο νησί.[26] Μετέπειτα, ο Αρισταγόρας έπεισε τον σατράπη της Λυδίας, Αρταφέρνη, να τον βοηθήσει και υποσχέθηκε να μοιραστούν την εξουσία στη Νάξο.[27] Ο Αρταφέρνης δέχθηκε και, αφού έπεισε τον Δαρείο, ετοίμασε στρατό για να επιτεθεί το επόμενο έτος.[28]
Πολιορκία της Νάξου (499 π.Χ)
Κύριο λήμμα: Πολιορκία της Νάξου (499 π.Χ.)
Την άνοιξη του 499 π.Χ, ο Αρταφέρνης είχε ολοκληρώσει τις προετοιμασίες του στρατού και διόρισε τον Μεγαβάτη αρχηγό του στρατού.[28] Ο Μεγαβάτης κινήθηκε στη Μίλητο με πλοία και ενώθηκε με τα ιωνικά σώματα, αρχηγός των οποίων ήταν ο Αρισταγόρας.[29] Οι Πέρσες πολιόρκησαν το νησί για 4 μήνες, αλλά απέτυχαν να το καταλάβουν.[30] Επιπλέον, ο Αρισταγόρας και ο Μεγαβάτης είχαν πολλές διαφωνίες - ο Ηρόδοτος δηλώνει ότι ο Μεγαβάτης ενημέρωσε τους Ναξιώτες για την περσική επίθεση,[29] αν και είναι πιθανό ότι ο Αρισταγόρας επινόησε αυτή την ιστορία για να δικαιολογήσει την ήττα του.[31]
Αρχή της Ιωνικής Επανάστασης (499 π.Χ)
Εξαιτίας της ήττας στη Νάξο, ο Αρισταγόρας βρέθηκε σε εξαιρετικά δύσκολη θέση. Κατάλαβε ότι οι Πέρσες θα τον τιμωρούσαν επειδή δεν μπορούσε να πληρώσει τα χρήματα που χρωστούσε στον Αρταφέρνη και δεν κατάφερε να καταλάβει την πόλη, γι' αυτό και έπεισε τους κατοίκους της πόλης του να εξεγερθούν κατά των Περσών.[32] Ο Αρισταγόρας συγκάλεσε συμβούλιο με τους διανοούμενους του και όλοι, πλην του Εκαταίου της Μιλήσιου, συμφώνησαν να εξεγερθούν.[33] Ο Αρισταγόρας παραιτήθηκε από τύραννος και κήρυξε την πόλη του δημοκρατία.[34] Συγκέντρωσε όλους τους Έλληνες που συμμετείχαν στην πολιορκία της Νάξου, συνέλαβε τους τυράννους και τους έστειλε στις πόλεις τους, με σκοπό να κερδίσει τη στήριξη τους - αρκετοί απ' αυτούς εκτελέστηκαν ή εξορίστηκαν.[35]
Τότε, ο Αρισταγόρας ζήτησε τη βοήθεια των πόλεων της ηπειρωτικής Ελλάδος για ν' αντιμετωπίσει τους Πέρσες.[35][36] Απέτυχε να πείσει τους Σπαρτιάτες να πολεμήσουν στο πλευρό του, γι' αυτό και πήγε στην Αθήνα.[36] Η Αθήνα συμμετείχε στην επανάσταση των Ιώνων μετά από μεγάλη πολιτική ταραχή. Το 510 π.Χ, οι Αθηναίοι με τη βοήθεια του βασιλιά Κλεομένη έδιωξαν τον τύρρανο Ιππία,[37] ο οποίος ζήτησε τη βοήθεια του Πέρση σατράπη Αρταφέρνη, αφού του υποσχέθηκε να δώσει την Αθήνα στους Πέρσες.[38] Παράλληλα, ο Κλεομένης προσπάθησε να προωθήσει τον Ισαγόρα στην εξουσία της Αθήνας έναντι του Κλεισθένη, ο οποίος πρότεινε την εγκαθίδρυση της δημοκρατίας - αυτή η πρόταση είχε ως αποτέλεσμα την εξορία του Κλεισθένη και της οικογένειας του. Ο Κλεομένης προσπάθησε με τη βία να προωθήσει τον Ισαγόρα στην εξουσία. Τότε, οι Αθηναίοι ζήτησαν τη βοήθεια του Αρταφέρνη, ο οποίος τελικά ζήτησε την υποταγή της Αθήνας στους Πέρσες. Οι Αθηναίοι πρεσβευτές συμφώνησαν, αν και καταδικάστηκαν γι' αυτό. Μετά από αποτυχημένη προσπάθεια να επανέλθει στην εξουσία της Αθήνας, ο Ιππίας προσπάθησε να πείσει τους Πέρσες να επιτεθούν στην Αθήνα.[38] Όταν ο Αρταφέρνης πρότεινε ξανά στους Αθηναίους να επαναφέρουν τον Ιππία στην εξουσία, οι τελευταίοι κήρυξαν τον πόλεμο στην Περσία. Κατά τον Ηρόδοτο, οι Ερετριείς υποστήριξαν την εξέγερση επειδή οι Μιλήσιοι τους είχαν βοηθήσει σε ένα πόλεμο με τη Χαλκίδα.[39]
Ιωνική επίθεση (498 π.Χ)
Ο Αρισταγόρας προσπαθούσε να προωθήσει την εξέγερση, γι' αυτό και έπεισε τους Παίονες, οι οποίοι ζούσαν στη Φρυγία, να επιστρέψουν στη Θράκη - μ' αυτό τον τρόπο προσπαθούσε να προκαλέσει την οργή της ανώτατης διοίκησης των Περσών.[40]
Σάρδεις
Τα κύρια γεγονότα της Ιωνικής Επανάστασης
Στις αρχές του 498 π.Χ, οι Αθηναίοι και οι Ερετριείς έφθασαν στην Ιωνία[41] και ενώθηκαν με τους Ίωνες στην Έφεσο.[39] Ο Αρισταγόρας διέταξε τον Χαροπίνο και τον Ερμόφαντο να αναλάβουν την αρχηγία του ιωνικού στρατού.[39] Ο ιωνικός στρατός έφθασε στις Σάρδεις, πρωτεύουσα της σατραπείας του Αρταφέρνη, χάρη στη βοήθεια των κατοίκων της Εφέσου. Οι Ίωνες κατέστρεψαν την πόλη και την έκαψαν, αλλά υπέστησαν βαριές απώλειες και αναγκάστηκαν να επιστρέψουν στην Έφεσο.[42] Όταν ο Δαρείος έμαθε για τον εμπρησμό των Σαρδέων, ορκίστηκε εκδίκηση και ζήτησε από ένα δούλο του να του θυμίζει κάθε μέρα τον όρκο με τα λόγια δέσποτα, μέμνεο τῶν Ἀθηναίων (δέσποτα, να θυμάσαι τους Αθηναίους).[43]
Μάχη της Εφέσου
Οι Πέρσες συγκέντρωσαν στρατό για να βοηθήσουν τον Αρταφέρνη.[44] Όταν έμαθαν ότι οι Έλληνες υποχώρησαν, ακολούθησαν τα ίχνη τους και έφθασαν στην Έφεσο,[44] αναγκάζοντας τους Έλληνες σε μάχη.[44] Σ' αυτή τη μάχη σκοτώθηκαν πολλοί Έλληνες, εξαιτίας της κούρασης και του ισχυρού περσικού ιππικού.[44] Μετά τη μάχη αυτή, οι Ίωνες επέστρεψαν στις πόλεις τους και οι Αθηναίοι με τους Ερετριείς στην Ελλάδα.[41][44]
Εξάπλωση της επανάστασης
Οι Αθηναίοι έλυσαν τη συμμαχία τους με τους Ίωνες, καθώς οι τελευταίοι τους είχαν δώσει λάθος πληροφορίες για την περσική δύναμη.[45] Παρ' ολ' αυτά, η επανάσταση εξαπλώθηκε στην Καρία και στην Κύπρο, ενώ οι Ίωνες κατέλαβαν το Βυζάντιο και άλλες γειτονικές πόλεις.[45][46]
Περσική αντεπίθεση (497-495 π.Χ)
Μετά, ο Ηρόδοτος αναφέρει ότι η Κύπρος ήταν ελεύθερη για ένα έτος, δηλ. μέχρι τις μάχες του 497 π.Χ.[47] και αργότερα αναφέρει τα πάρακάτω:
Ο Δαυρίσης, ο οποίος έχει τη θυγατέρα του Δαρείου (ως σύζυγο του), και ο Υμαίης και ο Οτάνης και άλλοι Πέρσες στρατηγοί, έχοντας και αυτοί θυγατέρες του Δαρείου, αφού αιχμαλώτισαν τους Ίωνες που εκστράτευσαν στις Σάρδεις, επεκράτησαν στη μάχη και επόρθησαν τις πόλεις.[47]
Το απόσπασμα αναφέρει ότι οι Πέρσες αντεπιτέθηκαν μετά τη μάχη της Εφέσου, ωστόσο, οι πόλεις, οι οποίες - κατά τον Ηρόδοτο - κατακτήθηκαν από τον Δαυρίση βρίσκονται στον Ελλήσποντο[48] και συμμετείχαν στην εξέγερση μετά την μάχη της Εφέσου - άρα, οι Πέρσες στρατηγοί αντεπιτέθηκαν το 497 π.Χ, με τους ιστορικούς να χρονολογούν τις επιθέσεις στον Ελλήσποντο και στην Καρία το ίδιο έτος.[49]
Κύπρος
Χάρτης των αρχαίων βασιλείων της Κύπρου
Όλα τα βασίλεια της Κύπρου εξεγέρθηκαν εκτός η Αμαθούντα. Αρχηγός της εξέγερσης στην Κύπρο ήταν ο Ονήσιλος. Ο Γόργος, αδερφός του Ονήσιλου και βασιλιάς της Σαλαμίνας, αρνήθηκε να επαναστατήσει, γι' αυτό και εκθρονίστηκε από τον αδερφό του. Ο Γόργος πήρε το μέρος των Περσών, ενώ ο Ονήσιλος έπεισε όλους τους Κύπριους, πλην τους Αμαθούσιους, να εξεγερθούν - ο Ονήσιλος πολιόρκησε την Αμαθούντα για να πείσει τους κατοίκους της να συμμετέχουν στην εξέγερση.[46] Το 497 π.Χ, ενώ ο Ονήσιλος πολιορκούσε την Αμαθούντα, έγινε γνωστό ότι οι Πέρσες, υπό την ηγεσία του Αρτύβιου, έφθασαν στην Κύπρο χάρη στους Φοίνικες - γι' αυτό και ο Ονήσιλος ζήτησε βοήθεια από τους Ίωνες, οι οποίοι έστειλαν πολλές ενισχύσεις[50] και διέλυσαν σε ναυμαχία τους Φοίνικες.[51] Οι Κύπριοι είχαν αρχικά την υπεροχή και είχαν σκοτώσει τον αρχηγό των Περσών, αλλά η Σαλαμίνα και οι Σόλοι πήραν το μέρος των Περσών και ο Ονήσιλος πέθανε κατά τη διάρκεια της μάχης. Οι Πέρσες κατέπνιξαν την κυπριακή εξέγερση και οι Ίωνες επέστρεψαν στις πόλεις τους.[52]
Ελλήσποντος και Προποντίδα
Οι Πέρσες ανασυντάχθηκαν το 497 π.Χ και οι στρατηγοί Δαυρίσης, Υμαίης και Οτάνης ανέλαβαν την ηγεσία του στρατού, αφού πρώτα συμφώνησαν ποιες πόλεις θα πολιορκούσαν.[47][49] Ο Δαυρίσης κατευθύνθηκε στον Ελλήσποντο και κατέλαβε την Δάρδανο, την Άβυδο, την Περκώτη, την Λάμψακο και την Παίσο.[48] Αργότερα, κατέπνιξε την εξέγερση στην Καρία.[48][49] Ο Υμαίης κατεύθυνθηκε στην Προποντίδα και κατέλαβε την Κίο. Αργότερα, κατευθύνθηκε στον Ελλήσποντο και κατέλαβε πολλές αιολικές πόλεις και την Τρωάδα, αλλά αρρώστηκε και πέθανε.[53] Παράλληλα, ο Οτάνης και ο Αρταφέρνης επιτέθηκαν στην Ιωνία.[54]
Καρία
Μάχη του Μαρσύη
Ο Δαυρίσης, όταν έμαθε ότι οι κάτοικοι της Καρίας εξεγέρθηκαν, κινήθηκε νότια για να καταπνίξει την τοπική εξέγερση. Οι Κάρες συγκεντρώθηκαν στον ποταμό Μαρσύη[55] και ο Πιξωδάρος τους πρότεινε να περάσουν τον ποταμό για να αποτρέψει την υποχώρηση - σχέδιο, με το οποίο οι Κάρες δεν συμφώνησαν. Η μάχη, κατά τον Ηρόδοτο, είχε διαρκέσει πολλές ώρες, αλλά οι Πέρσες νίκησαν, έχοντας πέντε φορές λιγότερες απώλειες.[56]
Μάχη στα Λάβραυνδα
Όσοι επέζησαν τη μάχη του Μαρσύη υποχώρησαν στα Λάβραυνδα για να αποφασίσουν αν έπρεπε να παραδοθούν ή όχι.[56] Κατά τη διάρκεια της συζήτησης, οι Κάρες δέχθηκαν ενισχύσεις από τη Μίλητο και αποφάσισαν να φύγουν. Ωστόσο, οι Πέρσες επιτέθηκαν και οι Κάρες με τους Μιλήσιους υπέστησαν βαριές απώλειες.[54]
Μάχη στην Πηδάσο
Ο Δαυρίσης άρχισε να πολιορκεί τα οχυρά των Κάρων, γι' αυτό και οι τελευταίοι του έστησαν παγίδα στην Πηδάσο.[57] Δεν υπάρχει συγκεκριμένη ημερομηνία για τη μάχη - μερικοί αναφέρουν ότι έγινε λίγο πιο μετά από τη μάχη στα Λάβραυνδα, ενώ άλλοι δηλώνουν ότι η μάχη έγινε το επόμενο έτος, το 496 π.Χ.[49] Οι Πέρσες έπεσαν στην παγίδα και έχασαν πολλούς άνδρες - στη μάχη σκοτώθηκαν ο Δαυρίσης και άλλοι διοικητές.[57]
Ιωνία
Ο Οτάνης και ο Αρταφέρνης επιτέθηκαν στην Ιωνία και στην Αιολίδα.[54] Οι Πέρσες ανάκτησαν τις Κλαζομενές και την Κύμη, ίσως το 496 π.Χ, αν και ήταν λιγότεροι ενεργοί τα επόμενα δύο έτη λόγω της αποτυχίας στην Καρία.[49] Παράλληλα, ο Αρισταγόρας έφυγε από την Μίλητο και πήγε στη Θράκη, αφήνοντας τη θέση του αρχηγού της εξέγερσης.[58] Στη Θράκη, ο Αρισταγόρας έλαβε την ηγεσία της Μύρκινου και συμμετείχε σε συγκρούσεις με τον πληθυσμό της Θράκης.[58] Κατά τη διάρκεια της εκστρατείας, ωστόσο, σκοτώθηκε, είτε το 497 π.Χ είτε το 496 π.Χ.[59] Οι σύγχρονοι ιστορικοί θεωρούν ότι ο θάνατος του Αρισταγόρα, ο οποίος ήταν ο μοναδικός που αναλάβει την ηγεσία της εξέγερσης, προκάλεσε την τελική ήττα των Ιώνων.[41][49]
Ο Ιστιαίος αφέθηκε ελεύθερος από τον Δαρείο και πήγε στην Ιωνία, αφού πρώτα έπεισε τον Δαρείο ότι θα σταματήσει την επανάσταση - ο Ηρόδοτος, ωστόσο, θεωρεί ότι πραγματικός σκοπός του Ιστιαίου ήταν η αποφυγή της ισόβιας αιχμαλωσίας.[60] Όταν ο Ιστιαίος έφθασε στις Σάρδεις, ο Αρταφέρνης τον κατηγόρησε ευθέως για συνεργασία με τον Αρισταγόρα.[61] Μετά, ο Ιστιαίος έπλευσε για τη Χίο και μετά βάδισε για τη Μίλητο.[62] Αφού έφτασε στη Λέσβο, έπεισε τους κάτοικους του νησιού να του δώσουν οκτώ τριήρεις, με τις οποίες έφτασε στο Βυζάντιο - αργότερα, όμως, οι Λέσβιοι αρνήθηκαν να διασχίσουν τον Βόσπορο.[62]
Λήξη της επανάστασης (494-493 π.Χ)
Ναυμαχία της Λάδης
Κύριο λήμμα: Ναυμαχία της Λάδης (494 π.Χ.)
Το έκτο έτος των συγκρούσεων (494 π.Χ), οι Πέρσες ανασυντάσσονται και ανακαταλαμβάνουν την Κύπρο, την Αίγυπτο, την Κιλικία και τη Φοινίκη, ενώ μετά βαδίζουν κατά της Μιλήτου - αρχηγός της εκστρατείας θεωρείται ο Δάτης.[63] Όταν οι Ίωνες έμαθαν τα νέα, συγκεντρώθηκαν στο Πανιώνιο και αποφάσισαν να πολεμήσουν στη θάλασσα, αφήνοντας την άμυνα της πόλης στους κατοίκους της.[63] Οι Ίωνες ενώθηκαν με τους Αιολείς από τη Λέσβο και είχαν συνολικά 353 τριήρεις.[64] Οι Πέρσες, φοβούμενοι την ήττα απ' τον ιωνικό στόλο και τη μετέπειτα οργή του Δαρείου, έστειλαν πρώην Ίωνες τυράννους στο ιωνικό στρατόπεδο.[65] Αυτή η προσπάθεια απέτυχε,[66] αλλά μια εβδομάδα πριν τη μάχη υπήρξαν διαφωνίες στο ιωνικό στρατόπεδο.[67] Οι Σάμιοι συμφώνησαν μυστικά να παραδοθούν στους Πέρσες, αλλά έμειναν για αρκετό καιρό με τους Ίωνες.[68]
Ο περσικός στόλος αποφάσισε να επιτεθεί και όταν έφθασε σε μικρή απόσταση από τον ιωνικό στόλο, οι Σάμιοι έφυγαν από το πεδίο της ναυμαχίας - το παράδειγμα τους ακολούθησαν και οι Λέσβιοι.[69] Τα πλοία από τη Χίο έμειναν στο πεδίο της μάχης και τα πληρώματα τους πολέμησαν γενναία, καταστρέφοντας πολλά περσικά πλοία. Ωστόσο, η φυγή πολλών Ιώνων από το πεδίο της μάχης και οι τεράστιες απώλειες των Χιώτων είχαν ως αποτέλεσμα τη νίκη του περσικού στόλου.[70][71]
Πτώση της Μιλήτου
Τα ερείπεια της Μιλήτου
Ουσιαστικά, η επανάσταση έληξε μετά τη ναυμαχία της Λάδης. Οι Πέρσες κατέλαβαν τη Μίλητο, σκότωσαν τους περισσότερους άνδρες και υποδούλωσαν τα γυναικόπαιδα.[72] Αυτό επιβεβαιώνουν και αρχαιολογικές ανασκαφές, οι οποίες βρήκαν πολλά σημάδια της καταστροφής αυτής - η πόλη δεν κατάφερε ποτέ να ανακτήσει το μεγαλείο της.[31][49] Η Μίλητος, όπως δηλώνει ο Ηρόδοτος, έμεινε χωρίς Μιλήσιους[73] - οι Πέρσες έχτισαν δικά τους κτίρια και παρέδωσαν την υπόλοιπη πόλη στους Κάρες από την Πηδάσο.[74] Όσοι Μιλήσιοι αιχμαλωτίστηκαν στάλθηκαν στα Σούσα και μετά μεταφέρθηκαν στις ακτές του Περσικού Κόλπου, κοντά στον ποταμό Τίγρη. Οι κάτοικοι της Σάμου, συγκλονισμένοι από την προδοσία των στρατηγών τους στη Λάδη, δέχθηκαν την πρόταση των κατοίκων της Ζάγκλης να εγκατασταθούν στις ακτές της Σικελίας, μαζί με όσους Μιλήσιους γλίτωσαν από τους Πέρσες.[73] Η Σάμος γλίτωσε την καταστροφή χάρη στις πράξεις των στρατηγών της στη Λάδη.[75]
Εκστρατείες του Ιστιαίου (493 π.Χ)
Χίος
Ο Ιστιαίος, όταν έμαθε για την καταστροφή της Μιλήτου, έπλευσε στη Χίο και κατέστρεψε τα απομεινάρια του χιακού στόλου επειδή οι Χιώτες αρνήθηκαν να τον υποδεχθούν.[76]
Μάχη της Μαλήνης
Ο Ιστιαίος, αφού συγκέντρωσε μεγάλο στρατό από Αιολείς και Ίωνες, επιτέθηκε στη Θάσο, αλλά υποχώρησε και επέστρεψε στη Λέσβο, όταν έμαθε ότι οι Πέρσες ετοίμαζαν επίθεση στην υπόλοιπη Ιωνία.[77] Οι Πέρσες και οι Ίωνες συναντήθηκαν στη Μαλήνη, όπου διεξήχθη σκληρή μάχη. Ωστόσο, λόγω της υπεροχής του περσικού ιππικού έναντι του ιωνικού πεζικού, η μάχη έληξε με νίκη των Περσών.[78] Αν και ο Ιστιαίος παραδόθηκε στους Πέρσες, ο Αρταφέρνης τον αποκεφάλισε και έστειλε το κεφάλι του στον Δαρείο.[79]
Τελευταίες επιχειρήσεις (493 π.Χ)
Το 493 π.Χ, οι Πέρσες κατέλαβαν τη Χίο, τη Λέσβο και την Τένεδο, αφού σκότωσαν και πολλούς φυγάδες.[80] Οι πόλεις της Ιωνίας τιμωρήθηκαν αυστηρά, όχι όμως όπως η Μίλητος - οι Πέρσες ευνούχισαν τα πιο δυνατά αγόρια, έστειλαν τα πιο όμορφα κορίτσια στο χαρέμι του βασιλικού ανακτόρου και έκαψαν τους ναούς της κάθες πόλης.[81] Ωστόσο, οι πόλεις κατάφεραν να αποκατασταθούν και είχαν βοηθήσει με πλοία τους Πέρσες κατά τη δεύτερη περσική εισβολή στην Ελλάδα.[31][82] Ο περσικός στρατός κατέλαβε την ασιατική πλευρά της Προποντίδας και ο στόλος την ευρωπαϊκή ακτή του Ελλήσποντο, βάζοντας τέλος στην Ιωνική Επανάσταση.[83]
Αποτελέσματα
Κύριο λήμμα: Περσικοί Πόλεμοι
Έλληνας οπλίτης και Πέρσης στρατιώτης μονομαχούν, 5ος αιώνας π.Χ.
Μετά την ανάκτηση των ιωνικών πόλεων, οι Πέρσες άρχισαν τις διαπραγματεύσεις για συμβιβασμό.[84] Ο Αρταφέρνης κάλεσε αντιπροσώπους από κάθε ιωνική πόλη και τους ανακοίνωσε ότι οι διαφορές τους θα λύνονταν με βοήθεια δικαστών και όρισε το επίπεδο φορολογίας ανάλογα με το μέγεθος της πόλης.[49][85] Ο γαμπρός του Δαρείου, Μαρδόνιος, έφθασε στην Ιωνία και κατάργησε τους τύραννους.[86] Ο Δαρείος επέτρεψε στους Πέρσες να συμμετέχουν στις ελληνικές γιορτές, ειδικά σ' αυτές που τιμούσαν τον Απόλλωνα.[86] Χάρη στην ειρήνη αυτή, ο Δαρείος ζήτησε την υποταγή των Ελλήνων - μονάχα η Αθήνα και η Σπάρτη αρνήθηκαν.[87] Η πρώτη εκστρατεία, η οποία διεξήχθη το 492 π.Χ, είχε ως αποτέλεσμα την κατάληψη της Θράκης και της Μακεδονίας από τον Μαρδόνιο, ωστόσο ο περσικός στόλος καταστράφηκε στο Όρος Άθως μετά από θαλασσοταραχή. Η δεύτερη επίθεση διεξήχθη δύο χρόνια αργότερα, με διοικητές τον Δάτη και τον Αρταφέρνη και είχε ως αποτέλεσμα την κατάληψη της Νάξου, των Κυκλάδων και τον εμπρησμό της Ερέτριας. Ωστόσο, οι Αθηναίοι πέτυχαν αποφασιστική νίκη στον Μαραθώνα και έδιωξαν τους Πέρσες απ' την Ελλάδα.[88]
Παραπομπές
↑ Κικέρων, Περί νόμων I, 5
↑ Ηρόδοτος, Κλειώ (εισαγωγή)
↑ 3,0 3,1 3,2 Holland, σ. xvi–xvii.
↑ Παπαρρηγόπουλος, Βιβλίον Γ΄, κεφ. Γ΄, παράγρ. Α΄)
↑ Ηροδότου Ιστορίαι - Κλασική εποχή
↑ 6,0 6,1 Finley, σ. 15.
↑ Παυσανίας, Φωκικά, ΧΧ, 2
↑ Περί της Ηροδότου κακοηθείας. σελ. 29-32.
↑ Παπαρρηγόπουλος, ο.π.
↑ David Pipes. Herodotus: Father of History, Father of Lies. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις January 27, 2008. Ανακτήθηκε στις 2008-01-18.
↑ Ντυράν, Β΄438, Παπαρρηγόπουλος ο.π.
↑ 12,0 12,1 Holland, σ. 377.
↑ Fehling, σ. 1–277.
↑ 14,0 14,1 14,2 Ηρόδοτος, Κλειώ 142-151
↑ Θουκυδίδης, Α.12
↑ Ηρόδοτος, Κλειώ 143
↑ Ηρόδοτος, Κλειώ 148
↑ Ηρόδοτος, Κλειώ 22
↑ Ηρόδοτος, Κλειώ 74
↑ Ηρόδοτος, Κλειώ 126
↑ Ηρόδοτος, Κλειώ 55
↑ Ηρόδοτος, Κλειώ 141
↑ Ηρόδοτος, Κλειώ 163
↑ Ηρόδοτος, Κλειώ 164
↑ Ηρόδοτος, Κλειώ 169
↑ Ηρόδοτος, Τερψιχόρη 30
↑ Ηρόδοτος, Τερψιχόρη 31
↑ 28,0 28,1 Ηρόδοτος, Τερψιχόρη 32
↑ 29,0 29,1 Ηρόδοτος, Τερψιχόρη 33
↑ Ηρόδοτος, Τερψιχόρη 34
↑ 31,0 31,1 31,2 Fine, pp. 269–277
↑ Ηρόδοτος, Τερψιχόρη 35
↑ Ηρόδοτος, Τερψιχόρη 36
↑ Ηρόδοτος, Τερψιχόρη 37
↑ 35,0 35,1 Ηρόδοτος, Τερψιχόρη 38
↑ 36,0 36,1 Holland, pp. 157–159.
↑ Ηρόδοτος, Τερψιχόρη 65
↑ 38,0 38,1 Ηρόδοτος, Τερψιχόρη 96
↑ 39,0 39,1 39,2 Ηρόδοτος, Τερψιχόρη 99
↑ Ηρόδοτος, Τερψιχόρη 98
↑ 41,0 41,1 41,2 Holland, pp. 160–162.
↑ Ηρόδοτος, Τερψιχόρη 101
↑ Ηρόδοτος, Τερψιχόρη 105
↑ 44,0 44,1 44,2 44,3 44,4 Ηρόδοτος, Τερψιχόρη 102
↑ 45,0 45,1 Ηρόδοτος, Τερψιχόρη 103
↑ 46,0 46,1 Ηρόδοτος, Τερψιχόρη 104
↑ 47,0 47,1 47,2 Ηρόδοτος, Τερψιχόρη 116
↑ 48,0 48,1 48,2 Ηρόδοτος, Τερψιχόρη 117
↑ 49,0 49,1 49,2 49,3 49,4 49,5 49,6 49,7 Boardman et al, pp. 481–490.
↑ Ηρόδοτος, Τερψιχόρη 108
↑ Ηρόδοτος, Τερψιχόρη 109
↑ Ηρόδοτος, Τερψιχόρη 113
↑ Ηρόδοτος, Τερψιχόρη 122
↑ 54,0 54,1 54,2 Ηρόδοτος, Τερψιχόρη 123
↑ Ηρόδοτος, Τερψιχόρη 118
↑ 56,0 56,1 Ηρόδοτος, Τερψιχόρη 119
↑ 57,0 57,1 Ηρόδοτος, Τερψιχόρη 121
↑ 58,0 58,1 Ηρόδοτος, Τερψιχόρη 124
↑ Θουκυδίδης, Δ.102
↑ Ηρόδοτος, Τερψιχόρη 106-107
↑ Ηρόδοτος, Ερατώ 1
↑ 62,0 62,1 Ηρόδοτος, Ερατώ 5
↑ 63,0 63,1 Ηρόδοτος, Ερατώ 6
↑ Ηρόδοτος, Ερατώ 8
↑ Ηρόδοτος, Ερατώ 9
↑ Ηρόδοτος, Ερατώ 10
↑ Ηρόδοτος, Ερατώ 12
↑ Ηρόδοτος, Ερατώ 13
↑ Ηρόδοτος, Ερατώ 14
↑ Ηρόδοτος, Ερατώ 15
↑ Ηρόδοτος, Ερατώ 16
↑ Ηρόδοτος, Ερατώ 19
↑ 73,0 73,1 Ηρόδοτος, Ερατώ 22
↑ Ηρόδοτος, Ερατώ 20
↑ Ηρόδοτος, Ερατώ 25
↑ Ηρόδοτος, Ερατώ 26
↑ Ηρόδοτος, Ερατώ 28
↑ Ηρόδοτος, Ερατώ 29
↑ Ηρόδοτος, Ερατώ 30
↑ Ηρόδοτος, Ερατώ 31
↑ Ηρόδοτος, Ερατώ 32
↑ Ηρόδοτος, Πολύμνια 94
↑ Ηρόδοτος, Ερατώ 33
↑ Holland, pp. 175–177.
↑ Ηρόδοτος, Ερατώ 42
↑ 86,0 86,1 Ηρόδοτος, Ερατώ 43
↑ Ηρόδοτος, Ερατώ 49
↑ Ηρόδοτος, Ερατώ 94-116
Βιβλιογραφία
Αρχαίες πηγές
Ηρόδοτος, Ιστορίαι
Θουκυδίδης, Ιστορία του Πελοποννησιακού Πολέμου
Διόδωρος Σικελιώτης, Βιβλιοθήκη Ιστορική
Σύγχρονες πηγές
Boardman J, Bury JB, Cook SA, Adcock FA, Hammond NGL, Charlesworth MP, Lewis DM, Baynes NH, Ostwald M & Seltman CT (1988). The Cambridge Ancient History, vol. 5. Cambridge University Press. ISBN 0521228042.
Fehling, D. (1989). Herodotus and His "Sources": Citation, Invention, and Narrative Art (Translated by J.G. Howie). Francis Cairns.
Fine, JVA (1983). The Ancient Greeks: A Critical History. Harvard University Press. ISBN 0674033140.
Finley, Moses (1972). Introduction. Thucydides – History of the Peloponnesian War (translated by Rex Warner). Penguin. ISBN 0140440399.
Holland, Tom (2006). Persian Fire: The First World Empire and the Battle for the West. Doubleday. ISBN 0385513119.
Lazenby, JF (1993). The Defence of Greece 490–479 BC. Aris & Phillips Ltd.. ISBN 0856685917.
Στρατιωτική και Ναυτική Εγκυκλοπαίδεια
Hellenica World - Scientific Library
Από τη ελληνική Βικιπαίδεια http://el.wikipedia.org . Όλα τα κείμενα είναι διαθέσιμα υπό την GNU Free Documentation License
