Ζοριάνος Φωκίδας

Ο Ζοριάνος είναι ορεινό χωριό του νομού Φωκίδας που ανήκει στον δήμο Βαρδουσίων. Βρίσκεται σε υψόμετρο 800 μέτρων και έχει αμφιθεατρική διάταξη, μέσα σε πυκνή βλάστηση (κυρίως φυλλοβόλα δέντρα, καστανιές αλλά και μερικά έλατα). Οι μόνιμοι κάτοικοί του είναι λιγοστοί, αλλά το καλοκαίρι γεμίζει από κόσμο. Από τους ντόπιους προφέρεται και Ζοριάνο (το). Ο Ζοριάνος έχει χαρακτηριστεί παραδοσιακός οικισμός.

Παρά το υψόμετρο που βρίσκεται, είναι προστατευμένο από ακραία καιρικά φαινόμενα και έχει γλυκό και ήπιο κλίμα ακόμα και το χειμώνα. Πολλά από τα σπίτια του χωριού χαρακτηρίζονται από ιδιαίτερη αρχιτεκτονική ενώ διασώζονται και προεπαναστατικά κτίσματα. Αξιοθέατα είναι το εκκλησάκι του Αη-Γιάννη και το γειτονικό δάσος με τις καστανιές.

Ο Ζοριάνος, επίσης Ζωριάννος, ήταν «στρατιωτόπι» και γαιοκτησία του Μιχαήλ Ζωριάνου διανοούμενου του 13ου-14ου αιώνα, ποιητή, κωδικογράφου, μικρογράφου, συγγραφέα και στρατηγού του Δεσποτάτου της Ηπείρου ή Ελλάδος ή Ρωμανίας, επί Δεσπότου Θωμά Α' (1296-1318). Τα επώνυμα των εγκατοίκων του έχουν -τα περισσότερα-βυζαντινής εποχής απαρχές (Βασιλίτσης=Βασιλάκης, Κομνινός=Κομνάς, Άγγελος=Αγγελόπουλος, Ζωριανός=Ζωριάνος κ.λπ.). Είναι γενέθλια γη του Κώστα Δημητρίου Καραβίδα (1890-1973) (λογοτέχνη και δοκιμιογράφου). Ο Σύλλογος Ζωριανιτών ο «Άγιος Νικόλαος» έχει εκδώσει το βιβλίο του κ. Α. Καρκαβίτσα με τον τίτλο: (Ζωριάνος Δωρίδος)-Αθήνα 2004. με πολλές πληροφορίες για το χωριό και τους ανθρώπους του. Το τοπωνύμιο(Ζοριάνος)πρέπεινα γράφεται ορθογραφημένα με ω,από το όνομα τοι <Οικιστή> του χωριούΜιχαήλ Ζωριάνου, όπως παραδίδεται από τις μελέτες των ισατορικών-ερευνητών του Δεσποτάτουτης Ηπείρου, που επί Δεσπότου Θωμά του Ά ο Μιχαήλ Ζωριανός ήταν Πρωτοστράτορας, Διανοούμενος και Ιδρυτής εκκλησιών(Άγιος Δημήτριος-Θεσπρωτίας,Αγία Σοφία και Άγιος Νικόλαος Θέρμου, Ταξιάρχες Ζωριάνου κ.ά).Ο Ζωριάνοςή ή η Ζωριάνου(Χώρα, γεωκτησία) ανήκει σήμερα διοικητικά στο νέο Καλλικρατικό Δήμο Δωρίδος και περιβάλλεται με απέραντο δάσος Δρυών, όλων των ειδών.Μέγιστη πολιτιστική ανάπτυξη σημείωσε στα τέλη του 19ου και το πρώτο τέταρτο του 20ου αιώνα (Εκκλησία Αη-Γιάννη με πλουσιότατες και σπάνιες αγιογραφίες,Παραδοσιακό Κωδωνοστάσιο Αγίου Νικολάου,Κτίρια Δημοτικού Σχολείου, Τράπεζας,Ξενώνα)Την ίδια περίοδο παρουσίασε και πολλούς Πνευματικούς ανθρώπους, μεταξύ δε των πρώτων ο Κώστας Δημητρίου Καραβίδας (Ο Επικληθείς ΠΡΙΝΟΣ ΤΗΣ ΔΩΡΙΔΑΣ)του οποίου το τεράστιο Πνευματικό,έργο φυλάσσεται στη Γενάδιο Βιβλιοθήκη. Οι Ζωριανίτες σε μεγάλο ποσοστό έχουν μεταναστεύσει στις ΗΠΑ και την Αθήνα, όπου διατηρούν τον Πολιτιστικό τους Σύλλογο (Ο Άγιος Νικόλαος)Ο σύλλογος Ζωριανιτών Αθήνας, πραγματοποιεί εκδρομές στους χώρους, όπου διασώζονται ενθυμήματα του <<Πρώτου Κυβερνήτη>> του Δεσποτάτου της Ηπειρου, κατά την περίοδο του 1300 περίπου, του οικιστή του χωριού τους ΜΙΧΑΗΛ ΖΩΡΙΑΝΟΥ.ΤΑ ΕΝΘΥΜΉΜΑΤΑ ΑΥΤΆ ΑΠΟΤΕΛΟΎΝ ΤΑ ΔΙΑΣΩΖΌΜΕΝΑ ΚΑΙ ΣΗΜΕΡΑ ΘΡΗΣΚΕΥΤΙΚΆ ΤΟΥ ΙΔΡΎΜΑΤΑ, όπως είναι οι Εκκλησίες Αγίου Νικολάου, Αγίας Σοφίας, Παμεγίστων Ταξιαρχών στο χωριό της <<Αγίας Σοφίας>> Θέρμου Αιτωλίας, αλλά και η μέγιστη εκκλησία του Αγίου Δημητρίου, Κυψέλης Θεσπρωτίας.Πολιτιστικά ενθυμήματα του ΜΙΧΑΗΛ ΖΩΡΙΑΝΟΥ, όπου και αναγράφεται το όνομά του, αποτελούν ακόμα τρία Χειρόγραφα κι έξη αφιερωτικά Επιγράμματα, τα τρία από τα οποία είναι ωραία έργα Μικροτεχνίας.Το <<Προσωπικό δαχτυλίδι>>-Σφραγίδα του Πρωτοστράτορα ΜΙΧΑΗΛ ΖΩΡΙΑΝΟΎ,ολόχρυσο,με το όνομά του, εκτίθεται σήμερα στο Μητροπολιτικό Μουσείο Τέχνης της Νέας Υόρκης.Το σπουδαιότερο χειρόγραφο ενθύμημα του Μιχαήλ Ζωριανού, είναι το <<Τετραβάγγελό>> του, που φυλάσσεται στη μεγάλη , κεντρική βιβλιοθήκη της Οξφόρδης, στην Αγγλία.