.

Ελλάδα

Περιφέρεια : Δυτική Μακεδονία
Νομός : Κοζάνης

Νομός Κοζάνης

Βελβεντός

Το Βελβεντό ( εναλλακτικές ονομασίες ο Βελβενδός, ή ο Βελβεντός ή το Βελβενδό[1] ) είναι κωμόπολη της Περιφερειακής Ενότητας Κοζάνης και έδρα της Δημοτικής Ενότητας Βελβεντού του Δήμου Σερβίων - Βελβεντού. Απέχει 33 χιλιόμετρα από την πόλη της Κοζάνης. Στα δυτικά του χωριού κυλάει ο Αλιάκμονας και στα ανατολικά υψώνονται τα Πιέρια Όρη. Ο πληθυσμός του Βελβεντού, σύμφωνα με την Απογραφή του 2011, ανέρχεται σε 3.360 κατοίκους.

View Larger Map

Λαογραφικό Μουσείο Βελβεντού

Ονομασία

Για το όνομα της πόλης έχει διατυπωθεί η άποψη ότι προέρχεται είτε από το λατινικό Beneventum[2][3] είτε από τις αρχαίες Ούαλλες, πόλη που αναφέρει ο Πτολεμαίος.[4] Σύμφωνα με άλλη εκδοχή, η ονομασία του οικισμού σχετίζεται με την αρχαία θρακική θεότητα Βενδώ[1]. Λείψανα αρχαίου οικισμού έχουν εντοπιστεί στο ύψωμα «Παλιόχωρα», που βρίσκεται μερικά χιλιόμετρα νοτιοδυτικά του Βελβεντού[5].
Ιστορικά στοιχεία

Μερικά χιλιόμετρα νοτιοδυτικά από τον Βελβεντό και συγκεκριμένα στο ύψωμα «Παλιοχώρα», καθώς και στην κοντινή τοποθεσία «Γράτσιανη, έχουν εντοπιστεί λείψανα αρχαίου οικισμού. [6]Από δω προέρχονται διάφορες αρχαιότητες, ανάμεσα στις οποίες και μια πολύ ενδιαφέρουσα επιγραφή των αυτοκρατορικών χρόνων. Στην επιγραφή μαρτυρούνται διάφοροι θεσμοί της ρωμαϊκής επαρχίας Μακεδονίας, όπως του μακεδονιάρχη, του αρχιερέα, του ιεροφάντη και του πρεσβυτεράρχη των Ολυμπίων. [7]

Σύμφωνα με την παράδοση, οι πρώτοι κάτοικοι του Βελβεντού ήταν Λατίνοι έποικοι ή στρατιώτες που κατάγονταν από την πόλη Μπενεβέντο της Καμπανίας[8]. Κατά τον Μεσαίωνα η πόλη αναφέρεται αποσπασματικά ενώ κατά τον 14ο αιώνα δεν αποτελούσε σημαντικό οικισμό[9]. Τον 15ο και 16ο αιώνα γνώρισε ανάπτυξη όμως κατά τις αρχές του 18ου αιώνα ο πληθυσμός του καταπιεζόταν από τις αυθαιρεσίες του βοεβόδα Μουσταφά των Σερβίων με αποτέλεσμα να προκληθεί η επέμβαση του σουλτάνου[10]. Το διάστημα μεταξύ των ετών 1763 και 1773 επισκέφτηκε το Βελβεντό ο Κοσμάς ο Αιτωλός ενώ το 1774 μετά από αίτημα των ντόπιων προκρίτων και του επισκόπου Κοζάνης προς το Οικουμενικό Πατριαρχείο, δημιουργήθηκε η πρώτη σχολή στον οικισμό με πρώτο δάσκαλο τον πρώην διευθυντή της ελληνικής σχολής Θεσσαλονίκης, Ιωνά Σπερμιώτη[11]. Γύρω στα 1815, σύμφωνα με τον Πουκεβίλ, το Βελβεντό διέθετε 428 σπίτια αλλά και μια μεγάλη βιβλιοθήκη, όμως τον επόμενο χρόνο η πόλη χτυπήθηκε από επιδημία ενώ η σχολή του Βελβεντού θα παραμείνει κλειστή από το 1819 μέχρι το 1828[12]. Κατά τη διάρκεια της επανάστασης του 1821 η πόλη αλλά κυρίως οι γειτονικές της περιοχές λεηλατήθηκαν από τα οθωμανικά στρατεύματα του Λουμπούτ[13].

Το 1854 το Βελβεντό χτυπήθηκε εκ νέου από επιδημία[14]. Αργότερα, αρκετοί κάτοικοι του οικισμού συμμετείχαν ενεργά στον Μακεδονικό Αγώνα είτε ως μέλη τοπικών επιτροπών είτε ως αντάρτες στα ένοπλα ελληνικά τμήματα ενώ σημαντική ήταν και η οικονομική ενίσχυση που δόθηκε από τους Βελβεντινούς της Αθήνας[15].

Το Βελβεντό απελευθερώθηκε στις 11 Οκτωβρίου του 1912 όταν αποσπάσματα της I Μεραρχίας εισήλθαν στην πόλη. Λίγες μέρες νωρίτερα, μεγάλο κομμάτι του οθωμανικού πληθυσμού του Βελβεντού ( πλην δέκα οικογενειών που πρόλαβαν να καταφύγουν στους Έλληνες συγχωριανούς τους ) σφαγιάστηκε εντός του τζαμιού της πόλης από άτακτους των γειτονικών περιοχών[16]. Το 1924, στο πλαίσιο της ανταλλαγής πληθυσμών μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας αποχώρησαν από το Βελβεντό περίπου δέκα μουσουλμανικές οικογένειες και στη θέση τους εγκαταστάθηκαν έξι προσφυγικές[17]. Το 1929 πραγματοποιήθηκε ο ηλεκτροφωτισμός της κωμόπολης[18].

Κατά τον πόλεμο του 1940-41 σκοτώθηκαν πέντε κάτοικοι του Βελβεντού όντες οπλίτες των ελληνικών ενόπλων δυνάμεων ενώ κατά τη διάρκεια της Κατοχής και του Εμφυλίου Πολέμου που ακολούθησε έχασαν τις ζωές τους πάνω από 110 κάτοικοι της κωμόπολης[19].
Επιφανείς κάτοικοι

Από το Βελβεντό κατάγονταν ο επίσκοπος Κίτρους Ζαχαρίας[20], ο λόγιος ιερομόναχος και τοπικός ευεργέτης Γεώργιος Σακελλαρίου[20], ο χειρουργός και ιατροφιλόσοφος Δημήτριος Μπίρδας[20][21], οι σύντροφοι του Ρήγα Φεραίου, Παναγιώτης και Ιωάννης Εμμανουήλ[22], ο πολεοδόμος Σταμάτης Κλεάνθης, ο διαπρεπής παιδαγωγός Χαρίσιος Παπαμάρκου[23][24], ο λόγιος Νικόλαος Παπαευαγγέλου[23], ο στρατιωτικός αρχίατρος, γαμπρός του στρατηγού Μακρυγιάννη και προσωπικός γιατρός των παιδιών του Γεωργίου Α', Γεώργιος Παπαζήσης[25][26], οι μακεδονομάχοι Μάρκος Παλαμίδης, Αντώνιος Ρήγας[27], Αθανάσιος Τζιουραλής, Δημήτριος Χατζηζήσης, Χαρίσιος Λάμπρου ( διετέλεσε αργότερα και δήμαρχος Βελβεντού ) και Γεώργιος Χατζόπουλος[28] και ο πολιτικός Ιωάννης Αντωνιάδης (1882-1952)[29].
Αξιοθέατα
Αγιογραφίες από το εσωτερικό του ναού του Αγίου Νικολάου.

Σημαντικά μνημεία του Βελβεντού αποτελούν οι ιεροί ναοί που σώζονται μέχρι σήμερα. Συγκεκριμένα, ο παλιότερος είναι ο Άγιος Μηνάς στην είσοδο του οικισμού, του οποίου η κατασκευή χρονολογείται κατά τον 12ο αιώνα μ.Χ. ενώ άλλες εκκλησίες είναι ο Άγιος Νικόλαος (κτίσμα του 16ου αιώνα) και ο ναός της Κοιμήσεως της Θεοτόκου που κτίστηκε το 1804 και αποτελεί τον μεγαλύτερο σε μέγεθος ναό του οικισμού[30].

Πολιτισμός - Αθλητισμός

Το 1932 ιδρύθηκε στο Βελβεντό ο ΑΣ Βελβεντού Αετός, ο οποίος αποτέλεσε τον πρώτο αθλητικό σύλλογο της πόλης. Διέθετε τμήμα ποδοσφαίρου αλλά η ζωή του ήταν εξαιρετικά βραχύβια καθώς διαλύθηκε το 1935. Ακολούθησε ο επίσης ποδοσφαιρικός σύλλογος Όλυμπος που ήταν ενεργός από το 1962 ως το 1968 ενώ το 1969 ιδρύθηκε το αθλητικό σωματείο Α.Σ. Βελβεντό Κοζάνης[31].

Επίσης στο Βελβεντό εδρεύουν μεταξύ άλλων ο ιδρυμένος το 1933 Αναμορφωτικός Όμιλος Βελβεντού «Ο Πίερος», η Φιλόπτωχος Αδελφότητα Κυριών Βελβεντού «Ο Ευαγγελισμός της Θεοτόκου» καθώς και ορειβατικός και κυνηγετικός σύλλογος[32]. Παράλληλα, τόσο στην Ελλάδα (Αθήνα και Θεσσαλονίκη) όσο και στο εξωτερικό (ΗΠΑ, Γερμανία και Αυστραλία) λειτουργούν πολιτιστικοί σύλλογοι απαρτισμένοι από άτομα που έλκουν την καταγωγή τους από το Βελβεντό.
Απογραφές πληθυσμού

Απογραφή	1928	1940	1951	1961	1971	1981	1991	2001	2011
Πληθυσμός	3244^[33]	3614^[33]	3573^[33]	4158^[33]	4063^[33]	3591^[33]	3577^[33]	3453^[34]	3360^[34]

Σέρβια - Βελβεντό - Λίμνη Αλιάκμονα

Παραπομπές

Αθηνά Τζινίκου - Κακούλη, Λαογραφικοί αντίλαλοι του Βελβεντού, β΄έκδοση Νοέμβριος 1992, σ. 14.
Εφημερίδα "Μακεδονία", Θεσσαλονίκη, 14 Φεβρουαρίου 1913.
Α. Ι. Θαβώρη, Το Βελβεντό. Ιστορία του ονόματος της κωμοπόλεως και η ετυμολογία του, στο Μακεδονικά, σύγγραμμα περιοδικόν της ΕΜΣ, τόμος 6ος, 1964-1965, Εν Θεσσαλονίκη 1965, σ. 190.
Πτολεμαίος, Γεωγρ. 3, 23, "Πόλεις δ' εισίν εν Μακεδονία μεσόγειοι ώδε, ... Πιερίας ... Φυλακαί, Ούαλλαι ..."
[1] Δ. Κ. Σαμσάρης, Ιστορική γεωγραφία της ρωμαϊκής επαρχίας Μακεδονίας (Το τμήμα της σημερινής Δυτικής Μακεδονίας), Θεσσαλονίκη 1989 (Εταιρεία Μακεδονικών Σπουδών), σ. 142. ISBN 960-7265-01-7.
[2]Δημήτρης Κ. Σαμσάρης, Ιστορική γεωγραφία της ρωμαϊκής επαρχίας Μακεδονίας (Το τμήμα της σημερινής Δυτικής Μακεδονίας), Θεσσαλονίκη 1989 (Εταιρεία Μακεδονικών Σπουδών), σ. 142. ISBN 960-7265-01-7.
Δ. Κ. Σαμσάρης, Οι επιγραφικές μαρτυρίες για τους θεσμούς της Δυτικής Μακεδονίας κατά τη ρωμαιοκρατία, Μακεδονικά 22(1982)298-300
Αθηνά Τζινίκου - Κακούλη, 1992, σ. 14 - 15.
Αθηνά Τζινίκου - Κακούλη, 1992, σ. 18 - 19.
Αθηνά Τζινίκου - Κακούλη, 1992, σ. 19 - 20.
Αθηνά Τζινίκου - Κακούλη, 1992, σ. 23 - 24.
Αθηνά Τζινίκου - Κακούλη, 1992, σ. 27.
Αθηνά Τζινίκου - Κακούλη, 1992, σ. 28.
Αθηνά Τζινίκου - Κακούλη, 1992, σ. 23.
Αθηνά Τζινίκου - Κακούλη, 1992, σ. 35 - 43.
Αθηνά Τζινίκου - Κακούλη, 1992, σ. 45 - 47.
Αθηνά Τζινίκου - Κακούλη, 1992, σ. 53.
Αθηνά Τζινίκου - Κακούλη, 1992, σ. 61.
Αθηνά Τζινίκου - Κακούλη, 1992, σ. 62 - 65.
Αθηνά Τζινίκου - Κακούλη, 1992, σ. 25.
Α. Ι. Θαβώρη,1965, σ. 176.
Αθηνά Τζινίκου - Κακούλη, 1992, σ. 26.
Αθηνά Τζινίκου - Κακούλη, 1992, σ. 29.
Χρήστος Γ. Ανδρεάδης, Ο Κίτρους Θεόκλητος (πρόσθετα βιογραφικά στοιχεία από ανέκδοτα έγγραφα του Υπουργείου Εξωτερικών)
Αθηνά Τζινίκου - Κακούλη, 1992, σ. 30.
Πανδέκτης, Γεώργιος Παπαζήσης
Ιωάννης Σ. Κολιόπουλος (επιστημονική επιμέλεια), Αφανείς γηγενείς Μακεδονομάχοι, Εταιρεία Μακεδονικών Σπουδών, University Studio Press, Θεσσαλονίκη, 2008, σελ. 100.
Αθηνά Τζινίκου - Κακούλη, 1992, σ. 36 - 39.
Αθηνά Τζινίκου - Κακούλη, 1992, σ. 49.
Ξανθή Σαββοπούλου - Κατσίκη, Βελβεντό, Έργα βυζαντινού και μεταβυζαντινού πολιτισμού, Βελβεντό 1997, σ. 13 - 19.
Δήμος Βελβεντού: Αθλητισμός.
Δήμος Βελβεντού: Σύλλογοι - Όμιλοι.
Σταματελάτος Μιχαήλ - Βαμβά Σταματελάτου Φωτεινή, Γεωγραφικό Λεξικό της Ελλάδας, ΤΑ ΝΕΑ, 2012, Α' τόμος, σ. 130.
ΑΠΟΓΡΑΦΗ 2011: Μείωση του πληθυσμού στο Δήμο Σερβίων – Βελβεντού, με μεγαλύτερη στην ευρύτερη περιοχή των Καμβουνίων – ΚΟΥΙΖ: Τα Σέρβια είναι μεγαλύτερα σε πληθυσμό ή ο Βελβεντός;

---

ΔΗΜΟΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ ΒΕΛΒΕΝΤΟΥ
Δημοτική Κοινότητα Βελβεντού
Βελβεντός, ο
Παλαιογράτσανο, το
Τοπική Κοινότητα Αγίας Κυριακής
Αγία Κυριακή, η
Τοπική Κοινότητα Καταφυγίου
Καταφύγιο, το
Τοπική Κοινότητα Πολυφύτου
Πολύφυτο, το

Νομός Κοζάνης : Δήμος, Κοινότητα

Για πλήρη κατάλογο των πόλεων και οικισμών του νομού, δείτε επίσης : Διοικητική διαίρεση νομού Κοζάνης

Γεωγραφία της Ελλάδας

Γεωγραφία της Ελλάδας : Αλφαβητικός κατάλογος

Α - Β - Γ - Δ - Ε - Ζ - Η - Θ - Ι - Κ - Λ - Μ -
Ν - Ξ - Ο - Π - Ρ - Σ - Τ - Υ - Φ - Χ - Ψ - Ω

Χώρες της Ευρώπης

1. Κράτος μερικώς σε ασιατικό έδαφος. 2. Γεωγραφικά ανήκει στην Ασία, αλλά θεωρείται ευρωπαϊκό κράτος για ιστορικούς και πολιτισμικούς λόγους. 3. Βρετανικό έδαφος μέσα στην Κυπριακή Δημοκρατία.

Κόσμος

Αλφαβητικός κατάλογος

Hellenica World - Scientific Library

Από τη ελληνική Βικιπαίδεια http://el.wikipedia.org . Όλα τα κείμενα είναι διαθέσιμα υπό την GNU Free Documentation License

Βελβεντός Κοζάνης

.