Νομαρχία Πειραιά

Με το όνομα Σπηλιά Αρετούσας φέρεται μεγάλο και βαθύ όρυγμα που βρίσκεται στη δυτική πλευρά της κορυφής του λόφου του Προφήτη Ηλία στον Πειραιά, του λεγόμενου στην αρχαιότητα και λόφου Μουνυχίας και που εκτείνεται στο εσωτερικό του βράχου κατακλινώς, έχουν μετρηθεί 165 βαθμίδες και σε βάθος 65 μέτρων όπου συνεχίζουν οριζόντιοι σωλήνες που επικοινωνούν με ρωγμές, με κατεύθυνση από Νότο προς Βορρά, δηλαδή προς Αθήνα. Εκ πρώτης όψης φαίνεται πως είναι τεχνητό έργο, υδραυλικό κατασκεύασμα αρχαιότατο που ανάγεται στους αρχαιότερους κατοίκους της περιοχής, στη προϊστορική εποχή των Μινύων. Το βάθος του σπηλαίου αυτού δεν έχει εξακριβωθεί αφού οι επανειλημμένες έρευνες δεν κατόρθωσαν να φθάσουν σ΄ ένα αίσιο πέρας. Εικάζεται όμως ότι συγκοινωνεί με παλαιά φρεάτια που βρίσκονται στους πρόποδες του λόφου. Από τις γενόμενες το 1868, 1869 και 1897 αρχαιολογικές έρευνες φέρεται πιθανότερο να αποτελούσε δεξαμενή και υδραγωγείο από το στόμιό του στη κορυφή του λόφου, που σήμερα είναι κλεισμένο μετά τη κατασκευή της καμπής του δρόμου προς το λόφο.

Ως προς το όνομα της Αρετούσας φαίνεται πως αποδόθηκε πολύ μεταγενέστερα και μάλλον στη περίοδο της διάδοσης από τον λαό του πασίγνωστου κρητικού έπους του Ερωτόκριτου στο οποίο φέρεται η Αρετούσα ως κόρη φανταστικού Ηγεμόνα της Αθήνας που ονομάζονταν Ηρακλής, να είναι ερωτευμένη με τον Ερωτόκριτο τον οποίο και συναντούσε κρυφά. Στο σημείο αυτό έρχεται και η λαϊκή παράδοση να προσθέσει ότι η εν λόγω σπηλιά συγκοινωνεί ακόμη και με την Ακρόπολη των Αθηνών. Δεν αποκλείεται όμως το τοπωνύμιο αυτό να προήλθε και από τον αρχαίο μύθο της Αρέθουσας, που πολύ εύκολα με το παραπάνω έπος, σε συνδυασμό, αποδόθηκε ως Αρετούσα.

Σήμερα και το δεύτερο σημείο της εισόδου της σπηλιάς αυτής, είναι επίσης κλειστό και περιφραγμένο πίσω από τις εγκαταστάσεις των υφισταμένων νεότερων υδατοδεξαμενών.

Πηγές

* Νεώτερον Εγκυκλοπαιδικόν Λεξικόν Ηλίου τ.3ος, σ.488.