Νομαρχία Πειραιά

Η είσοδος του Σηραγγίου σήμερα. (*)

Το λεγόμενο Σηράγγιο (ή Σηράγγιον ή Σηραγγείον ή Σήραγγα), είναι υπόγεια δίοδος, σπήλαιο, στον Πειραιά. Θεωρείται πανάρχαιο κατασκεύασμα που ανάγεται στους πρώτους που συνοίκισαν τη πόλη, στους προϊστορικούς Μινύες.

Πρόκειται για σπηλαιώδη κατασκευή που ανακαλύφθηκε το 1897 και βρίσκεται στην ανατολική πλευρά της Καστέλλας σε απότομη βραχώδη ακτή πάνω από τη θάλασσα, στη σημερινή θέση "βοτσαλάκια", άλλοτε "παραλία του Παρασκευά", από το όνομα ιδιοκτήτου παραλιακής ταβέρνας που υπήρχε παλιά εκεί, εξ ου και το όνομα "σπηλιά του Παρασκευά" και ποιο παλαιότερα "σπηλιά του Λαλαούνη".

Για το Σηράγγιο και τον ήρωα Σήραγγο δεν υπάρχουν πληροφορίες στα λεξικά Σουίδα και Ησυχίου. Περί αυτών όμως κάνει λόγο ο Αρποκρατίων, πως ο Λυσίας αναφέρει αυτό ως χωρίο του Πειραιά, στον κατά τον Ανδροτίωνα λόγο του. Ο Φώτιος σημειώνει πως το Συράγγιο φτιάχτηκε από τον Σήραγγο, εντός του οποίου και υπάρχει ηρώο. Κατά τον Ι. Δραγάτση αναφέρεται πως πρόκειται για λουτρώνα (βαλανείο) με διάφορα διαμερίσματα. Τα σωζώμενα μωσαϊκά αποδεικνύουν πως ο χώρος είχε υποστεί μετατροπές στη ρωμαϊκή περίοδο. Η ανακάλυψη βωμού από πωρόλιθο, με την επιγραφή "Απόλλωνος αποτροπαίου", φανερώνει πως πρόκειται για αρχαίο ιερό που ανάγεται στον Σήραγγο, από το όνομα του οποίου και παράχθηκε η λέξη Σηράγγιο.

Η υπόγεια αυτή σπηλαιώδης κατασκευή εισχωρεί μέσα στο βράχο περίπου 12 μέτρα, κάτω από τη παραλιακή λεωφόρο Βασιλέως Παύλου, όπου και βρίσκονται δύο άρχαίοι τάφοι με ένα φρεάτιο πρό αυτών. Η αίθουσα έχει κυκλικό σχήμα και κοσμείται με διάφορα ψηφιδωτά. Στις δυό πλευρές της εισόδου υπάρχουν δύο ψηφιδωτά εκ των οποίων το μεν ένα παριστά τη Σκύλλα το δε άλλο αρχαίο νεανία σε τέθριππο άρμα, που κατά μεν τον αρχαιολόγο Χιοτέλη είναι θαλάσσια θεότητα, κατά δε τον Ι. Δραγάτση πρόκειται για τον ήρωα Σήραγγο.

Από τον αρχαίο Έλληνα ρήτορα Ισαίο πληροφορούμαστε (από το "Περί του Φιλοκτήμονος κλήρου", 33) πως το Σηράγγιο κατά τον 4ο αιώνα π.Χ. ανήκε στον Ευκτήμονα που το πούλησε στους Αντιφάνη και Αριστόλοχο αντί 3.000 δραχμών. Πλήρη περιγραφή του Σηραγγίου του Πειραιά και των αναπαραστάσεών του δίδεται από τον Γ. Ζαννέτο στο περιοδικό "Εμπόριο" έτους 1910, όπου και αρχίζει την περιγραφή από το έτος 1894, όταν ξεκίνησαν οι εργασίες απομάκρυνσης χωμάτων που έφραζαν μεγάλο μέρος της εισόδου.

* Η Σπηλιά του Παρασκευά στη δεκαετία του 1960 ήταν διαμορφωμένη σε λαϊκό κέντρο που τραγουδούσαν ο Μανώλης Χιώτης και η Μαίρη Λίντα, τη λειτουργία του οποίου και διέκοψε ο Αριστείδης Σκυλίτσης.

Μουνιχία