Τα Προκοπάτα διαθέτουν πολύ μεγάλη ιστορία σε αντίθεση με το παρόν τους και την παρουσία τους στην σημερινή τάξη πραγμάτων. Σύμφωνα με τα ευρήματα που υπάρχουν στο αρχαιολογικό μουσείο της νήσου, πρέπει να πρόκειται για μια από τις παλαιότερα κατοικημένες περιοχές της Κεφαλονιάς. Ευρήματα μαρτυρούν ότι στο συγκεκριμένο σημείο υπήρχε πολιτισμός και πριν από 4 χιλιετηρίδες. Περί το 1300 υπήρχαν περισσότερα από 300 σπίτια, τα οποία ωστόσο σταδιακά μειώθηκαν για να φτάσουμε στον σημερινό ελάχιστο αριθμό των 25. Οι ντόπιοι κάτοικοι έχουν αρκετές ιστορίες να μας αφηγηθούν, οι περισσότερες από τις οποίες πέρασαν από στόμα σε στόμα.

Σύμφωνα με αυτούς, λοιπόν, το πρώτο μεγάλο πλήγμα για την μείωση του πληθυσμού στην περιοχή έγινε την περίοδο των Ενετών. Τότε, μια παπαδιά είχε κρύψει έναν ληστή στο σπίτι της, όταν όμως ο παπάς και άλλοι συγχωριανοί το αντιλήφθηκαν αποφάσισαν να τον παραδώσουν στις αρχές που ήταν εγκατεστημένες στην τότε πρωτεύουσα της νήσου, το κάστρο. Ξεκίνησαν λοιπόν, και έφτασαν Μεγάλη Παρασκευή για τους Ορθόδοξους σε μια εποχή που ήταν στο αποκορύφωμα οι δογματικές αντιθέσεις. Οι καθολικοί Ενετοί τους πίεσαν να φάνε κρέας καθώς αυτοί δεν γιόρταζαν στο συγκεκριμένο χρονικό διάστημα κάτι, με αποτέλεσμα να οδηγηθούν σε μεταξύ τους κόντρα και πραγματικά να σκοτωθούν μεταξύ τους. Το βουνό στο οποίο έγινε ο αλληλοσπαραγμός ονομάστηκε από τότε ξεριζωμένο. Στη συνέχεια ξέσπασε και στο ίδιο το χωριό βεντέτα, με επακόλουθο τον αποδεκατισμό του πληθυσμού του.

Ιστορικά αναφέρεται ότι ο Άγιος Γεράσιμος όταν ξεκίνησε το κύρηγμά του στην Κεφαλονιά και προτού καταλήξει στα Ομαλά, διέμενε στην περιοχή που σήμερα βρίσκεται το χωριό. Οι ντόπιοι κάτοικοι μας έδειξαν κι ένα σπίτι το οποίο πιθανολογείται ότι ανήκει σε αυτόν. Όμως, φαίνεται ότι οι κάτοικοι της εποχής δεν πίστεψαν σε αυτόν με αποτέλεσμα να εκδιωχθεί (υπάρχει και η σχετική κατάρα των εφτά οικογενειών) και να μεταβεί στη συνέχεια στα Σπήλια και από εκεί στα Ομαλά και στην τελική τοποθεσία της διαμονής του.

Η τύχη του χωριού είναι απόλυτα συνδεδεμένη με την Αγία Βαρβάρα. Κατ' αρχήν να αναφέρουμε ότι η περιοχή αυτή ονομαζόταν Άγιος Βάρβαρος (και όχι Αγία Βαρβάρα). Περί το 1912 ένα μικρό προσφυγόπουλο έπεσε από αρκετά μεγάλο ύψος στο σημείο που βρίσκεται το σημερινό εκκλησάκι, χωρίς να πάθει την παραμικρή γρατζουνιά. Στη συνέχεια το ίδιο περιέγραψε ότι μια γυναίκα ντυμένη στα λευκά το κατέβασε ολόκληρη τη διαδρομή και το οδήγησε στο έδαφος με ασφάλεια. Από το σημείο αυτό υπήρχε μια μικρή φλόγα η οποία δεν έσβηνε ποτέ και υπήρχε αναμμένη ολοχρονικά και με κάθε καιρό. Λίγα χρόνια μετά, μια ομάδα κατοίκων αποφάσισε να εξερευνήσει το σημείο από το οποίο προερχόταν η φλόγα και να εισέλθει στη σπηλιά με τα κατάλληλα μέσα για να λύσει το μυστήριο. Αμέσως μόλις εισήλθε σε αυτό, μια μεγάλη στιγμιαία λάμψη σκέπασε τα πάντα, αλλά αυτό δεν τους πτόησε και στη συνέχεια βαδίζοντας μέσα στο σπήλαιο ανακάλυψαν μια εικόνα της Αγίας Βαρβάρας. Στην εικόνα αυτή αποδόθηκαν θαυματουργές ιδιότητες, όπως ότι με την είσοδό της στην πόλη του Αργοστολίου σταμάτησε αμέσως μεγάλη επιδημία που είχε εξαπλωθεί και θέριζε δεκάδες άτομα την ημέρα. Η εικόνα εξαφανίστηκε (πιθανότατα κλάπηκε) λίγα χρόνια μετά, περί το 1935, αφού είχε προηγουμένως πραγματοποιήσει και άλλα θαύματα τα οποία την καθιέρωσαν ως προστάτρια ολόκληρης της πόλης του Αργοστολίου.

Κατά την περίοδο του πολέμου ιταλικά στρατεύματα εγκαταστάθηκαν στην περιοχή και λόγο της εποπτικής θέσης της, δημιουργώντας καταφύγια, τα οποία διατηρούνται σχεδόν άθικτα μέχρι σήμερα. Μεγάλο μέρος των στρατευμάτων αυτών εκτελέστηκε από τους γερμανούς σε ένα πεύκο, γνωστό στους κατοίκους.

Το χωριό καταστράφηκε ολοσχερώς κατά το σεισμό του 1953, ανοικοδομήθηκε εξ ολοκλήρου από τον μεγάλο του ευεργέτη – εφοπλιστή Παναγή Μαρκεσίνη, ο οποίος μέχρι πρότινος με διαθήκη του πλήρωνε ακόμα και για το αντλιοστάσιο που μετέφερε το νερό στα σπίτια και που παρεχόταν έτσι σε αυτά δωρεάν. Η ιστορία δεν έχει τιμήσει αυτή του την προσφορά και το όνομά του παραμένει ξεχασμένο, σε αντίθεση με άλλους σπουδαίους ευεργέτες του νησιού. Οι ντόπιοι όμως σε κάθε τους κουβέντα τον θυμούνται και τον ευχαριστούν για όσα απλόχερα τους προσέφερε. Χαρακτηριστικά αναφέρεται ότι όταν τα πλοία του έπιαναν στο λιμάνι, κάτοικος του χωριού έτρεχε να ανεβάσει τη σημαία στον ιστό που κρέμεται στην κορυφή του λόφου για να τα χαιρετήσει και για να τιμήσει έτσι τον ευεργέτη.

Άλλες πληροφορίες

Στα Προκοπάτα υπάρχει ένα από τα καλύτερα σε ποιότητα νερά στην Κεφαλονιά. Τα έξοδα για τη συντήρηση της πηγής καλύπτονται από τους ντόπιους μέσω πολιτιστικού συλλόγου. Η ανοικοδόμηση του χωριού μετά τους σεισμούς οφείλεται στην ανιδιοτελή προσφορά του ευεργέτη του Παναγή Μαρκεσίνη. Οι σημερινοί κάτοικοι θεωρούν ότι η ονομασία του χωριού κάθε άλλο παρά σχέση έχει με την πραγματικότητα, αφού κανένας από τους κατοίκους του δεν έχει “προκόψει”, σε αντίθεση με όσους καταγόμενους από αυτό έχουν μεταβεί στο εξωτερικό, όπου και έχουν διακριθεί. Ονόματα που προέρχονται από αυτό το χωριό είναι Παπαδάτος, Μαρκεσίνης και Ζησιμάτος, το οποίο ωστόσο σήμερα έχει εκλείψει. ΟΧΙ ΜΟΝΟ ΣΤΑ ΠΡΟΚΟΠΑΤΑ ΑΛΛΑ ΚΑΙ ΣΤΟΝ ΚΑΤΕΛΕΙΟ ΣΤΗΝ ΝΟΤΙΑ ΚΕΦΑΛΟΝΙΑ