.

Ελλάδα

Περιφέρεια : Δυτική Μακεδονία
Νομός : Κοζάνης

Νομός Κοζάνης Δήμος Ασκιού

- Δήμος Ασκιού --

O Πελεκάνος είναι ένας μικρός ημιορεινός οικισμός του Νομού Κοζάνης. Στο χωριό γυρίστηκε το πρώτο μέρος της αντιπολεμικής ταινίας «Ουρανός», που εκπροσώπησε την Ελλάδα στο Φεστιβάλ Καννών το 1963.

Τοποθεσία

Βρίσκεται στο δυτικό τμήμα του νομού, στην πρώην επαρχία και νυν δήμο Βοΐου, στις πλαγιές του Άσκιου όρους σε υψόμετρο 760 μ. Απέχει οδικώς 48 χλμ. από την Κοζάνη, 32 χλμ. από την Καστοριά και 165 χλμ. από τη Θεσσαλονίκη, με τις οποίες συνδέεται μέσω υπερσύγχρονου παρακείμενου άξονα της Εγνατίας Οδού. Βάσει της απογραφής του 2001, το δημοτικό διαμέρισμα Πελεκάνου εκτείνεται σε 29.586 στρέμματα και έχει πληθυσμό 527 κατοίκων, οι περισσότεροι από τους οποίους είναι ηλικιωμένοι. Πριν την ένταξή του στον Καλλικρατικό Δήμο Βοΐου υπάγονταν στον Καποδιστριακό Δήμο Ασκίου.
Ονομασία
Προς την κεντρική πλατεία του χωριού

Το τοπωνύμιο «Πέλεκον»,που αναφέρει ο ιστορικός Προκόπιος και αργότερα τροποποιήθηκε σε «Πέλκα» είναι από τα αρχαιότερα μακεδονικά τοπωνύμια, με προέλευση το σχήμα «πέλεκυς-πελεκώ» και από το «Πέλλα-πέτρα». Η επιτροπή τοπωνυμίων το 1927 άλλαξε το όνομα στο σύγχρονο Πελακάνος, έχοντας στο νου τους ομώνυμους ξακουστούς μαστόρους πέτρας του χωριού, που έφθαναν μέχρι το Πήλιο και την Πόλη.
Τοπωνύμια και Μνημεία

Κοιτίδα του σύγχρονου Πελεκάνου θεωρούνται οι δύο μονόλιθοι ύψους 1,5 μέτρου που είναι μπηγμένοι στο κέντρο του οικιμσού. Εκεί θέλει η παράδοση να έχουν ταφεί ζωντανά 2 δαμάλια που κατέληξαν στο εν λόγω σημείο, στην προσπάθεια των χωρικών να επιλέξουν έναν τόπο για τον οικισμό που θα τους εξασφάλιζε την επιβίωση και την συνέχιση. Στο χωριό υπάρχουν μερικά δείγματα παραδοσιακής δυτικομακεδονικής αρχιτεκτονικής.
Το παλιό σχολείο

Στον κάμπο, 2χλμ. νότια του χωριού βρίσκεται παραδοσιακό πέτρινο γεφύρι, χτισμένο το 1935 σε χείμαρρο, ονομαζόμενο «Του Φασούλη η Γούρνα». Είναι το νεώτερο γεφύρι του είδους του στη Δυτ.Μακεδονία και διατηρείται σε άψογη κατάσταση. Ο Ναός Κοιμήσεως της Θεοτόκου ανεγέρθη το 1938. Η αρχαιότερη εκκλησία της Αγίας Παρασκευής κτίστηκε το έτος 1643. Ο Ναός του Αγίου Γεωργίου βρίκεται στην κορυφή του ομώνυμου λόφου που δεσπόζει βορείως του χωριού. Στις ανατολικές παρυφές του λόφου εκτείνεται το «Ρουμάνι», δάσος αειθαλών εκτάσεως άνω των 2.000 στρεμμάτων. Στην άκρη του δάσους ορθώνεται ο ογκώδης μονόλιθος της «Κουκουπέτρας», τοπικού τοπωνυμίου.
Κλίμα

Το κλίμα της περιοχής είναι μεταβατικό μεταξύ του μεσογειακού και του ηπειρωτικού τύπου και χαρακτηρίζεται από ψυχρούς-δριμείς και βροχερούς χειμώνες με συχνή χιονόπτωση και από θερμά-ξηρά και άνυδρα καλοκαίρια. Η σχετική υγρασία της ατμόσφαιρας είναι μικρή, με συνέπεια ευχάριστες και υγιεινές κλιματολογικές συνθήκες.

Πελεκάνος Κοζάνης,

Ιστορία

Η περιοχή κατοικείται από τους προϊστορικούς χρόνους καθώς εντοπίζονται νεολιθικά λείψανα πλησίον του σημερινού οικισμού. Στην ευρύτερη περιοχή υπάρχουν τείχη και οχυρώσεις που χρονολογούνται από το 13o αιώνα π.Χ και αναβάθμιστηκαν επί Ιουστινιανού σε οχυρό αποκαλούμενο «Πέλεκον», σύμφωνα με τον ιστορικό Προκόπιο. Στην περιοχή «Βαρκό», δίπλα στον ποταμό Μύριχο, υπάρχει ρωμαϊκός οικισμός που δίνει τακτικά τροφή σε λαθρανασκαφείς.

Το γεφύρι του Πελεκάνου

Οι πρώτοι σύγχρονοι κάτοικοι, που πιθανότατα μετανάστευσαν από την Ήπειρο (περιοχή Φούρκας-Σουλίου) ζούσαν κατά φατρίες νοτιοανατολικά του σύγχρονου οικισμού, στην αριστερή όχθη του χειμαροπόταμου Μύριχου, που ξεκινάει από το Σινιάτσικο και καταλήγει στον Αλιάκμωνα. Οι Τούρκοι το έλεγαν «Ντιρέκιοϊ» (ποταμοχώρι). Πιθανότατα γύρω στον 17ο αιώνα, πολυάριθμες ομάδες μετακινήθηκαν στη σημερινή θέση του χωριού. Στον κατάλογο του Νεοφύτου (Κώδικας Ζωσίμα) της Μητροπόλεως Σιατίστης & Σισανίου το 1797 αναφέρεται σαν «χωρίον Πέλκα». Κατά την επανάσταση του 1821 οι κάτοικοι του Πελεκάνου αγωνίστηκαν κατά των Οθωμανών, με πιο αξιόλογους τον Δημήτριο και Ιωάννη Κώστα. Το 1913 απογράφονται 664 κάτοικοι.[1]. Μετά το Β' Παγκόσμιο Πόλεμο, το χωριό μαράζωσε από την εσωτερική (κυρίως προς Κοζάνη, Βέροια, Θεσσαλονίκη) και εξωτερική (κατά βάση Σικάγο, Τορόντο, Μελβούρνη) μετανάστευση. Οι απόγονοι των Πελκιωτών διαπρέπουν σε ποικιλία επαγγελματικών κλάδων και επισκέπτονται την ιδιαίτερη πατρίδα τους στις γιορτές και κυρίως το Δεκαπενταύγουστο.

Πελεκάνος Κοζάνης (Πληροφορία για την φωτογραφία)

Οικονομία

Σήμερα οι λιγοστοί οικονομικά ενεργοί μόνιμοι κάτοικοι ασχολούνται κατά βάσει με τη γεωργία (αμπέλια, καπνά, σιτηρά) και την κτηνοτροφία (αιγοπρόβατα) καθώς και την παραγωγή τυροκομικών προϊόντων εξαιρετικής ποιότητας.

Η αμπελουργία είναι μια από τις ασχολίες των κατοίκων. Καλλιεργούνται περίπου 550 στρέμματα αμπελώνων στην περιοχή. Η καλλιέργεια γίνεται με τον παραδοσιακό τρόπο, με ξερικά κλήματα διαμορφωμένα σε κύπελλο, ώστε να εκτίθενται συνεχώς στην ηλιακή ακτινοβολία, που σε συνδυασμό με τη χαμηλή υγρασία αποδίδουν πρώτη ύλη εξαιρετικής ποιότητας. Οι βασικές ποικιλίες είναι το Βουλγάρικο, το Ξινόμαυρο, τα Μοσχάτα, τα Χονδρομαύρα και τα Μοσχομαύρα. Παράγεται ερυθρός ξηρός οίνος (μπρούσκο) που καταναλώνεται φρέσκος μέχρι τις αρχές της Άνοιξης, αλλά και λευκός ημίξηρος ή ημίγλυκος, που επιδέχεται παλαίωσης. Το κρασί όμως που ξεχωρίζει είναι ο «γλυκός» που παράγεται προσθέτοντας σερμπέτι και επιδέχεται μακροχρόνια παλαίωση που γίνεται σε ειδικούς ημιυπόγειους χώρους των σπιτιών (κατώγια) διαμορφωμένους να εξυπηρετούν τις ανάγκες των κατοίκων για υγιεινή και ασφαλή αποθήκευση τροφίμων, από την εποχή που δεν υπήρχε ηλεκτρισμός.

Το παλιό σχολείο (Πληροφορία για την φωτογραφία)

Εκδηλώσεις

Στο χωριό λειτουργούν Λαογραφικός και Πολιτιστικός σύλλογος. Καθ΄ όλη τη διάρκεια του έτους πραγματοποιούνται πλείστες εκδηλώσεις πολιτισμού που προάγουν την τοπική λαογραφία. Αντιπροσωπευτικότερες είναι η Γιορτή του Δράκου στα τέλη Ιουλίου, η Γιορτή Κρασιού στα τέλη Αυγούστου και η Γιορτή του Μούστου στις αρχές Οκτωβρίου. Την παραμονή του Δεκαπενταύγουστου γίνεται μεγάλο γλέντι στην αυλή του παλιού Σχολείου, προς τιμήν της πολιούχου Θεοτόκου, όπου ανταμώνονται οι απανταχού Πελκιώτες.

Το γεφύρι του Πελεκάνου (*)

Αξιόλογοι Πελεκανιώτες

Αργύριος Παπαρίζος[2] - Λόγιος, Οθωμανική Περίοδος
Κωνσταντίνος Παπαρίζος - Καθηγητής Πανεπιστημίου Μακεδονίας
Θεοδώρα Λειψιστινού - Συγγραφέας, Δημοτική Σύμβουλος Θεσσαλονίκης

Το χωριό Πελεκάνος με το όρος Άσκιο (Σινιάτσικο)

Παραπομπές

↑ Δημήτρης Λιθοξόου, Μετονομασίες οικισμών [Πέλκα Ανασελίτσας]
↑ Ματθαίος Παρανίκας, Σχεδίασμα περί των ελληνικώ έθνει καταστάσεως των γραμμάτων από αλώσεως σ. 54, 1867

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

Πολιτιστικός Σύλλογος Πελεκάνου
μικρό ιστορικό από το Πολιτιστικό Σύλλογο Πελεκάνου

ΔΗΜΟΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ ΑΣΚΙΟΥ
Δημοτική Κοινότητα Γαλατινής
Γαλατινή, η
Τοπική Κοινότητα Ερατύρας
Εράτυρα, η
Τοπική Κοινότητα Καλονερίου
Καλονέρι, το
Τοπική Κοινότητα Ναμάτων
Νάματα, τα
Τοπική Κοινότητα Πελεκάνου
Πελεκάνος, ο
Τοπική Κοινότητα Σισανίου
Σισάνι, το

Νομός Κοζάνης : Δήμος, Κοινότητα

Για πλήρη κατάλογο των πόλεων και οικισμών του νομού, δείτε επίσης : Διοικητική διαίρεση νομού Κοζάνης

Γεωγραφία της Ελλάδας

Γεωγραφία της Ελλάδας : Αλφαβητικός κατάλογος

Α - Β - Γ - Δ - Ε - Ζ - Η - Θ - Ι - Κ - Λ - Μ -
Ν - Ξ - Ο - Π - Ρ - Σ - Τ - Υ - Φ - Χ - Ψ - Ω

Χώρες της Ευρώπης

1. Κράτος μερικώς σε ασιατικό έδαφος. 2. Γεωγραφικά ανήκει στην Ασία, αλλά θεωρείται ευρωπαϊκό κράτος για ιστορικούς και πολιτισμικούς λόγους. 3. Βρετανικό έδαφος μέσα στην Κυπριακή Δημοκρατία.

Κόσμος

Αλφαβητικός κατάλογος

Hellenica World - Scientific Library

Από τη ελληνική Βικιπαίδεια http://el.wikipedia.org . Όλα τα κείμενα είναι διαθέσιμα υπό την GNU Free Documentation License