Μακροχώρι Ημαθίας

.

Περιφέρεια : Κεντρική Μακεδονία
Νομός : Ημαθίας

-- Δήμος Αποστόλου Παύλου --

Το Μακροχώρι είναι κωμόπολη του Δήμου Βέροιας στην Ημαθία και πρώην έδρα του δήμου Αποστόλου Παύλου. Έχει πραγματικό πληθυσμό 5.189 κατοίκους (2011).

Το Μακροχώρι βρίσκεται ανατολικά της Βέροιας, σε απόσταση 8χλμ. από το κέντρο της, και ο πρώτος οικισμός στο δρόμο από Βέροια προς Θεσσαλονίκη. Βρίσκεται στο κάμπο της Ημαθίας και περιβάλλεται από κατοικίες, χώρους εργασίας και εντατικές καλλιέργειες κάθε λογής παραγωγής. Είναι από τα μεγαλύτερα χωριά της Ημαθίας.

Ιστορικά στοιχεία
Αρχαιότητα

Ο μεγάλος κάμπος στον οποίο βρίσκεται το Μακροχώρι και που εκτείνεται κάτω από τη Βέροια είναι ένα τοπίο με κατοικίες, χώρους εργασίας και εντατικές καλλιέργειες κάθε λογής παραγωγής, εκμεταλλευόμενες το γόνιμο έδαφος και την πληθώρα νερών. Ο κάμπος της Ημαθίας, όντας σε κομβικό σημείο λειτούργησε είτε ως γη εγκατάστασης είτε ως πέρασμα με αποτέλεσμα την ανάμειξη των διαφορετικών λαών που πέρασαν από αυτόν. Λίγο βορειότερα από το Μακροχώρι, στη θέση «Τούμπα» της Νέας Νικομήδειας αναπτύχθηκε ένας από τους παλιότερους αγροτικούς οικισμούς της Ευρώπης κατά την Αρχαιότερη Νεολιθική περίοδο στην 7 ο χιλιετία π.Χ.. Λίγα χιλιόμετρα νότια από το Μακροχώρι, οι Αργειάδες Μακεδόνες στην αχλύ της ιστορίας της περιοχής (7ος αιώνας π.Χ.) δημιουργώντας το πρώτο τους βασίλειο και ιδρύοντας την πρωτεύουσά τους, τις Αιγές (που η ρίζα της λέξης αιγ- δείχνει την παρουσία νερού), στη θέση της σημερινής Βεργίνας, στις υπώρειες των Πιερίων βουνών.

Ρωμαϊκή περίοδος

Το 50 μ.Χ. πέρασε και ίδρυσε την τοπική Εκκλησία ο Απόστολος Παύλος στα χρόνια της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας. Σε πρόσφατες (2014) ανασκαφικές δραστηριότητες, με αφορμή την κατασκευή αποχετευτικού δικτύου, στην γωνία των οδών Παλαιών Πατρών Γερμανού και Κωνσταντίνου Παπακωνσταντίνου εντοπίστηκαν ευρήματα που ανήκουν σε συγκρότημα αγροκτήματος (villa) της ύστερης ρωμαϊκής περιόδου (τέλη του 3ου – αρχές του 4ου αι. π.Χ.).

Από την περιοχή του Μακροχωρίου προέρχονται αρχιτεκτονικά μέλη και τρεις επιγραφές των ρωμαϊκών χρόνων όπως του μονομάχου Πεκουλιάρη ( ο μονομάχος ήταν vetiarius δηλ. δικτυοβόλος και το όνομά του ήταν συνηθισμένο σε πρόσωπα ταπεινής καταγωγής. Αναφέρεται ότι κέρδισε σε αγώνα πυγμής α΄ νίκη . Η επιτύμβια στήλη βρέθηκε το 1969). Στην ευρύτερη περιοχή επίσης εντοπίστηκε καμίνι κατασκευής απλών κεραμικών σκευών της Ρωμαϊκής περιόδου.

Βυζαντινή περίοδος

Κατά τη διάρκεια των Βυζαντινών χρόνων, η περιοχή αποτέλεσε τόπο παραμονής των μελών της βυζαντινής αριστοκρατίας. Η ιστορία του σίγουρα ακολούθησε την ιστορική μοίρα όλης της περιοχής. Από το 989 έως το 1001 την περιέλαβε στο κράτος του ο Τσάρος Σαμουήλ. Στην Φραγκοκρατία (1204) δόθηκε στο βασίλειο της Θεσσαλονίκης και στον Βονιφάτιο τον Μομφερατικό. Το 1206, ο Τσάρος Ιωαννίτζης (Σκυλογιάννης) λεηλάτησε την περιοχή και κατέλαβε τη Βέροια εγκαθιστώντας και Βούλγαρο επίσκοπο. Το 1207 επέστρεψαν οι Φράγκοι και εκδιώχθηκαν οριστικά το 1215/6. Το 1345 ο Κράλης Στέφανος Δουσάν κατακτά όλη την περιοχή ως το 1355. Στα τέλη του 14 ου αιώνα (1373 - 4) εμφανίστηκαν οι Τούρκοι οι οποίοι οριστικά κατέκτησαν τη Βέροια στις 9 Απριλίου του 1433.

Η πρώτη γνωστή αναφορά στον οικισμό γίνεται το 1326 στην διαθήκη ενός άρχοντα Σκουτάριου του Θεόδωρου Σαραντηνού. Σε αυτήν περιέχονται τα σχετικά με την αφιέρωση κτημάτων στην Πατριαρχική και Σταυροπηγιακή Μονή του Τιμίου Προδρόμου της Πέτρας που είχε ιδρύσει ο ίδιος μέσα στην πόλη της Βέροιας, στην περιοχή του σημερινού 6 ου Δημοτικού Σχολείου που τότε ονομάζονταν του Σκωρονύχου . Στο μοναστήρι προσφέρεται μεταξύ άλλων και το αγρόκτημα (ζευγηλατείο) του Μακροχωρίου και απαριθμούνται εργαλεία και ονόματα των δουλοπάροικων καλλιεργητών καθώς επίσης γίνεται λεπτομερής αναφορά της θέσης του ζευγηλατείου δίπλα στο Βασιλικό ποταμό (σημερινός Τριπόταμος, τουρκ. Ανά Ντερέ - ελευθ. μεταφρ. νερομάνα). Πιθανή είναι και η ύπαρξη πύργου για την ασφάλεια των κατοίκων. Τέλος ολόκληρη η Μονή με την περιουσία της δίνεται ως μετόχι από τον Σαραντηνό στη Μονή Βατοπεδίου του Αγίου Όρους.

Οθωμανική περίοδος

Στο πέρασμά του από την περιοχή, ο περιηγητής Εβλιγιά Τσελεμπή τον καιρό της Τουρκοκρατίας ( 1668 μ.Χ.) και έμεινε ενθουσιασμένος από τα τοπικά προϊόντα και τους 300 υδρόμυλους της Βέροιας.

Αυτήν την περιοχή οι παλιοί κάτοικοί της ονομάζουν «Ρουμλούκι» (τουρκ. Rumlik) δηλαδή περιοχή των Ρωμιών (Ελληνότοπος). Είναι μία περιοχή με περίπου πενήντα χωριά και με όρια ανατολικά το Καρασμάκι (Λουδίας) και το Θερμαϊκό Κόλπο, τις παρυφές των Πιερίων νότια , τους πρόποδες του Βερμίου προς δυτικά και την περιοχή του πρώην Βάλτου των Γιαννιτσών βόρεια. Την περιοχή αυτή διασχίζει ο ποταμός Αλιάκμονας (ο ακαταπόνητος σύμφωνα με την ετυμολογία του, τουρκ. Ιντζέ Καρά - μεταφρ. ο αδύνατος και μαύρος και σλαβ. Μπίστριτσα - μεταφρ. ο γοργοπόταμος) ο οποίος τουλάχιστον κατά τη βυζαντινή περίοδο ήταν πλωτός. Οι Ρουμλουκιώτες κάτοικοι διατήρησαν την ελληνικότητά τους στη γλώσσα, στα έθιμα και στη συνείδηση. Οι παλιές παντρεμένες γυναίκες φορούσαν το χαρακτηριστικό κάλυμμα του κεφαλιού, το κατσούλι, και με περηφάνια ανέφεραν την παράδοση που θέλει το Μ. Αλέξανδρο να τιμά τον ηρωισμό που έδειξαν σε κάποια μάχη φορώντας σε αυτές την περικεφαλαία των αντρών που δείλιασαν.

Κατά την Τουρκοκρατία το Μικρογούζι, όπως είχε μετονομαστεί πλέον το Μακροχώρι, ανήκε στον κάζα της Καρά Φεριέ (Βέροιας) .

Ενωμένο σχεδόν με το Μικρογούζι ήταν και το βακουφοχώρι Άσμπογα που η ύπαρξή του αναφέρεται το 1506 έως το 1519 και το 1550. Στη συνέχεια παύει η αναφορά του παραπάνω χωριού και μάλλον ενσωματώθηκε με το Μικρογούζι.

Το χωριό ήταν βακούφι των απογόνων του κατακτητή της περιοχής Γαζή Εβρενός Μπέη, δηλ. με τα έσοδά του συντηρούσε φιλανθρωπικά ιδρύματα. Στο πέρασμα των χρόνων (17 ος αι.) το βακούφικο καθεστώς ατόνησε και οι κάτοικοι έπρεπε να πληρώνουν τους τακτικούς και έκτακτους φόρους όπως όλοι οι χριστιανοί. Σε μαρτυρία σχετικά με περιοδεία του Μητροπολίτη Δανιήλ (1769 – 1799) , που έγινε μετά το 1770, αναφέρεται ότι η Αρχιερατική εισφορά του την οποία απέδιδαν οι χριστιανοί κάτοικοι ήταν 3.180 γρόσια. Αν υπολογιστεί ότι το κάθε στεφάνι (οικογένεια) είχε υποχρέωση να καταβάλει ετήσια αρχιερατική εισφορά περίπου 18 γρόσια – το 1/6 της τουρκ. λίρας , μπορεί να υπολογιστεί ο πληθυσμός του χωριού περίπου σε 176 οικογένειες και σε 800 χριστιανούς κατοίκους.Στο ίδιο διάστημα ( β' μισό του 18ου αι.) αναφέρεται ότι ο πρόκριτος της Βέροιας Δημητράκης Μπεκέλας γιος του ΧατζηΜανώλη και πρόγονος της γνωστής εύπορης οικογένειας των Βικέλα , έχει κτήματα μεταξύ άλλων χωριών και στο Μικρογούζι.

Από την έρευνα που ακολούθησε την κατασκευή αποχετευτικού αγωγού (2014) στην οδό Ολύμπου βρέθηκε πλήθος εμφιαλωμένων κεραμικών που ανήκε στην σκευή δημόσιου κοσμικού κτηρίου της ύστερης οθωμανικής περιόδου.

Στα 1804 ο Αλή Πασάς εισβάλει στους Καζάδες της Βέροιας και της Νάουσας. Τότε αρπάζει περιουσίες Μουσουλμάνων και Χριστιανών κατοίκων , απαιτεί την καταβολή ετήσιου φόρου και τοποθετεί στα καταλαμβανόμενα τσιφλίκια δικούς του επιστάτες ( σουμπασήδες ) όπως έγινε και στο Μικρογούζι. Ο πληθυσμός υποφέρει τα πάνδεινα από την πλεονεξία του νέου κατακτητή εργαζόμενος σε καθεστώς τιμαριωτικής δουλείας και αποδίδοντάς του ετήσιο φόρο. Η κυριαρχία του διαρκεί ως το 1820. Καταλυτικές πρέπει να στάθηκαν και οι καταστροφικές εξελίξεις ( ο Χαλασμός ) της Επανάστασης του 1822 στην περιοχή. Ο Μεχμέτ Εμίν Αμπντούλ Αμπούντ Πασάς γνωστός ως Εμπού Λουμπούτ ( Ροπαλοφόρος ) αφάνισε 120 οικισμούς και χωριά της Μακεδονίας και μεταξύ αυτών σίγουρα και το Μικρογούζι.

Nεώτερα χρόνια

Γύρω στο 1900 στο χωριό υπήρχαν 75 σπίτια και 385 κάτοικοι σύμφωνα με την στατιστική του Καζά Βέροιας. Οι κάτοικοι του χωριού ήταν αγρότες. Οι εκτάσεις της γης ανήκαν τόσο σε μουσουλμάνους όσο και σε χριστιανούς κτηματίες. Αναφέρεται και η ύπαρξη ενός χειμαδιού 20 βλάχικων οικογενειών. Ελληνικό Σχολείο με την ονομασία Ελληνική Σχολή Μικρογουζίου ιδρύθηκε το 1907.
Αφήγηση για το πως έζησε τα γεγονότα της απελευθέρωσης η Λεμονιά Κολέτσα, το γένος Γιαννόπουλου , που γεννήθηκε το 1901 στο Μακροχώρι . Τα διηγήθηκε το 1997 στον Δημήτρη Πανταζόπουλο λαογράφο από το Ρουμλούκι από τον οποίον και το παρακάτω : Όντας έφευγαν οι Τούρκοι, εμείς κρυβόμασταν στους κουτσερούς ( υπαίθριος χώρος αποθήκευσης ) και τα βούζια ( το φυτό sambucus ebulus ). Τότε χτυπήσαν οι Τούρκοι τον παππού μου Ντίνα Γιαννόπουλο. Αυτός ήταν μουχτάρης ( πρόεδρος ) και του ζήτησαν οι Τούρκοι να βγάλει το χωριό αμάξια για να κουβαληθούν οι Τούρκοι που έφευγαν. Ο παππούς δεν ήθελε να βγάλει και τον χτυπήσαν στο κεφάλι. Όντας ήρθε το Ελληνικό, ένας γιατρός τον είδε με δεμένο το κεφάλι και του έδωσε φάρμακα. Οι Τούρκοι έκλεβαν πράγματα. Άνοιξαν τα σπίτια που ήνταν άδεια, αφού ο κόσμος ήταν κρυμμένος. Μόνο λίγοι άντρες δικοί μας φύλαγαν με όπλα και αυτοί από μακριά. Όταν ήρθε το Ελληνικό, το περιμέναμε όλο το χωριό μαζεμένο και πανηγυρίζαμε όντας είδαμε τους Έλληνες στρατιώτες. Χτυπούσαν τα νταούλια και έπαιζαν οι ζουρνάδες. Χαρά να δεις ο κόσμος. Οι παππούδες έκλαιγαν που πρόλαβαν να δουν το ρωμαίικο. Εμείς οι γυναίκες, η μάνα μου, η γιαγιά μου και όλες στο χωριό, ζυμώναμε ψωμί μπομπότα και δίναμε στον ελληνικό στρατό. Όλος ο κόσμος ζύμωνε για να προφτάσουν να ταΐσουν το στρατό.

Ο Μακεδονικός Αγώνας επηρέασε και τη ζωή των κατοίκων. Υπήρχε άλλωστε άμεση η γειτνίαση με το Βάλτο των Γιαννιτσών που ήταν πεδίο δράσης τόσο των κομιτατζήδων όσο και των Ελληνικών Σωμάτων. Ο Βάλτος ήταν μία υδάτινη έκταση έκτασης περίπου 180 τετρ. χιλ. που τροφοδοτούνταν από τα ποτάμια Λουδία, Μογλενίτσα όπως επίσης τα νερά του Βερμίου και του Παΐκου. Στις νησίδες της Λίμνης και ανάμεσα στους πυκνούς καλαμιώνες είχαν εγκαταστήσει τις καλύβες και τα κρησφύγετα τους οι Βούλγαροι κομιτατζήδες και έλεγχαν τα γύρω χωριά και τις δημοσιές. Οι κάτοικοι του Μικρογουζίου παρέμειναν Πατριαρχικοί παρόλες τις έντονες πιέσεις των Βουλγάρων για ένταξη τους στην Εξαρχία. Σε αναφορές της εποχής αναφέρεται ως μεικτό με πατριαρχικούς και ρουμανίζοντες κατοίκους και μάλιστα Ελληνικό αντάρτικο απόσπασμα συνέλαβε και εκτέλεσε τον πατριαρχικό Μουχτάρη ( Πρόεδρο ) και τρεις ρουμανίζοντες κατοίκους.

Σύνδεσμοι των Ελλήνων Καπεταναίων ήταν μεταξύ άλλων ο γεννημένος στο Μικρογούζι και ηγήτορας της αντάρτικης κίνησης στη Βέροια Αναστάσιος Σιορ-Μανωλάκης, καθώς και οι Μικρογουζιώτες Γρηγόριος Δούκας, Αθανάσιος Τσιναφορνιώτης και Γρηγόριος Παπακωνσταντίνου που έδρασε ως πράκτορας Γ΄τάξης και περιποιήθηκε τους Έλληνες αντάρτες.

Στις 16 Οκτωβρίου 1912 ο Ελληνικός Στρατός άρχισε να απελευθερώνει τη Βέροια και τα χωριά του Κάμπου από τη σκλαβιά που κράτησε κοντά 500 χρόνια. Οι περισσότεροι κάτοικοι του Μικρογουζίου ήταν κρυμμένοι, εξαιτίας του φόβου για τις αντιδράσεις των Τούρκων, στο Σουφουλιό μία δασωμένη περιοχή μεταξύ του Μακροχωρίου και των Καβασίλων. Στα όρια του οικισμού εγκαταστάθηκαν προφυλακές της 1ης και 3ης Μεραρχίας.

Ανακούφιση και λύτρωση από το βάσανο της ελονοσίας πρόσφερε η απόφαση για την αποξήρανση της λίμνης των Γιαννιτσών. Το 1934 τελείωσε η κατασκευή της περιφερειακής συλλεκτηρίου τάφρου ( τάφρος 66 ) που μέσα της κατέληγαν τα νερά που τροφοδοτούσαν την λίμνη . Οι εκτάσεις από την αποξήρανση που προέκυψαν δόθηκαν σε καλλιεργητές μεταξύ αυτών και σε Μακροχωρίτες.

Οι Γερμανοί κατέλαβαν την περιοχή της Βέροιας και φυσικά το Μακροχώρι στις 11 Απριλίου του 1941 και παρέμειναν μέχρι τον Οκτώβριο του 1944. Ο πληθυσμός δοκιμάστηκε , έζησε την τρομοκρατία καθώς και την συστηματική καταλήστευση του πλούτου . ( Πεσόντες του Αλβανικού Έπους οι Δούκας Αντώνιος και Παλαιστής Χρήστος )

Η απελευθέρωση της περιοχής εντάσσεται στο ευρύτερο πλαίσιο της αποχώρησης των Γερμανών από τη Βόρεια Ελλάδα, εξαιτίας του φόβου αποκλεισμού της οδού επιστροφής μέσω Γιουγκοσλαβίας. Στις 27 Οκτωβρίου 1944 ξεκίνησε να εισέρχεται στην πόλη της Βέροιας ο ΕΛΑΣ και ο εφεδρικός ΕΛΑΣ, ως απελευθερωτές, ενώ η αποχώρηση των Γερμανών συνεχιζόταν. Σύμφωνα με κάποιες μαρτυρίες το απόγευμα της 29ης Οκτωβρίου εισήλθαν στην πόλη με οργανωμένα τμήματα το 16ο Σύνταγμα του ΕΛΑΣ και ακολούθησε η πρώτη συγκέντρωση της απελευθέρωσης. Στις ίδιες ημερομηνίες απαλλάχτηκε και το Μακροχώρι από τη ναζιστική κατοχή . Απώλειες υπήρξαν και στο Εμφύλιο που ακολούθησε την Απελευθέρωση .

Στην απογραφή του 1913, που ακολούθησε την απελευθέρωση, το Μικρογούζιον, που ανήκε στην Υποδιοίκηση Βερροίας του Νομού Θεσσαλονίκης, είχε 626 κατ. ( 322 άρ. , 297 θύλ. ).

Το Μικρογούζι αναγνωρίζεται ως κοινότητα, της Υποδιοίκησης Βερροίας του Νομού Θεσσαλονίκης ,το 1918 και στην απογραφή του 1920 έχει 708 κατοίκους( 358 άρ. , 350 θύλ. ). Ευεργετική στάθηκε για τον τόπο η άφιξη των προσφύγων της Μικρασιατικής Καταστροφής και της ανταλλαγής των πληθυσμών που ακολούθησε (σύνολο 127 οικογένειες ή 526 άτομα - στοιχεία Επιτροπής Αποκατάστασης Προσφύγων Ε.Α.Π. 1928) . Με καταγωγή από την Νικομήδεια, τον Πόντο και την Ανατολία αύξησαν τον πληθυσμό του Μικρογουζίου της Επαρχίας Βερροίας του Νομού Θεσσαλονίκης, που το 1928 φτάνει τους 1154 ( 587 άρ. , 567 θύλ. ) κατοίκους και έφεραν μαζί τους τις ιδιαίτερες συνήθειες, την λαλιά και τις παραδόσεις τους. Τους δόθηκε γη στην περιοχή που ονομάστηκε Συνοικισμός στο τέλος του τότε χωριού ανεβαίνοντας προς τη Βέροια. Το 1930 το Μικρογούζι μετονομάστηκε, παίρνοντας την βυζαντινή του ονομασία πάλι, σε Μακροχώρι ( επίσημη ημερομηνία μετονομασίας 28/8/1940 Φ.Ε.Κ. 271/1940 ).

Οι απογραφές που ακολούθησαν έδειξαν την αύξηση του πληθυσμού ( το 1940 κατ. 1989 -991 άρ. , 998 θύλ. -, το 1951 κατ. 2359, το 1961 κατ. 3029, το 1971 κατ. 3048, το 1981 κατ. 3850, το 1991 κατ. 4338, το 2001 κατ. 4788 και το 2011 κατ. 5189). Στο χωριό πλέον οι κάτοικοι έχουν κυρίως καταγωγή ντόπια, ποντιακή, μικρασιάτικη, βλάχικη, θρακιώτικη καθώς και από όλα τα μέρη της Ελλάδας. Επίσης κατοικούν μετανάστες από άλλες χώρες.

Το 1998 το Μακροχώρι έγινε η έδρα του νεοσύστατου Δήμου Αποστόλου Παύλου που περιλαμβάνει τις πρώην κοινότητες του Μακροχωρίου, του Διαβατού, της Κουλούρας, της Νέας Νικομήδειας και της Παλαιάς και Νέας Λυκογιάννης. Σύμφωνα με την Διοικητική μεταρρύθμιση Καλλικράτης ο Δήμος όπου ανήκει το Μακροχώρι εντάχθηκε το 2011 στο Δήμο Βέροιας.

Πολιτιστικοί Σύλλογοι

Στο Μακροχώρι δραστηριοποιούνται δύο Σύλλογοι : ο Σύλλογος Ποντίων Μακροχωρίου με έτος ίδρυσης το 1978 και πλούσια χορευτική και λαογραφική δράση ( οργάνωση ετήσιου χορού, συμμετοχές σε εκδηλώσεις στην Ημαθία και αλλού, το δρώμενο Μωμόγεροι κ.ά. ) και ο Λαογραφικός και Χορευτικός Σύλλογος Ντόπιων Μακροχωρίου και Περιχώρων με έτος ίδρυσης το 1993. Ο σύλλογος αυτός, εκτός από ετήσιο χορό και την συμμετοχή του σε φεστιβάλ και εκδηλώσεις, οργανώνει εορταστικό διήμερο με παραδοσιακούς χορούς στις 28 και 29 Αυγούστου με αφορμή την εορτή του Προδρόμου. Στις 25 Δεκεμβρίου κάθε χρόνου εμφανίζονται χορεύοντας στους δρόμους τα «Ρουγκάτσια» και στις 26 του ίδιου μήνα στην πλατεία Παλαιού Ηρώου γιορτάζεται η «Γουρουνοχαρά». Το Σάββατο του Λαζάρου οι «Λαζαρίνες», ανύπαντρα κορίτσια που φορούν τις τοπικές ρουμλουκιώτικες φορεσιές, περιδιαβαίνουν τα σπίτια με τραγούδια για την γιορτή και την Άνοιξη . Λειτουργεί, από τον Σύλλογο, τράπεζα αίματος . Τον Απρίλιο κάθε χρόνου οργανώνεται ο '' Δρόμος 21 Μαθητών '' ένας αγώνας δρόμου αφιερωμένος στους 21 μαθητές , θύματα πολύνεκρου τροχαίου στις 13/04/03 .

Οι ενορίες
Τιμίου Προδρόμου

Είναι η παλαιότερη κι η πολυπληθέστερη. Η εκκλησία τιμάται στην μνήμη της αποτομής του Τιμίου Προδρόμου ( πανήγυρις 29 Αυγούστου). Είναι ίσως η ανάμνηση της παλαιάς αφιέρωσης του Μακροχωρίου στη Μονή της Πέτρας ως μετόχι. Εξάλλου δεν είναι συνηθισμένο η κυριώνυμος ημέρα της εορτής να συμπίπτει με αυστηρή νηστεία πράγμα που δυσκολεύει την χαρά του πανηγυριού και τους πανηγυριστές.

Ο ναός της τελευταίας περιόδου της τουρκοκρατίας ( πρώτο μισό του 19 ου αι. ) ήταν τρίκλιτη βασιλική με ανοικτή στοά που κάλυπτε τη βόρεια, τη δυτική και τη νότια πλευρά του. Στην Ημαθία τέτοιου είδους ναοί σώζονται στην Ξεχασμένη ο παλαιός ναός Αγ. Δημητρίου (1810), στο Νησί το καθολικό της Μονής Αγ. Αναργύρων (1813 ), το καθολικό της Ι. Μ. Δοβρά (1844) κ. α.. Δεν ήταν αγιογραφημένος και διέθετε μόνο φορητές εικόνες των μέσων του 19 ου αι. Περιφερειακά υπήρχαν κελιά για τη φιλοξενία επισκεπτών και πανηγυριστών καθώς και νεκροταφείο από το οποίο σώζονταν ως πρόσφατα επιτύμβιοι σταυροί με ονόματα και χρονολογίες του 18 ου και του 19 ου αι.. Στο ναό ανήκε ο γειτονικά ευρισκόμενος νερόμυλος ως βακούφι και 300 στρέμματα γεωργικού κλήρου. Από τον παλαιό ναό σώζεται μόνο η θέση της Αγίας Τράπεζας εκεί που έχει ανεγερθεί προσκυνητάρι νοτιοανατολικά της σημερινής εκκλησίας. Ελάχιστα είναι και τα κειμήλια που δείχνουν το παρελθόν όπως δύο Ευαγγελιστάρια του 19 ου αι., ένας σταυρός αγιασμού και μερικές φθαρμένες εικόνες της ίδιας περιόδου. Το 1949 άρχισε η ανέγερση του υπάρχοντος ναού. Με κάρα μεταφέρθηκε το οικοδομικό υλικό ( πωρόπετρες ) από τη Βέροια. Κτίσθηκε σε ρυθμό τρίκλιτης βασιλικής και την δεκαετία του 1970 προστέθηκαν ο γυναικωνίτης ,ο νάρθηκας καθώς και το κωδωνοστάσιο. Είναι αγιογραφημένος και διαθέτει σύγχρονο ξυλόγλυπτο τέμπλο και προσκυνητάρια. Περιβάλλεται από μεγάλο οικόπεδο που βρίσκεται στο κέντρο περίπου του παλιού Μικρογουζίου. Μεγάλο πανηγύρι στήνεται την παραμονή και την κύρια μέρα της γιορτής ( 28 – 29 Αυγούστου ) που κλείνει το καλοκαίρι με τις κοπιώδεις αλλά και προσοδοφόρες εργασίες.
Αγίου Γεωργίου

Επιβλητικός ναός στο μέσον του σημερινού χωριού και πάνω σχεδόν στην κεντρική οδό. Κτίσθηκε σε ρυθμό τρίκλιτης βασιλικής με τρούλο και νάρθηκα στη δυτική πλευρά. Είναι κατάγραφος με σύγχρονες τοιχογραφίες, επιβλητικό τέμπλο και προσκυνητάρια. Τα κειμήλια του ναού είναι κάποιες εικόνες του 18 ου και 19 ου αι., Ευαγγελιστάρια και σταυροί αγιασμού. Παλλάδια της ενορίας είναι η εικόνα του Αγίου Γεωργίου ( 18 ου αι. ) καθώς και τεμάχιο λειψάνου του σε σύγχρονη ασημένια θήκη. Δεν είναι γνωστό αν όλα τα κειμήλια είναι τοπικής προέλευσης ή μεταφέρθηκαν από πρόσφυγες κατοίκους.

Η ανέγερση της εκκλησίας ξεκίνησε το 1960 λόγω της φθοράς του παλαιού ναού που βρίσκονταν στα βόρεια του σημερινού. Στην περιοχή υπήρχαν πηγές και βρύσες που πρόσφεραν πόσιμο νερό. Ακόμα μέχρι τις μέρες μας σώζεται καταχωμένη η υπόγεια βρύση που είχε καμαροειδή μορφή στη νοτιοανατολική γωνία του εκκλησιαστικού οικοπέδου. Η αφθονία των νερών θέριευε τη βλάστηση που περιλάμβανε πλατάνια, καραγάτσια και θαμνώδη φυτά. Τα τεράστια αυτά δέντρα κόπηκαν και πουλήθηκαν ώστε με τα χρήματα να συμπληρωθεί το ποσό που απαιτούνταν για την ανέγερση της εκκλησίας. Από το πρώην αυτό πυκνόφυτο μέρος σώζονται μονάχα ελάχιστα αιωνόβια πλατάνια. Στη βορειοανατολική πλευρά υπάρχει το κοιμητήριο ανάμεσα σε κυπαρίσσια.

Ο ναός στο κέντρο ενός μεγάλου τετράγωνου θεωρείται ο καθεδρικός τόσο του Μακροχωρίου όσο και ολόκληρου του Δήμου Αποστόλου Παύλου. Πανηγυρίζει στις 23 Απριλίου καθώς και στις 3 Νοεμβρίου ( ανακομιδή των λειψάνων του Αγίου ).
Ναΐδριο του Αγίου Γεωργίου

Στην βορειοανατολική πλευρά του σημερινού ναού του Αγίου Γεωργίου μπορεί κανείς να δει το μικρό αυτό μνημείο. Ήταν παρεκκλήσι του Τιμίου Προδρόμου ανάμεσα σε πλούσια βλάστηση και πολλά νερά. Την εποχή που κτίστηκε ο ναός το τότε Μικρογούζι απείχε αρκετά. Σήμερα όμως βρέθηκε στον μέσον του χωριού.

Είναι ένας ανεπίχριστος μικρός μονόχωρος ναός χτισμένος με αργούς λίθους και ξύλινα ζωνάρια ( χατίλια ) που δένουν μεταξύ τους με εγκάρσιες κλάπες . Στεγάζεται με δίριχτη στέγη και ανοικτό πρόστωο στα δυτικά όπου διαμορφώνεται χαμηλό πεζούλι και υαλωτό διάφραγμα για προστασία από τις καιρικές συνθήκες. Η είσοδος του βρίσκεται στη δυτική πλευρά . Οι διαστάσεις του είναι 6,70 μ. το μήκος και 5 μ. το πλάτος εξωτερικά και 2 μ. το μήκος και 5 μ. το πλάτος του προστώου . Η κόγχη του ιερού έχει εξωτερική περίμετρο 3,10 μ. Το μέσο πάχος του κτίσματος είναι 0,70 μ. Οι αγιογραφίες τοποθετούνται χρονικά στο διάστημα της αρχιερατείας του μητροπολίτου Σαμουήλ ( 1746 – 1763 ) και αποτελούν έργο αγιογράφου που ανήκει στο λεγόμενο εργαστήριο της Αγιάς .

Για την ιστορία του δεν διασώθηκαν πολλές πληροφορίες. Μία από αυτές είναι η διήγηση για τον τοπικό μπέη ( Χατάμπεης ) που έπεσε από το άλογό του όταν χαστουκίστηκε από τον Άγιο και εξαιτίας αυτού του γεγονότος μετέτρεψε σε βακούφι τον χώρο γύρω από το παρεκκλήσι. Εξάλλου είναι γνωστός ο σεβασμός των μουσουλμάνων στον Άγιο Γεώργιο. Ο Άγιος πίστευαν ότι θαυματουργούσε και στις 23 Απριλίου συγκεντρώνονταν πανηγυριώτες από όλο το Ρουμλούκι. Τότε στα γύρω ψηλά δέντρα στήνονταν αιώρες,ένα αρχαίο έθιμο της Άνοιξης και οι παρευρισκόμενοι ζυγίζονταν όπως επέβαλε άλλο σχετικό έθιμο. Το πανηγύρι ατόνησε στην δεκαετία του 1930.

'Ο ναός του 1930'

Ένα μικρό ξωκλήσι βρήκαν οι πρόσφυγες που εγκαταστάθηκαν στην περιοχή . Για να καλύψουν τις λειτουργικές τους ανάγκες αποφάσισαν την ανέγερση νέου μεγαλύτερου ναού . Σε κορνιζαρισμένη επιγραφή που διασώθηκε ,με αρκετές φθορές ,αναφέρεται : ΄΄ Ιστορικόν Ανεγέρ[σεως] / Ιερού Ναού Αγίου Γεωργ[ί]ου / [Ο] ιερός ούτος Ναός Αγίου Γεωργίου Νέου Μακροχω[ρ]ίου ( Μι- / κρογουζίου ) ανηγέρθη Το Πρώτον κα[τ]ά τ[α]ς πρώ[τας δεκ]αε- /τηρίδας του έτους χίλια επτακόσια (17[.]0) και είσαν έσω-/θεν όλοι οι τοίχοι Ζωγραφησμένοι με εικόνα[ς …]/Αγίων της ορθοδόξου ημών εκκλη[σ]ία[ς] ./Μετά την ανέγερσιν […] του Αγίο[υ] Θεοδώρου [κ]ατεδα-/φίσ[θ]η (εκτός του Αγίο[υ Β]ήματος ) ανηγέρθη εκ νέου δι’/εσόδων του ιερού Ναού [κα]ι τη σινδρομή γηγενών και ενορη-/των του ιερού τούτου [Να]ού και εβλή[θη] ο [θεμέλ]ιος λίθος / τ[ις] 18 οκτοβρίου 1[92]8 υπό του Σεβασμιωτά[του Μητροπολίτου ]/Βερροίας και Ναούσης κ.κ. Πολυκά[ρπ]ου [επιτροπευόντων] / 1) Κωστ-νου Κατόγλου 2) Ανδρονίκου Βογι[ατζόγλου 3) Κυριά-] /κου Σουνάπογλου 4) Λεωνίδα Ευστρατιάδου ΄΄ . Γκρέμισαν το ναΐσκο κατά τα δύο τρίτα του και αφαίρεσαν τελείως την στέγη . Κατόπιν μπάζωσαν με χώμα τον υπόλοιπο ως το ύψος της Αγίας Τράπεζας ,κατά ένα μέτρο περίπου, και γύρω του έχτισαν τον νέο ναό . Έτσι ο παλιός ναός μεταβλήθηκε σε χώρο του Ιερού Βήματος . Εκεί τοποθετήθηκαν και οι τρεις δεσποτικές εικόνες που βρίσκονταν στο παλαιό τέμπλο δηλαδή του Χριστού μετωπικού και ημίσωμου ευλογούντα , της Βρεφοκρατούσας , ημίσωμης επίσης , στον τύπο της ΄΄ Οδηγήτριας ΄΄ και του πάτρωνα Αγίου καβαλάρη και δρακοκτόνου . Όλες αυτές οι εικόνες είναι του τέλους του 18 ου αι . και έχουν σταμπωτά φωτοστέφανα . Ο ναός του 1930 κτίστηκε με ψημένα πλιθιά σε ρυθμό τρίκλιτης βασιλικής και η δίριχτη στέγη σκεπάστηκε με κεραμίδια ΄΄ γαλλικού΄΄ τύπου . Η αψίδα του ιερού ήταν η ίδια του παλιού ναϋδρίου που αφέθηκε στην ίδια χρήση . Ο ναός διέθετε και υπερυψωμένο γυναικωνίτη στη δυτική πλευρά που εξωτερικά ήταν χτισμένος με την τεχνική του μπαγδατί , δηλαδή καλάμια με επίχρισμα μίγματος άχυρου με κονίαμα και ξύλινο δάπεδο. Ο γυναικωνίτης εξείχε της δίφυλλης κεντρικής εισόδου και στηρίζονταν σε πεσσούς από ψημένα πλιθιά δημιουργώντας ένα είδος στεγασμένης εισόδου . Εκεί , κάτω από τον γυναικωνίτη , υπήρχε και το γραφείο που εξυπηρετούσε τον ιερέα . Μάλιστα στην περίοδο της επιστράτευσης για τον πόλεμο του 1940 στο γραφείο αυτό έγιναν τα απαραίτητα γραφειοκρατικά και στο ναό οι προσευχές των υποψήφιων στρατιωτών και των συγγενών τους στον Άγιο για νίκη και επιστροφή ( Ο υπεύθυνος στρατολόγος , με καταγωγή από την νότια Ελλάδα , με συγκίνηση ανέφερε την πληροφορία όταν επισκέφθηκε τον χώρο την δεκαετία του 1990). Εκτός της δυτικής εισόδου ακόμη δύο είσοδοι , με δίφυλλη πόρτα ,υπήρχαν στο νότιο και στο βόρειο κλίτος . Ο ναός φωτίζονταν από μεγάλα ορθογώνια παράθυρα με ξύλινα κουφώματα που βρίσκονταν στο βόρειο και στο νότιο τοίχο . Τα κλίτη όριζαν τα μεγάλα ξύλινα δοκάρια που στήριζαν και την στέγη. Υπήρχε απλό χτιστό τέμπλο με δεσποτικές εικόνες κάτω και ακόμη μία σειρά μικρότερες πάνω τους με σκηνές από το Δωδεκάορτο καθώς και μεμονωμένων αγίων όλα Ναζαρινής τεχνοτροπίας των μέσων του 20 ου αι. Το άνω μέσο του τέμπλου επιστέγαζε τριγωνικό αέτωμα με τον Εσταυρωμένο και τα δύο λυπηρά . Όλες σχεδόν οι εικόνες αυτές μεταφέρθηκαν στο νέο ναό για να καλύψουν τις πρώτες ανάγκες του και το παλιό τέμπλο έχασκε γυμνό . Αυτός ο ναός κάλυψε την ανάγκη των νέων κατοίκων του Μακροχωρίου μέχρι την δεκαετία του 1970 . Ήδη όμως από το 1960 άρχισε να χτίζεται ο νέος ναός και μόλις αυτός ολοκληρώθηκε η λειτουργική ζωή μεταφέρθηκε εκεί .

Αγίου Θεοδώρου του Στρατηλάτη

Στην πραγματικότητα δεν πρόκειται περί ενορίας αλλά για παρεκκλήσι που ανήκει στο ναό του Αγίου Γεωργίου. Βρίσκεται στο τελείωμα σχεδόν του Μακροχωρίου στο δρόμο προς Βέροια (οδός Αγίου Θεοδώρου ). Κτίσθηκε τη δεκαετία του 1920 σαν απλή τρίκλιτη βασιλική με δίριχτη στέγη από Πόντιους πρόσφυγες που μετέφεραν από την πατρίδα τους ( περιοχή Νικομήδειας ) τόσο την ευλάβεια προς τον Άγιο όσο και κειμήλια, όλα του 19 ου αι. Τέτοια είναι λειτουργικά σκεύη, ασημένια εξαπτέρυγα ( φυλάσσονται στον ναό του Αγ. Γεωργίου ), ρωσικό επιτάφιο, καμπάνα και εικόνες με πιο σημαντική της Παναγίας που παριστάνεται ημίσωμη στον τύπο της Αγιοσορίτισσας και την επιγραφή η Πρεσβεύουσα ( στο ναό σήμερα βρίσκεται το αντίγραφο. Η αυθεντική ντυμένη με σύγχρονο ασημένιο πουκάμισο βρίσκεται τοποθετημένη σε προσκυνητάρι στον Άγ. Γεώργιο). Ο ναός δεν είναι αγιογραφημένος και έχει απλό κτιστό τέμπλο με σύγχρονες εικόνες. Περιβάλλεται από οικόπεδο περιφραγμένο. Πανηγυρίζει στις 8 Φεβρουαρίου.

Υδροηλεκτρικός Σταθμός Μακροχωρίου

Βρίσκεται στα νότια αγροκτήματα του Μακροχωρίου στην αρδευτική διώρυγα Α 0 και στην αριστερή πλευρά του Αλιάκμονα . Αποτελείται από ένα ημι-υπαίθριο κτήριο σταθμού ( δεν υπάρχει φράγμα , ταμιευτήρας ή σήραγγες ) που λειτουργεί με τις εκροές του υδροηλεκτρικού σταθμού Ασωμάτων και έχει ωφέλιμο ύψος πτώσης τα 17 m . Είναι ένας πλήρως αυτοματοποιημένος μικρός υ/η σταθμός που τηλεχειρίζεται από το υ/η συγκρότημα Σφηκιάς – Ασωμάτων . Είναι εξοπλισμένος με τρεις μονάδες σωληνάτου τύπου ΄΄ S ΄΄ οριζόντιου άξονα , εγκατεστημένης ισχύος 3,6 MW η καθεμία ( σύνολο 10,8 MW ) , που παράγουν μέση ετήσια συνολική ενέργεια 30 GWh . Στη διάρκεια της χειμερινής περιόδου λειτουργεί με την μέγιστη δυνατή παροχή της αρδευτικής διώρυγας , ενώ την αρδευτική περίοδο η παροχή ρυθμίζεται σύμφωνα με τις απαιτήσεις της πεδιάδας . Ο σταθμός συμβάλλει και στην ύδρευση της Θεσσαλονίκης . Έτος έναρξης της εμπορικής λειτουργίας του υ/η σταθμού το 1992 .

Βιβλιογραφία

Ιερά Μητρ. Βεροίας Ερατεινή Ημαθία .
Κουκούδης Aστέριος Οι Βεργιάνοι Βλάχοι και οι Αρβανιτόβλαχοι της Κεντρικής Μακεδονίας .
Παπάζης Δημήτριος Ιστορία της Ιεράς Μονής Προδρόμου ( Σκήτη ) Βέροιας .
Πανταζόπουλος Δημήτριος Η ιστορία του χωριού Νησίου και της Μονής των Αγίων Αναργύρων .
Χιονίδης Γεώργιος Ιστορία της Βέροιας της πόλεως και της περιοχής (τόμος δεύτερος ).
Χιονίδης Γεώργιος Η απελευθέρωση της τουρκοκρατούμενης Βέροιας και η διένεξη Ε. Βενιζέλου – Κωνσταντίνου .
Θεοχαρίδης Γεώργιος Μία διαθήκη και μία δίκη βυζαντινή .
Λιούλιας Στέργιος Η απελευθέρωση της Βέροιας Εφ. Χρονικά αρ.φ.2.
Παπαμαργαρίτης Αθανάσιος Το Μακροχώρι ( Μικρογούζι ) της Ημαθίας .
Βουδούρης Αθανάσιος Η περιοδεία του Μητροπολίτου Δανιήλ στα χωριά της Επαρχίας Βέροιας .
Μπέλλος Δημήτριος Η απελευθέρωση του Ρουμλουκιού και η παράδοση της Θεσσαλονίκης .
Μοσχόπουλος Γιάννης Η Καμπανία στα βυζαντινά χρόνια .
Μοσχόπουλος Γιάννης Το Ρουμλούκι ( Καμπανία ) κατά την πρώιμη και μέση Οθωμανοκρατία .
Douglas Dakin Ο Ελληνικός Αγώνας στη Μακεδονία 1897-1913 .
Βασίλη Δημητριάδη Η Κεντρική και Δυτική Μακεδονία κατά τον Εβλιγιά Τσελεμπή
Εταιρεία Μακεδονικών Σπουδών To μεγάλο Συναξάρι Θεσ/νίκη 2011

ΤΑ ΡΟΥΓΚΑΤΣΙΑ ΑΠΟ ΤΟ ΜΑΚΡΟΧΩΡΙ ΗΜΑΘΙΑΣ

Γεωγραφία της Ελλάδας

Γεωγραφία της Ελλάδας : Αλφαβητικός κατάλογος

Α - Β - Γ - Δ - Ε - Ζ - Η - Θ - Ι - Κ - Λ - Μ -
Ν - Ξ - Ο - Π - Ρ - Σ - Τ - Υ - Φ - Χ - Ψ - Ω

Χώρες της Ευρώπης Άγιος Μαρίνος | Αζερμπαϊτζάν1 | Αλβανία | Ανδόρρα | Αρμενία2 | Αυστρία | Βατικανό | Βέλγιο | Βοσνία και Ερζεγοβίνη | Βουλγαρία | Γαλλία | Γερμανία | Γεωργία2 | Δανία | Δημοκρατία της Ιρλανδίας | Ελβετία | Ελλάδα | Εσθονία | Ηνωμένο Βασίλειο | Ισλανδία | Ισπανία | Ιταλία | Κροατία | Κύπρος2 | Λεττονία | Λευκορωσία | Λιθουανία | Λιχτενστάιν | Λουξεμβούργο | Μάλτα | Μαυροβούνιο | Μολδαβία | Μονακό | Νορβηγία | Ολλανδία | Ουγγαρία | Ουκρανία | ΠΓΔΜ | Πολωνία | Πορτογαλία | Ρουμανία | Ρωσία1 | Σερβία | Σλοβακία | Σλοβενία | Σουηδία | Τουρκία1 | Τσεχία | Φινλανδία Κτήσεις: Ακρωτήρι3 | Δεκέλεια3 | Νήσοι Φερόες | Γιβραλτάρ | Γκέρνσεϋ | Τζέρσεϋ | Νήσος Μαν 1. Κράτος μερικώς σε ασιατικό έδαφος. 2. Γεωγραφικά ανήκει στην Ασία, αλλά θεωρείται ευρωπαϊκό κράτος για ιστορικούς και πολιτισμικούς λόγους. 3. Βρετανικό έδαφος μέσα στην Κυπριακή Δημοκρατία.

Κόσμος

Αλφαβητικός κατάλογος

Hellenica World - Scientific Library

Από τη ελληνική Βικιπαίδεια http://el.wikipedia.org . Όλα τα κείμενα είναι διαθέσιμα υπό την GNU Free Documentation License