.

Ελλάδα

Περιφέρεια : Στερεάς Ελλάδας
Νομός : Βοιωτίας

Νομός Βοιωτίας

-- Κοινότητα Κυριακίου --

Το Κυριάκι είναι ορεινό χωριό του Νομού Βοιωτίας. Είναι χτισμένο σε υψόμετρο 720 μέτρων στις βορειοδυτικές πλαγιές του Ελικώνα. Το Κυριάκι αποτελεί κοινοτικό διαμέρισμα του Δήμου Λεβαδέων και ο πληθυσμός του είναι 2.194 κάτοικοι (απογραφή του 2001).

Διοικητικές μεταβολές

Το Κυριάκι μέχρι το 1912 ανήκε διοικητικά στον Δήμο Διστόμου, στον οποίο είχε οριστεί θερινή πρωτεύουσα. Στο διάστημα 1912-2010 αποτελούσε έδρα της Κοινότητας Κυριακίου, στην οποία ανήκαν και οι οικισμοί Παναγία Καλαμιώτισσα (Καραχάλιος), ο Ταρσός, το Καρυώτι και Άγιος Αθανάσιος.[1] Με την εφαρμοφή του προγράμματος Καλλικράτης, το 2011, το Κυριάκι εντάχθηκε στον Δήμο Λεβαδέων.
Γεωγραφία
H κοινότητα Κυριακίου

Το Κυριάκι απέχει 18 χιλ. περίπου από την Λειβαδιά, έδρα του ομώνυμου δήμου και πρωτεύουσα του νομού Βοιωτίας. Συνδέεται επίσης οδικώς με τα χωριά Στείρι και Αγία Άννα. Είναι περιτριγυρισμένο από δάσος κεφαλλονίτικης ελάτης. Παρά το μεγάλο του υψόμετρο βρίσκεται και πολύ κοντά στην θάλασσα καθώς απέχει λίγα χιλιόμετρα από τις βόρειες ακτές του Κορινθιακού κόλπου. Πολλά σημαδεμένα ορειβατικά μονοπάτια και μεταβυζαντινά ξωκλήσια βρίσκονται διάσπαρτα στα γεωγραφικά του όρια. Το χειμώνα χιονίζει πολύ συχνά και σχεδόν 2 - 3 μήνες το χρόνο το χωριό είναι καλυμμένο από πολλά χιόνια.

Ιστορία
Χάρτης αρχαίας Φωκίδας
Αρχαία ιστορία

Το Κυριάκι εικάζεται ότι βρίσκεται στο ίδιο χώρο που την αρχαιότητα βρισκόταν η Φωκική πόλη Φλυγόνιο με την ακρόπολη της το σημερινό Παλιόκαστρο. Το Φλυγόνιο ήταν μία από τις πόλεις που κατέστρεψε ο Περσικός στρατός του Ξέρξη στο πέρασμά του από την Φωκίδα.[2] Καταστράφηκε επίσης και το 346 π.Χ.στον τρίτο ιερό πόλεμο από τον Φίλιππο Β΄ τον Μακεδόνα, μαζί με άλλες φωκικές πόλεις, εφαρμόζοντας την ποινή που επέβαλαν οι Αμφικτύονες των Δελφών στους Φωκείς, επειδή καλλιεργούσαν μέρος της κοιλάδας της Άμφισσας που θεωρείτο ότι ανήκε στο ιερό μαντείο, όπως αναφέρει ο αρχαίος περιηγητής Παυσανίας.
Νεότερη και πρόσφατη ιστορία
Μνημείο πεσόντων

Την περίοδο της Ελληνικής Επανάστασης, οι Κυριακάτες πολέμησαν στο πλευρό των οπλαρχηγών της Ρούμελης Διάκου, Μπούσγου και Ανδρούτσου.Οι Κυριακάτες αγωνιστές του ΄21 ήταν οι στρατιώτες: Δαλιάννης Λουκάς, Κινέσας ή Κωνσταντίνου Αποστόλης, Κόλλιας Δημητράκης, Κουτός Λέοντος (μοναχός) Κώτσου Γιώργης, Λαζάρου Δήμος, Λαζάρου Λουκάς, Λαζάρου Νίκος, Οικονόμου Αλέξαντρος, Παπαδήμος Γιώργης (ιερέας), Πλατής Δημήτρης, Πούλος Κώστας, Πούλος Σπύρος, Τζαμάλας Αναστ. Παύλος
Οι Κυριακάτες συμμετέχουν στους Βαλκανικούς Πολέμους 1912-1913 και την Μικρασιατική καταστροφή 1921-1922.

Κατά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο πολλοί Κυριακάτες έδωσαν την ζωή τους στο έπος του 1940. Στην Κατοχή το Κυριάκι κάηκε τρεις φορές: Στις 25-5-1943 από τους Ιταλούς και στις 3-10-1943 και 26-4-1944 από τους Γερμανούς.

Κατά τον Εμφύλιο πόλεμο (1946 - 1949) η περιοχή ήταν θέατρο πολλών συγκρούσεων με μεγάλες καταστροφές.

Μνημείο πεσόντων (*)
Προσωπικότητες
Προσωπικότητες που γεννήθηκαν στο Κυριάκι

Χρήστος Μπαρμπέρης (1913-2007). Έλληνας πολιτικός
Ανδρέας Σ. Τσούρας (1928). Λογοτέχνης και ποιητής
Γιάννης Μίχας (1954. Έλληνας πολιτικός και ζωγράφος

Δημογραφικά στοιχεία

Το παλαιότερο στοιχείο για το Κυριάκι προέρχεται από το αναλυτικό απογραφικό οθωμανικό κατάστιχο (mufassal) TTD, nu. 35, Heg. 912 (1506) Başbakanlik Arsivi του 1506 με Αλβανικής εθνικότητας πληθυσμό, ενώ για το 2001 αναφέρεται ο πραγματικός πληθυσμός της απογραφής.
Χρονολογία Πληθυσμός Κυριακίου Σπίτια
1466 28
1506 24
1521 59
2001 2048
Αρβανίτικη γλώσσα

Το Κυριάκι είναι δίγλωσσο χωριό του οποίου οι κάτοικοι μιλούν τα Αρβανίτικα, παράλληλα με την ελληνική γλώσσα. Μέχρι το τέλος της δεκαετίας του 1960 τα αρβανίτικα ήταν η κύρια γλώσσα τους. Σήμερα η γλώσσα μιλιέται μόνο από τους μεγαλύτερους σε ηλικία κατοίκους. Οι γεννηθέντες στις δεκαετίες του 1970 την καταλαβαίνουν όταν την ομιλούν οι μεγαλύτεροι, αλλά δεν έχουν καλή ευχέρεια λόγου όταν την ομιλούν οι ίδιοι, ενώ οι νεότεροι δεν την ομιλούν και την καταλαβαίνουν ελάχιστοι. Η αρβανίτικη γλώσσα σήμερα συγκαταλέγεται στις απειλούμενες προς εξαφάνιση γλώσσες της Ευρώπης.
Παραπομπές

↑ Διοικητικές μεταβολές ΟΤΑ, κοινότητα Κυριακίου
↑ Βικιθήκη, Παυσανία Ελλάδος περιήγησις/Φωκικά, Λοκρών Οζόλων τὰς δὲ αὐτῶν ἡ στρατιὰ καταπρήσασα ἡ μετὰ Ξέρξου γνωριμωτέρας ἐς τὸ Ἑλληνικὸν ἐποίησεν, Ἐρωχὸν καὶ Χαράδραν καὶ Ἀμφίκλειαν καὶ Νεῶνας καὶ Τεθρώνιον καὶ Δρυμαίαν. αἱ δὲ ἄλλαι πλήν γε δὴ Ἐλατείας τὰ πρότερα οὐκ ἐπιφανεῖς ἦσαν, Τραχίς τε ἡ Φωκικὴ καὶ Μεδεὼν ὁ Φωκικὸς καὶ Ἐχεδάμεια καὶ Ἄμβροσσος καὶ Λέδων καὶ Φλυγόνιον ἔτι καὶ Στῖρις.

Βιβλιογραφία

Παυσανία,« Φωκικά »
Φώτης Ντάσιος « Έρευνες στη νοτιοανατολική Φωκίδα » Φωκικά Χρονικά Τόμος Ε΄ 1994
Φώτης Ντάσιος « Συμβολή στην τυπογραφία της Αρχαίας Φωκίδας» Φωκικά Χρονικά 4, 1992
Τάκη Λάππα « Λειβαδιά και Λειβαδίτες στο Εικοσιένα » 1971 σελ. 197
Θεοφάνη Εμμ. Καλαϊτζάκη « Η ανατολική Στερεά Ελλάδα και η Βοιωτία στον ύστερο μεσαίωνα » ISBN 960-7290-81-X σελ.106,109,119,123,136,142,156,181,184.

Εξωτερικοί Σύνδεσμοι

Δικτυακός τόπος για το Κυριάκι Βοιωτίας
GTP - Greek Travel Pages
Βοιωτικός Κόσμος - Κυριάκι Βοιωτίας
ΕΡΤ, Μένουμε Ελλάδα-Στο Κυριάκι Βοιωτίας

T.δ. Κυριακίου [2420]

το Κυριάκιο [2194]
ο Άγιος Αθανάσιος [15]
το Καρυώτι [72]
η Παναγία Καλαμιώτισσα [91]
ο Ταρσός [48]

Νομός Βοιωτίας: Δήμος, Κοινότητα

Για πλήρη κατάλογο των πόλεων και οικισμών του νομού, δείτε επίσης : Διοικητική διαίρεση νομού Βοιωτίας

Γεωγραφία της Ελλάδας

Γεωγραφία της Ελλάδας : Αλφαβητικός κατάλογος

Α - Β - Γ - Δ - Ε - Ζ - Η - Θ - Ι - Κ - Λ - Μ -
Ν - Ξ - Ο - Π - Ρ - Σ - Τ - Υ - Φ - Χ - Ψ - Ω

Χώρες της Ευρώπης

1. Κράτος μερικώς σε ασιατικό έδαφος. 2. Γεωγραφικά ανήκει στην Ασία, αλλά θεωρείται ευρωπαϊκό κράτος για ιστορικούς και πολιτισμικούς λόγους. 3. Βρετανικό έδαφος μέσα στην Κυπριακή Δημοκρατία.

Κόσμος

Αλφαβητικός κατάλογος

Hellenica World - Scientific Library

Από τη ελληνική Βικιπαίδεια http://el.wikipedia.org . Όλα τα κείμενα είναι διαθέσιμα υπό την GNU Free Documentation License