Η Κάρυστος είναι παραθαλάσσια κωμόπολη και λιμένας στη Νότια Εύβοια[1] και αποτελεί την έδρα του ομώνυμου δήμου, ενώ υπήρξε πρωτεύουσα της ομώνυμης τέως επαρχίας. Το 1951 αριθμούσε 3.118 κατοίκους, ενώ ο πληθυσμός της κατά την απογραφή του 2011 ανερχόταν σε 5.112 κατοίκους.[2]

View Larger Map

Γεωγραφία

Η Κάρυστος είναι κτισμένη στο μυχό ομώνυμου Κόλπου σε υψόμετρο 20 μ[1]. και έχει ομώνυμο λιμένα που απέχει από τον Πειραιά 61 ναυτικά μίλια. Δια του λιμένα Καρύστου εξυπηρετείται τακτική θαλάσσια συγκοινωνία με την Ραφήνα. Παλαιότερα υπήρχε θαλάσσια συγκοινωνία από Πειραιά με ενδιάμεσο λιμένα προσέγγισης την Κάρυστο και που συνέχιζε μέχρι Βόλο. Επίσης συνδέεται οδικώς με Αθήνα μέσω Χαλκίδας, από την οποία απέχει 118 χλμ.[3]

Στη διάρκεια της τουρκοκρατίας η ευρύτερη περιοχή της Καρυστίας είχε μεγάλη στρατηγική σημασία για τους Οθωμανούς, καθώς ήταν σε κεντρικό σημείο μεταξύ Κωνσταντινούπολης, Κρήτης, Πελοποννήσου και Σμύρνης. Έτσι αποτελούσε κέντρο ελέγχου του Αιγαίου σταθμό ανεφοδιασμού του στόλου, δεδομένου ότι σε πολλά από τα νησιά είχε παραχωρηθεί ειδικό καθεστώς αυτονομίας λόγω πιέσεων από Δυτικές Δυνάμεις. Για το λόγο αυτό οι Οθωμανοί έκαναν μεγάλο αγώνα για να κρατήσουν την Κάρυστο (τότε "Κιζίλ Χισάρ"), η οποία παραδόθηκε στην Ελλάδα μόλις το 1833.

Αξιοθέατα

Η Κάρυστος έχει πολλή καλή ρυμοτομία με ευρείς δρόμους και πλατείες που έγιναν βάσει σχεδίου και κατόπιν παραγγελίας του βασιλιά της Ελλάδας Όθωνα[4] από τον Βαυαρό μηχανικό Μίρμπαχ. Για το λόγο ακριβώς αυτό και προς τιμή του Όθωνα η κωμόπολη αυτή έλαβε το 1848 την ονομασία "Οθωνόπολις" που μετονομάστηκε σε Κάρυστο μετά την μεταπολίτευση το 1862. Είναι από τις πρώτες πόλεις της Ελλάδας που απέκτησαν πνευματικό κέντρο με αίθουσα διαλέξεων, βιβλιοθήκη και μουσείο. Χάρη στο συνδυασμό βουνού και θάλασσας η Κάρυστος σήμερα έχει καταστεί τουριστικό κέντρο με ζωηρή κίνηση ιδιαίτερα το καλοκαίρι. Πολύ κοντά στη πόλη και σε υψόμετρο 1.400 μ. στο όρος Όχη ανεγέρθηκε ορειβατικό καταφύγιο από τη δεκαετία του 1960[5].
Δίπλα στο λιμάνι και στο αρχαιολογικό μουσείο, υπάρχει παλαιό ενετικό φρούριο (Μπούρτζι) του 13ου αιώνα το οποίο επισκευάστηκε, αναστηλώθηκε και εξωραΐστηκε το 1960 από την Αρχαιολογική Εταιρεία[6]. Το αρχαιολογικό μουσείο της πόλης στεγάζεται εντός του Γιοκάλειου Ιδρύματος, με εκθέματα αγάλματα και επιγραφές από όλη την περιοχή της Καρυστίας, ευρήματα από τα Δρακόσπιτα της Όχης και των Στύρων. Υπάρχει ακόμα και το λαογραφικό μουσείο του Χαρίλη Δεληγιώργη που αναπαριστά το καρυστινό σπίτι[7][8]. Πολλά ωραία ουζερί, παραδοσιακά καφενεία και ταβερνάκια συμπληρώνουν την πόλη[5].

Κάρυστος

Ιστορία
Περίοδος επανάστασης του 1821

Στο πρώτο χρόνο της Επανάστασης από την Κάρυστο εφοδιάζονταν τα φρούρια της Πελοποννήσου και της Κρήτης. Η Εύβοια επαναστάτησε τον Μάιο του 1821 με ηγέτες τους Βερούση, Γοβιό και επίσκοπο Καρύστου Νεόφυτο, αναγκάζοντας τους Τούρκους να κλειστούν στα φρούρια της Καρύστου και της Χαλκίδας. Οι Έλληνες ηττήθηκαν σε διάφορες μάχες αλλά κατανίκησαν τα στρατεύματα του Ομέρ Βρυώνη στα Βρυσάκια. Το 1822 ο Οδ. Ανδρούτσος κινήθηκε προς πολιορκία της Καρύστου αλλά γρήγορα εγκατέλειψε την προσπάθεια. Ωστόσο οι επαναστάτες είχαν επικρατήσει σε πολλά μέρη της Εύβοιας και όπως προκύπτει απο οθωμανικές πηγές, ο διοικητής της Καρύστου Ομέρ μπέης ζητούσε συνεχώς από την κυβέρνησή του βοήθεια για να αντέξει στην πολιορκία. Τον Ιούλιο του 1823 εστάλη από τη Σμύρνη βοήθεια από 3.000 άνδρες και πολεμικό υλικό για την Κάρυστο και τη Χαλκίδα. Στα τέλη του 1823 οι Έλληνες υπό τον Νικόλαο Κριεζώτη έκαναν άλλη μια προσπάθεια να πολιορκήσουν την Κάρυστο μετά από μάχες στους Καραίους, το Μαρμάρι και το Αλιβέρι. Οι Τούρκοι συνέχισαν τις εκκλήσεις προς την Πύλη για ανεφοδιασμό και ενισχύσεις.

Τον Μάρτιο του 1824 έφτασαν στην Κάρυστο και τη Χαλκίδα 1.000 Αλβανοί μισθοφόροι και αργότερα έφτασε και σώμα γενιτσάρων. Οι επαναστάτες έλυσαν οριστικά την πολιορκία της Καρύστου στα τέλη Ιουνίου του 1824. Το 1825 έγινε μια ναυμαχία μπροστά στο κάστρο της Καρύστου μεταξύ πλοίων των γειτονικών νησιών και του τουρκικού στόλου που συνόδευε φορτηγά πλοία με εφόδια. Τον Μάρτιο του 1826 άρχισε πολιορκία της Καρύστου από τον Φαβιέρο η οποία διήρκεσε 24 μέρες. Η φρουρά της Καρύστου νίκησε τους επαναστάτες. Σώζεται τουρκικό έγγραφο με το οποίο ο αρχηγός της φρουράς της Καρύστου διατάσσεται να αποστείλει τα κεφάλια και τα αυτιά των επαναστατών που ηττήθηκαν. Αυτή ουσιαστικά ήταν και η τελευταία πολεμική επιχείρηση της Επανάστασης στην Κάρυστο.

Τα έτη 1827-28 κύλισαν χωρίς σημαντικά γεγονότα, έως ότου το 1829 η Κάρυστος, όπως και ο Εύριπος και η Αθήνα, παραχωρούνται στο υπό σύσταση Ελληνικό κράτος. Από τότε αρχίζει μια περίοδος διαπραγματεύσεων για τους όρους με τους οποίους θα αποχωρούσαν οι Οθωμανοί και κυρίως για την διευθέτηση των κτηματικών περιουσιών τους. Στα τέλη του 1832 αποχωρεί ο τουρκικός πληθυσμός της Καρυστίας και μετεγκαθίσταται στο Τσεσμέ, το Σιβρίχισαρ και το Σιγιασάκ της Σμύρνης.[9] Στη διάρκεια των διαπραγματεύσεων, οι Τούρκοι έχοντας ουσιαστικά αρπάξει τεράστιες εκτάσεις που δεν τους ανήκαν, απαιτούσαν να λάβουν αποζημίωση γι' αυτές. Ακόμα και μετά τη λήξη των πολεμικών επιχειρήσεων με τη Μάχη της Πέτρας, οι Τούρκοι της Καρύστου εξακολουθούσαν να κρατούν Έλληνες αιχμαλώτους και σκλάβους, καθώς και να επιτίθενται στα γύρω χωριά, γεγονός για το οποίο διαμαρτύρονταν οι χωρικοί προς τον τότε κυβερνήτη Καποδίστρια.[10]

Κάρυστος, Εύβοια. Επιχρωματισμένη ταχυδρομική κάρτα, Ταχυδρομήθηκε το 1916

Σύγχρονη εποχή

Το 1976 επί κυβερνήσεως Κωσταντίνου Καραμανλή, η Κάρυστος λόγω και της σπουδαίας ρυμοτομίας της, επελέγη ως βασική υποψήφια πόλη, προκειμένου στη περιοχή της να φιλοξενήσει το πρώτο πυρηνικό εργοστάσιο παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας στην Ελλάδα, (ιδέα που είχε ξεκινήσει η Χούντα το 1971 με υπογραφή σχετικού προσύμφωνου με την βρετανική κυβέρνηση με αντάλλαγμα 40.000 τόνους ελληνικά καπνά). Η άμεση όμως και ποικιλόμορφη αντίδραση των κατοίκων της Καρύστου και της γύρω περιοχής υποχρέωσε τελικά την κυβέρνηση, έξι σχεδόν χρόνια μετά, το 1982 να δηλώσει ότι εγκαταλείπεται οριστικά κάθε σκέψη ανάπτυξης πυρηνικού προγράμματος στην Ελλάδα.
Η περίφημη σχιστολιθική Πλάκα Καρύστου

Αθλητισμός
Α.Ο. Καρύστου
Όνομα Αθλητικός Όμιλος Καρύστου
Ίδρυση 1974
Πρωτάθλημα Α' ΕΠΣ Εύβοιας
Στάδιο Δημοτικό Στάδιο Καρύστου
Έδρα Κάρυστος
Χρώματα Λευκό, Μπλέ
Προπονητής Flag of Greece.svg Γιώργος Τζόκας
Ιστοσελίδα Επίσημος ιστότοπος
Commons page Πολυμέσα σχετικά με το σωματείο

Ο Α.Ο. Καρύστου ιδρύθηκε το 1974 στην Κάρυστο και έχει μια πάρα πολύ σημαντική πορεία σαν ομάδα. Έχει καταφέρει να φθάσει έως την Γ' Εθνική (δηλ. σε εθνικό επίπεδο)[εκκρεμεί παραπομπή] αλλά και στην Α' ΕΠΣ Εύβοιας που είναι το κορυφαίο τοπικό πρωτάθλημα. Έχει προπονητή τον Γιώργο Τζόκα και έχει σαν έδρα το Δημοτικό Στάδιο Καρύστου. Τα χρώματα της ομάδας είναι λευκό και μπλέ. Ο σύλλογος τα τελευταία χρόνια έχει διαγράψει ανοδική πορεία και θεωρείται από τα φαβορί της Ένωσης Ποδοσφαιρικών Σωματείων Ευβοίας.
Ορυκτός πλούτος

Στην Νότια Εύβοια δεν υπάρχουν μεταλλεία. Το μεγαλύτερο κοιτασματολογικό ενδιαφέρον στην περιοχή αυτή (Καρυστία, Μαρμάρι κλπ) παρουσιάζουν τα μάρμαρα και οι σιπολινικές σχιστόπλακες.

Από την αρχαία εποχή η Κάρυστος ήταν γνωστή για το περίφημο πρασινόλευκο μάρμαρο με τις σμαραγδοπράσινες φλέβες, την "Καρυστία και Στυρία λίθο" (επίσης cipollino "onion-stone" ή "κρεμμυδάκι") το οποίο εξορύσσονταν από τα Στύρα μέχρι τις δυτικές υπώρειες του όρους της Οχης. Ονομάσθηκε σιπολίνης (cipollino), επειδή οι εναλλασσόμενες λευκές και πράσινες ταινίες του θυμίζουν επάλληλους φλοιούς κρεμμυδιού[11]. Το μάρμαρο αυτό χρησιμοποιήθηκε κυρίως στην Ρωμαϊκή εποχή, κατά την οποία η ζήτησή του ήταν πολύ μεγάλη, πιο πολύ με την μορφή των μονόλιθων, μεγάλων διαστάσεων, ορισμένοι εκ των οποίων διασώζονται στην περιοχή ΒΔ του Αετού[11].

Η εκμετάλλευση των λατομείων σχιστολιθικών πλακών Καρύστου, αποτελεί κυρίαρχο παράγοντα για την οικονομία της νότιας Καρυστίας, από αρχαιοτάτων χρόνων μέχρι τη σύγχρονη εποχή. Σε μια περιοχή όπου ουσιαστικά δεν υφίσταται εναλλακτική απασχόληση, οι περισσότερες οικογένειες της νότιας Καρυστίας, εργάζονται και ζουν από τα λατομεία και τις μονάδες επεξεργασίας της τοπικής πέτρας[12].
Σημειώσεις

Λεπτομερείς ναυτιλιακές πληροφορίες για τα πρόσγεια και τον όρμο Καρύστου παρέχει ο Ελληνικός Πλοηγός 2ος τόμος και ιδιαίτερα ο χάρτης ελληνικής έκδοσης: ΧΕΕ-412/4, που καλύπτει τον θαλάσσιο χώρο του όρμου και αποτελεί λιμενοδείκτη του λιμένα Καρύστου.

Εικόνες

Καστέλο Ρόσσο

Λιμάνι Καρύστου

Νησίδα απέναντι από την Κάρυστο

Η Kάρυστος όπως φαίνεται από το Λιμάνι.

Η Κάρυστος όπως φαίνεται από τη θάλασσα.

Castello Rosso, Το "Κόκκινο Κάστρο", πάνω από την Κάρυστο

Μπούρτζι Καρύστου

Λατομείο πλακών Καρύστου

Παραπομπές

Εγκυκλοπαίδεια Νέα Δομή. Αθήνα: Τεγόπουλος - Μανιατέας. 1996. σελ. 184, τομ. 16.
«Απογραφή Πληθυσμού-Κατοικιών 2011» (PDF). Αρχειοθετήθηκε (PDF) από το πρωτότυπο στις 17 Μαΐου 2017. Ανακτήθηκε στις 9 Απριλίου 2016.
«Οδηγικές χιλιομετρικές αποστάσεις μεταξύ πόλεων - apostaseis.gr». www.apostaseis.gr. Ανακτήθηκε στις 18 Οκτωβρίου 2017.
«Εύβοια | Κάρυστος | Χάρτης - Παραλίες - Αξιοθέατα». www.allaroundevia.gr. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 10 Νοεμβρίου 2017. Ανακτήθηκε στις 18 Οκτωβρίου 2017.
«Κάρυστος». www.touristorama.com. Ανακτήθηκε στις 18 Οκτωβρίου 2017.
Παπαθανασίου, Μανώλης. «Μπούρτζι Καρύστου - Ελληνικά Κάστρα - Greek castles». www.kastra.eu. Ανακτήθηκε στις 18 Οκτωβρίου 2017.
«Κάρυστος: Καλοκαίρι όλο το χρόνο, ΟΛΓΑ ΧΑΡΑΜΗ | Kathimerini». Ανακτήθηκε στις 2017-10-18.
«Δήμος Καρύστου». dimoskarystou.gr. Ανακτήθηκε στις 18 Οκτωβρίου 2017.
Μπαλτά Ευαγγελία, Αρχείον Ευβοικών Μελετών, τ. 35 (2003-2004), σ. 189-200.
Παπαθανασόπουλος Ηλίας, "Ανέκδοτα έγγραφα περί των τουρκικών κτημάτων και της προσαρτήσεως της Ευβοίας", Αρχείον Ευβοϊκών Μελετών, τ. 17 (1971), σ. 323-326, (δημοσιεύονται επιστολές κατοίκων και δημογερόντων του 1830).
«Tα μάρμαρα της Καρυστίας και της Νότιας Εύβοιας».

«Πύλη για τον Ελληνικό Ορυκτό Πλούτο: Λατομεία Σχιστολιθικών Πλακών Καρύστου».

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

Δήμος Καρύστου
www.e-karystos.gr
Μαυσωλείο Καρύστου από το http://odysseus.culture.gr/

Φρούριο Καρύστου ή Καστέλλο Ρόσσο ή Κοκκινόκαστρο από το http://www.kastra.eu

Το σπίτι του Δράκου (Αρχείο ντοκιμαντέρ της ΕΡΤ)

Δημοτική Ενότητα Καρύστου
Δημοτική Κοινότητα Καρύστου
Ζαρμπουταίϊκα, τα
Κάρυστος, η
Τοπική Κοινότητα Αετού
Αετός, ο
Ακρωτήρι, το
Μετόχι, το
Μπούρος, ο
Τοπική Κοινότητα Γραμπιάς
Γραμπιά, η
Μεκουνίδα, η
Ρούκλια, τα
Τοπική Κοινότητα Καλυβίων
Καλύβια, τα
Τοπική Κοινότητα Μύλων
Μύλοι, οι
Τοπική Κοινότητα Πλατανιστού
Άγιοι, οι
Ελαιών, ο
Επανωχώρι, το
Καστρί, το
Μανδηλού, η (νησίδα)
Πηδουλαίικα, τα
Πλατανιστός, ο
Ποτάμι, το

Νομός Εύβοιας : Δήμος, Κοινότητα Χαλκιδέων | Αιδηψού | Αμαρυνθίων | Ανθηδώνος | Αρτεμισίου | Αυλίδος | Αυλώνος | Διρφύων | Διστύων | Ελυμνίων | Ερέτριας | Ιστιαίας | Καρύστου | Κηρέως | Κονιστρών | Κύμης | Ληλαντίων | Μαρμαρίου | Μεσσαπίων | Νέας Αρτάκης | Νηλέως | Σκύρου | Στυραίων | Ταμιναίων | Ωρεών | Καφηρέως | Λιχάδος Για πλήρη κατάλογο των πόλεων και οικισμών του νομού, δείτε επίσης Διοικητική διαίρεση νομού Ευβοίας