Περιφέρεια : Δυτικής Ελλάδας
Νομός : Αιτωλοακαρνανίας

- Δήμος Στράτου --

Το Δημοτικό Διαμέρισμα Γουριώτισσας με πληθυσμό 676 κατοίκους, είναι το τρίτο σε πληθυσμό διαμέρισμα του Δήμου Στράτου/Αιτωλοακαρνανίας και βρίσκεται στο νότιο τμήμα των διοικητικών ορίων του Δήμου. Οι κάτοικοί του ασχολούνται κυρίως με την γεωργία (καλλιέργεια καπνού, αραβοσίτου, ακτινιδίων, εσπεριδοειδών και ελιών) και κτηνοτροφία (κυρίως προβάτων). Χωριό με ως επί το πλείστον παραδοσιακή αρχιτεκτονική, κτισμένο σε λόφο με θέα προς τον κάμπο του Αγρινίου και το δάσος της βελανιδιάς. Γλώσσα:στο μεγαλύτερο μέρος οι κάτοικοι μιλούν την Βλάχικη.

Το χωριό Γουριώτισσα ή Κατσαρού βρίσκεται δυτικά του Αχελώου στο τέλος του κάμπου του Αγρινίου, κοντά στην λίμνη Οζερός σε υψόμετρο 100 μ. Παλιότερα ονομάζονταν Γαλιτσά. Είναι σχετικά νέο χωριό, τα πρώτα σπίτια άρχισαν να χτίζονται από τα μέσα του 19ου αι. από Ελληνόβλαχους νομάδες κτηνοτρόφους, που μέχρι τότε ζούσαν σε καλύβες και σκηνές και κατέβαιναν για χειμαδιά από την περιοχή της Ηπείρου. Σε διάφορες απογραφές απογράφονται στα χωριά που ξεχείμαζαν (στη Μπαμπίνη, το 1928 ξεχείμαζαν 69 σκηνίτες, Χρυσοβίτσα κ.α.). Οι νομάδες αυτοί άρχισαν να εγκαθίστανται μόνιμα στην περιοχή δημιουργώντας χωριά κατά φάρες, διευρυμένες οικογένειες, αρχηγός τους ήταν ο αρχιτσέλιγκας. Ύστερα από τη σχετική νομοθεσία του 1857 οι νομάδες κτηνοτρόφοι δεν προτιμούνταν για την ενοικίαση της γης, αλλά οι ντόπιοι. Όμως πρόσθετη διάταξη αποσκοπούσε στη διευκόλυνση του συνοικισμού των νομάδων: απονέμονταν σε αυτούς εθνικά κτήματα όταν σχημάτιζαν χωριό (ΦΕΚ 12/2 Μαΐου 1858 και ΦΕΚ 14/9 Απριλίου 1859). Έτσι έγινε η εγκατάστασή τους σε μόνιμους οικισμούς με την δημιουργία των έξι χωριών στην Ακαρνανία. Στη Γουριώτισσα αρχιτσέλιγκας ήταν ο Κατσαρός και γι’ αυτό το χωριό ονομάζονταν και Κατσαρού. Στην Παλαιομάνινα εγκαταστάθηκε ο Κουτσομπίνας, στο Αγράμπελο ο Νταγιάντας, στο Στρογγυλοβούνι ο Γάκης και στα Όχθια ο Πάγκος.

Ιστορία-Επανάσταση Πολλές εκδηλώσεις και έθιμα των κατοίκων των Ελληνόφωνων χωριών μοιάζουν με τα αντίστοιχα αρχαιοελληνικά, με έντονη επιρροή από τα Ηπειρωτικά, γιατί ζούσαν μεταξύ Ακαρνανίας και Ηπείρου ως νομάδες. Οι Βλάχοι είναι Έλληνες λατινόφωνοι πρώην «υπήκοοι της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας και όχι ιδιαίτερη εθνότητα». Στην ευρύτερη περιοχή του Ξηρομέρου είναι γνωστοί με το όνομα Γκαραγκούνηδες, εσφαλμένα κατ’ αυτούς και θα έπρεπε να τους αποκαλούν Βλάχους. Πολλοί Ελληνόβλαχοι έλαβαν μέρος στον Αγώνα και πολλοί έπεσαν για την ελευθερία της Ελλάδος. Ο Μπαμπινιώτης τ. βουλευτής και υπουργός Γ.Δ. Παπαδημητρίου διασώζει πολλά ονόματα Βλάχων, από τα ΓΑΚ και από την προφορική παράδοση, με καταγωγή από τα έξι χωριά των Βλάχων του Ξηρομέρου, όπως Νούσιας Μήλας Χολέβας, Σπανός, Μπίκας, Μπίλης, Ζιώγας, Καραϊσκος, Καραμάνης Τάκος Λίλλης, Τσέλιος, Στεργίου, Σιδέρης, Φλώρος, Γκόντας, Τσώλης κ.α. Πολέμησαν σε μάχες υπό τους: Γ. Βαρνακιώτη, Καραϊσκάκη και Αν. Γριβογιώργο. Με το Μ. Κατσικογιάννη αρκετοί μπήκαν στο Μεσολόγγι και πολέμησαν μέχρι την Έξοδο. Ύστερα εντάχθηκαν στο σώμα του Καραϊσκάκη. Δεν αναφέρεται ο τόπος καταγωγής τους, γιατί ακόμα ζούσαν σε κονάκια σε διάφορες περιοχές ως σκηνίτες. Συνέβαλαν στην συγκέντρωση της περιουσίας των Τούρκων από τη Διοίκηση γιατί γνώριζαν τα μέρη και τα κοπάδια των Τούρκων. Πολλοί Βλάχοι του Ξηρομέρου πολεμούσαν υπό τις διαταγές του επίσης Βλάχου Γ. Τσόγκα από τη Βόνιτσα και αργότερα στην Επανάσταση του 1854 στη Ήπειρο υπό τις διαταγές του Δημητρίου Τσόγκα.

Σημερινό χωριό Πριν την Επανάσταση του 1821 δεν αναφέρεται με αυτό το όνομα, το 1945 αναφέρεται ένα χωριό Γαλιτσά. Σαν Γουριώτισσα αναφέρεται από την έλευση του Γεωργίου Α΄. Το 1879 αναφέρεται ως Γαλιτσά ή Γουριώτισσα με 376 κατοίκους που ανήκε στο Δήμο Αστακού, όπως και στις επόμενες απογραφές (1889, 1896, 1907 και 1928). Μέχρι το 1912 ανήκει στο Δήμο Αστακού. Από το 1912 αποτελεί αυτόνομη κοινότητα. Το 1828 είχε 630 κατοίκους και το 1940 είχε 681 κατοίκους. Το 1951 είχε 800 κατ. το 1971 είχε 894 κατ. Στην τελευταία απογραφή του 2001 είχε 511 κατοίκους. Οι κάτοικοι της σήμερα ασχολούνται με καλλιέργειες, καπνός, καλαμπόκι, τριφύλλι κ.α. Οι κάτοικοι του χωριού ασχολούνται κυρίως με τη γεωργία και την κτηνοτροφία. Η έκταση του είναι 15.000 στρ. εκ των οποίων βοσκοτόπια είναι τα 4.500 στρ. παράγουν καπνό, δημητριακά, ελιές και κτηνοτροφικά προϊόντα. Το χωριό έχει πολλά πετρόχτιστα σπίτια και στενούς δρόμους. Η ενοριακή εκκλησία του χωριού βρίσκεται στη μέση του χωριού. Είναι αφιερωμένη στον Άγιο Δημήτριο. Στην ανατολική άκρη του χωριού κατασκευάζεται ο σύγχρονος αυτοκινητόδρομος Αντιρρίου-Ιωαννίνων. Η περιοχή της Γουριώτισσας προσφέρεται για περιήγηση στο βελανιδοδάσος και για μια όμορφη βόλτα με βάρκα στη λίμνη Οζερός, αλλά και για βόλτα στις πυκνόφυτες όχθες του Αχελώου. Σε μικρή απόσταση βορειοδυτικά πάνω από το χωριό βρίσκεται το Μοναστήρι του Λιγοβιτσίου. Η πρόσβαση από τη Γουριώτισσα είναι εύκολη και γρήγορη.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ Γ. Μ. Περί Γκαραγκούνιδων. Περιοδικό Πανδώρα, 1861. Γαζέτας Χρ.-Μπαρμπαρούσης Γ. Σ Γουριώτισσα: το χωριό του δάσους. η βελανιδιά τευχ. 2 (Οκτ.-Δεκ. 2003) Κολιόπουλος Γιάννης. Ληστές. Αθήνα, 1974. Κολιόπουλος Γιάννης. Ληστές: η κεντρική Ελλάδα στα μέσα του 19ου αιώνα. Αθήνα, 1979. Οικοτουριστικός οδηγός Βελανιδοδάσους Ξηρομέρου. Αθήνα, 2003. Παπατρέχας Γερ. Εθνικά και Ανθρωπωνυμικά Ξηρομέρου. ΕΕΣΜ, τομ Α΄, 1969-70. Στεργίου Δ. Σ. Παλαιομάνινα. Αθήνα, 1988. Στεργίου Δ. Σ. Τα βλάχικα έθιμα της Παλαιομάνινας. Αθήνα, 2001.