Το Ευηνοχώρι ή Μποχώρι είναι πεδινό χωριό του νομού Αιτωλοακαρνανίας επάνω στον οδικό άξονα Αντίρριου-Ιωαννίνων στο 26ο χιλιόμετρο. Είναι δημοτικό διαμέρισμα στον Δήμο Ιεράς Πόλης Μεσολογγίου και το όνομά του, το πήρε από τον ποταμό Eύηνο, που περνάει ανατολικά από το χωριό πριν καταλήξει στον Πατραϊκό κόλπο. Στην περιοχή βρισκόταν μια από τις σημαντικότερες πόλεις της Αιτωλίας, η Καλυδώνα, καθιστώντας έτσι πλούσια την ιστορία της περιοχής από την αρχαιότητα. Επίσης η περιοχή του Ευηνοχώριου και το χωριό είναι άμεσα συνδεδεμένο με την Πολιορκία του Μεσολογγίου.

Ιστορία

Το Ευηνοχώρι ως οικισμός δεν είναι αρχαίος αλλά στην γη του, έχουμε διαχρονική παρουσία του ανθρώπου με σημαντικό πολιτισμό. Εδώ συναντήθηκαν έζησαν, βασίλεψαν και συγκρουστήκαν θεοί, ημίθεοι, ήρωες και αποδείξεις για όλα αυτά είναι τα αξιοσημείωτα μνημεία, Αρχαίας, Ρωμαϊκής, Βυζαντινής, Μεταβυζαντινής, και Νεώτερης εποχής (αρχαίες πόλεις, οχυρά, θέατρα, ιερά, μοναστικά κέντρα, ναοί, σπηλαιώδεις εκκλησίες, τούρκικα οχυρά, κτλ.).

Σ' αυτή την γη ο Βασιλιάς Αιτωλός επιλέγει και κτίζει την 2ο χιλιετία π.Χ, το πρώτο Βασίλειο των Αιτωλών την Καλυδώνα. Η Καλυδώνα ακμάζει, είναι θρησκευτικό κέντρο των Αιτωλών και έχει κοινή ιστορική και θρησκευτική παράδοση με τις άλλες σπουδαίες Ελληνικές πόλεις. Έλαβε μέρος στην Αργοναυτική εκστρατεία, έστειλε ναυτική δύναμη στην Τροία, στρατό που νίκησαν τους Γαλάτες το 279 π.Χ., διαδραματίζει σπουδαίο ρόλο στην Αιτωλική συμπολιτεία ως κυρίαρχη πόλη και το 84 π.Χ. ο Καλυδώνιος Νικίας τιμάται από την Αιτωλική συμπολιτεία για την ανδρεία του. Επίσης πολλοί Καλυδώνιοι φτάνουν στο αξίωμα του Στρατηγού (Αιτωλάρχη), όπου ήταν ο Ανώτατος Άρχων του Αιτωλικού Κράτους.

Τέλος οι μύθοι της διαπλέκονταν με τους άλλους ελληνικούς μύθους και ακτινοβολούν παγκόσμια μέχρι σήμερα. Ο μύθος του Μελέαγρου και του Kαλυδώνιου κάπρου , ο αγώνας του Ηρακλή με τον ποταμό Αχελώο για την Δηιάνειρα, ο θάνατος του Κένταυρου Νέσσου, ο Οινέας με τον Στάφυλο και ο θάνατος του Ευήνου βασιλιά.

Επιπλέον, η πεδιάδα της Καλυδώνας (σημερινή πεδιάδα Ευηνοχωρίου) από εκείνα τα χρόνια ήταν εύφορη, τα στοιχεία μας αποδεικνύουν ότι η περιοχή είχε όλες τις προϋποθέσεις για να είναι επίκεντρο ενδιαφέροντος και οικονομικής εκμετάλλευσης σε όλες της χρονικές περιόδους . Είχε όλες της προϋποθέσεις για την μόνιμη εγκατάσταση του ανθρώπου, σχεδόν σε όλες τις ιστορικές περιόδους , διότι υπήρχαν όλες της συνθήκες διαβίωσης, μπορούσε να καλλιεργήσει τον κάμπο, να αναπτύξει την κτηνοτροφία ,να ψαρέψει από τον ποταμό και από την θάλασσα και να έχει εύκολη μετακίνηση από τους θαλάσσιους οδούς, διότι η ενδοχώρα είχε δύσκολη διάβαση.

Και από τα ευρήματα που έχουν βρεθεί μετά από ανασκαφές στην Αρχαία Καλυδώνα, στις όχθες του Εύηνου και στην ευρύτερη περιοχή του Όρους Βαράσοβα [1] είναι βέβαιο ότι υπάρχει ανθρωπινή παρουσία τουλάχιστον από την Μέση Παλαιολιθική εποχή (100.000-40.000 π.Χ.).

Στην βυζαντινή περίοδο η περιοχή μας όπως και όλη η Αιτωλία, ήταν αναπόσπαστο τμήμα της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας, από τον 4ο μέχρι τον 12ο μεταχριστιανικό αιώνα. Σημάδια και βυζαντινά μνημεία που μας μαρτυρούν τον πολιτισμό της τότε εποχής είναι τα εξωκλήσια που υπάρχουν στην ευρύτερη περιοχή. Το πιο γνωστό μνημείο της βυζαντινής περιόδου στην περιοχή μας είναι το «Άγιον Όρος της Αιτωλίας» η Βαράσοβα Ήταν κέντρο μοναχισμού και ασκητισμού, μαρτυρείτε μεγάλος αριθμός εκκλησιών, περίπου 72 εκκλησάκια ερειπωμένων μονών και αρκετά σπηλαιώδη ασκητήρια ,με έργα τέχνης αρχιτεκτονικής και ζωγραφικής. Όμως και στα ξωκλήσια του χωριού μας στην Κοίμηση της Θεοτόκου (Παναγιά), στην Άγια Παρασκευή από έρευνες που έχουν γίνει και παρότι που έχουν ανακαινιστεί κατά περιόδους έχουν, βρεθεί σημάδια της τότε εποχής. Επίσης το ερειπωμένο ξωκλήσι του Αγίου Ιωάννη στον αρχαιολογικό χώρο της Καλυδώνας είναι κτισμένο επάνω στον αρχαίο ναό του Διονύσου και με θεμέλια παλαιοχριστιανικού βασιλικού ναού Τέλος και το ξωκλήσι του Αγίου Γεωργίου που βρίσκεται, ανάμεσα στο Ευηνοχώρι και στον Άγιο Γεώργιο, κοντά στις εκβολές του Εύηνου έχει κτιστεί επάνω σε θεμέλια παλαιοχριστιανικής βασιλικής και εικάζεται ότι μπροστά από τα εξωκλήσια περνούσε ο κύριος οδικός άξονας που συνέδεε και εξυπηρετούσε την περιοχή την εποχή εκείνη. Για την Αγία Παρασκευή έχει γίνει ολόκληρη ερευνά το 1977 από την Αρχαιολόγο Κατερίνα Καλαμαρτζή - Κατσαρού με τον τίτλο «ΑΓΝΩΣΤΟΣ ΒΥΖΑΝΤΙΝΟΣ ΝΑΟΣ ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΙΤΩΛΙΑ».

Ευηνοχώρι

Κόμβος Ευηνοχωρίου

Το Ευηνοχώρι ως οικισμός στα διάφορα ιστορικά βιβλία, έγγραφα και χάρτες αναφέρεται ως Μποχώρ και επίσημα η γέννηση του είναι το 1668 όπου αναφέρετε σε έγγραφα του Τούρκου περιηγητή Εβλιά Τσελεμπή και ήταν μια σημαντική κωμόπολη,παρήγαγε ανωτέρας ποιότητας μετάξι, κρασί και σταφίδες, τα οποία εξάγονταν στην Ευρώπη.

Είναι ένας συμπαθητικός κασαμπάς εις τα όρια του σαντζακίου του Κάρλελι παρά την όχθην του Φειδάρη ποταμού με διακοσίας κεραμοσκεπείς οικίας με αμπέλους και κήπους. Έχει ένα κεραμοσκεπές τζαμί και δέκα εμπορικά καταστήματα. Είναι χάς (δηλαδή κάμπος με πλούσια παράγωγη) ανήκον εις τον μεγαλο βεζίρην. Εδώ παράγονται τα χωρίς κακκούτσι μαύρα σταφύλια τα ονομαζόμενα πουλιού σταφύλια, τα οποία υπό μορφήν ξηράς σταφίδος αποστέλλουν με πλοία εις Νότιον Γαλλίαν. Εδώ όπου η θάλασσα είναι αβαθής υπάρχουν ιχθυοτροφεία και εκ των παρασκευάζεται αβγοτάραχον από κέφαλους. Επίσης το χωρίον παράγει ωραίας γλυκείας ελαίας και, επειδή έχει πολλάς μορέας εις τα υψώματα, παράγει και μετάξαν, καλυτέραν και αυτης της Περσικής. Η μεταξωτή κλωστή, την οποίαν δίδουν τα φύλλα των μορεών είναι απαλή εις την αφήν. Πολλοί κάτοικοι του χωρίου ασχολούνται με την καλλιέργειαν της μετάξης, εις τοιούτον δε βαθμόν είναι μεγάλη η παραγωγή, ώστε να γίνεται εξαγωγή και εις την Γαλλιαν.

Το Ευηνοχώρι και η γύρω περιοχή του Μεσολογγίου ήταν σημαντικό πέρασμα στην περίοδο της Επανάστασης και στην Πολιορκία του Μεσολογγίου από πλευράς Ελλήνων και αποτελούσε στρατηγικό κομβικό σημείο για τον αγώνα. Η γεωγραφική θέση του Μποχωριού ήταν σημαντική, διότι ήταν το προπύργιο του Μεσολογγίου από την ανατολική πλευρά. Ήταν στο σταυροδρόμι που είχαν οι Έλληνες από και προς Πελοπόννησο και από και προς την Στέρεα Ελλάδα για μεταφορά στρατευμάτων, εφοδίων για τον αγώνα στην Δυτική Ελλάδα και για της πολιορκίες του Μεσολογγίου και έχοντας ελεύθερο το Μποχώρι μπορούσαν και αντιμετώπιζαν τους Τούρκους.

Επίσης ο κάμπος του Μποχωριού ήταν η μεγαλύτερη οικονομική πηγή της περιοχής για τον αγώνα. Υπήρχαν μεγάλα έσοδα από τον κάμπο που ήταν στην δικαιοδοσία του Μποχωρίου, από τα κρατικά χωράφια και από το αλάτι της Μαύρης Αλυκής που όλα έβγαιναν στην δημοπρασία, και τα έσοδα πήγαιναν στον αγώνα.

Στον κάμπο του Μποχωριού έγιναν πολλές μάχες για ποιος θα έχει τον έλεγχο του και στο Μποχώρι οι τούρκοι στην δεύτερη πολιορκία του Μεσολογγίου έφτιαξαν στρατόπεδα, αποθήκες και νοσοκομείο για τα στρατεύματα τους. Έτσι το Μποχώρι είχε κοινή μοίρα με το Μεσολόγγι, αρκετοί κάτοικοι του αιχμαλωτίστηκαν, ενώ άλλοι κατέφυγαν στο Μεσολόγγι και πολέμησαν όπου παρά πολλοί έχασαν την ζωή τους και πρώτο έπεσε στα χεριά των Τούρκων με αποτέλεσμα να μην υπάρχει επικοινωνία από την ανατολική πλευρά και σιγά σιγά οι τούρκοι δημιούργησαν ασφυκτικό κλοιό στο Μεσολόγγι. Στις 25 Οκτώβριου 1822 ξεκινά η πρώτη πολιορκία της πόλης από τους Τούρκους και τους Μωαμεθανούς Αλβανούς με πασάδες τους Ρεσίτ Πασά ή Κιουταχή και Ομέρ Πασά Βρυώνη αλλά νωρίτερα στις 21 Οκτώβριου οι τουρκικές δυνάμεις. Μια από τις πολλές ιστορικές μαρτυρίες για το Μποχώρι για στην περίοδο της επανάστασης μας αναφέρει:

αφίχθησαν εντος του Μεσολογγίου την 21 Οκτωβρίου μη υπαρχούσης αντιστάσεως επροχώρησαν αυθημερόν εις το Μποχώρι και τον Γαλατάν ήρπασαν τας εκεί τροφάς των ελλήνων ηχμαλώτισαν γυναίκας τινάς και παιδία , την 25 επανήλθαν προ του Μεσολογγίου και εστάθμεσαν. Ο στρατός του Βρυώνη ανήρχετο εις 7-8 χιλιάδες, ο δε του Κιουταχή ήτο περί τάς 3000. Όλοι ήσαν αλβανοί.

Επίσης ο Αλέξανδρος Μαυροκορδάτος, σε έγγραφο που έστειλε στις 10 Οκτωβρίου 1822 στους Μεσολογγίτες αναφέρει τα εξής:

Ότι τώρα ήλθα εδώ εις Δερβέκισταν, ως μέρος κεντρικώτερον, διότι ημπορώ να αποκριθώ και με το Δουγρί και με το Μποχώρι, και αν αποκλεισθούν εις τες χώρες, να στείλω ιμδάτι. Αλλά δια να γίνουν αυτά όλα, πρέπει να μην είμαι μόνος και να έλθουν μερικοί από αυτού εδώ.

Επίσης ήταν επάνω στις διάφορες "τουρκόστρατες", διαδρομές από και προς τη Δυτική Ελλάδα και πάνω στην διαδρομή όπου έκαναν οι επιζώντες από την Έξοδο του Μεσολογγίου για να πάνε στον Πλάτανο Ναυπακτίας.

Στις 2 Μάιου 1829 έχουμε την ανάκτηση του Μεσολογγίου και το χωριό μας είναι από ήταν από τα πρώτα σημεία κατοίκησης Ελλήνων και όταν δημιουργούνται οι πρώτοι δήμοι (1835), υπάγεται διοικητικά στο δήμο Μεσολογγίου με το όνομα Βοχώρι (ο δήμος Μεσολογγίου απαρτιζόταν από το Μεσολόγγι, Βοχώρι, Κουδούνι, Ρέτζοβα) .

Το Ευηνοχώρι είναι αναπόσπαστο κομμάτι του δήμου Μεσολογγίου μέχρι το 1912, όπου με το βασιλικό διάταγμα της 31ης Αυγούστου 1912 ΦΕΚ 261α’ έχουμε την απόσπαση του χωριού μας από τον Δήμο Μεσολογγίου και δημιουργείται αυτόνομη κοινότητα με τους οικισμούς, Ευηνοχώρι, Άγιο Γεώργιο, Κουτσοχέρι, Γύρου και Παλήοστανον.

Σήμερα έχει 1.706 κατοίκους σύμφωνα με την απογραφή του 2001, καθώς και έναν παιδικό σταθμό, ένα νηπιαγωγείο, δυο Δημοτικά Σχολεία, ένα Γυμνάσιο, ένα Γενικό Λύκειο, Βιβλιοθήκη, Ταχυδρομείο, Αγροτικό Ιατρείο και Φαρμακείο σε καθημερινή λειτουργία. Επίσης, υπάρχουν δυο λαογραφικοί πολιτιστικοί σύλλογοι, ο «ΆΓΙΟΣ ΙΩΑΝΝΗΣ» και η «ΑΡΧΑΙΑ ΚΑΛΥΔΩΝΑ» , η ποδοσφαιρική ομάδα Α.Ε. ΕΥΗΝΟΧΩΡΙΟΥ, η ΑΚΑΔΗΜΙΑ ΠΟΔΟΣΦΑΙΡΟΥ με το αθλητικό κέντρο 5Χ5 και 7Χ7 και ο ΙΠΠΙΚΟΣ ΟΜΙΛΟΣ ΕΥΗΝΟΧΩΡΙΟΥ.

Οι κάτοικοί του ασχολούνται με την γεωργία, με καλλιέργειες βαμβακιού, καλαμποκιού, τριφυλλιών, ελιών, περιβολιών, καθώς και με την κτηνοτροφία.

Το Ευηνοχώρι με τον φυσικό πλούτο που διαθέτει από τον κάμπο του, έχει ως αποτέλεσμα να είναι επίκεντρο ενδιαφέροντος και οικονομικής εκμετάλλευσης σε όλες της χρονικές περιόδους.

Αξιοθέατα
Ο κόμβος Ευηνοχωρίου

Το αρχαίο βασίλειο των Αιτωλών ΚΑΛΥΔΩΝΑ με τους αρχαίους ναούς, της Λαφριαίας Αρτέμιδας, του Απόλλωνα, του Διόνυσου και ο τάφος του Λεόντου Καλυδώνιου
Η Κούλια, παλιό αρχοντικό, προστατευμένο από το Υπουργείο Πολιτισμού
Ο Ναός του Άγιου Χαράλαμπου και ξωκλήσια της βυζαντινής περιόδου.
Σε κοντινή απόσταση, το όρος Βαράσοβα, το «Αγιον Ορος της Αιτωλίας» όπως ονομαζόταν στα βυζαντινά χρόνια. Τόπος ιερός, ιστορικός, εντυπωσιακός με το σπήλαιο του Αγίου Νικολάου ένα μοναδικό μνημείο στον ελλαδικό χώρο. Ένα πλήρες μοναστήρι μέσα σε σπήλαιο, με διώροφα κελιά, τριώροφο πύργο, μικρότερο σπήλαιο «εγκλείστρας» με την εστία και το φωτάναμα, ναΐσκο στο κέντρο, κοιμητήριο στο οποίο εντοπίστηκαν εκατοντάδες σκελετοί. Επίσης στο όρος Βαράσοβα πραγματοποιούνται αναρριχήσεις, προσελκύοντας πλήθος αθλητών από την Ελλάδα και την Ευρώπη.

Εκδηλώσεις

Κάθε 24 Ιουνίου διοργανώνεται το πανηγύρι του ΑΪ-ΓΙΑΝΝΙΟΥ, όπου έχει της ρίζες του από την περίοδο της Τουρκοκρατίας, οπότε και πραγματοποιούταν συναντήσεις αρματολών και κλεφτών.
Κάθε χρόνο την 1η Μαΐου και στις 15 Αυγούστου διοργανώνονται ΙΠΠΙΚΟΙ ΑΓΩΝΕΣ με πλήθος αναβατών και αλόγων από διαφορά μέρη της Ελλάδος.
Η αναβίωση το Εθίμου των ΕΙΚΟΝΙΣΜΑΤΩΝ το απόγευμα της Κυριακής του Πάσχα, μετά τον Εσπερινό της Αγάπης και το κάψιμο του Ιούδα.
Κάθε χρόνο ανήμερα στην γιορτή του Αγίου Γεωργίου στην περιοχή μας πραγματοποιούνται έθιμο με ΙΠΠΟΔΡΟΜΙΕΣ ΠΡΟΣ ΤΗ ΧΑΡΗ Τ' ΑΪ- ΓΙΩΡΓΗ.
Αγώνες SCRAMBLE –MOTOCROSS.
Επίσης οι πολιτιστικοί σύλλογοι Ευηνοχωρίου κάθε καλοκαίρι πραγματοποιούν διαφορές πολιτιστικές εκδηλώσεις όπου έχουν γίνει θεσμός και προσελκύουν πλήθος κόσμου.

Πηγές

Η Περιήγησις του Έβλια Τσελεμπή ανά την Στερεά Ελλάδα, Γιαννόπουλος Ιωάννης Γ., Αθήνα 1969.
Μνημεία της Ελληνικής Ιστορίας, Ιστορικόν Αρχείο Αλέξ. Μαυροκορδάτου, Ακαδημία Αθηνών 1965.
Ενθυμήματα στρατιωτικά της επανάστασης, Κασομούλης Νικόλαος, Αθήνα 1940.
Βυζαντινή Αιτωλοακαρνανία, Παλιούρας Αθανάσιος, Αγρίνιο 2004.

ΔΗΜΟΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ ΙΕΡΑΣ ΠΟΛΗΣ ΜΕΣΟΛΟΓΓΙΟΥ
Δημοτική Κοινότητα Μεσολογγίου
Άγιος Συμεών, ο
Αγριλιά, η
Αρβανιταίικα, τα
Αρχαία Αλίκαρνα, η
Βασιλάδι, το (νησίς)
Ζεστή, η
Θεοδωρακαίικα, τα
Καρίτσα, η
Κόμμα, το (νησίς)
Μεσόκαμπος, ο
Μεσολόγγι, το
Μπαμπακούλα, η
Νέα Υδραγωγεία, τα
Νότιος Δίαυλος, ο
Προκοπάνιστος, ο (νησίς)
Σχίνος, ο
Σχοινιάς, ο (νησίς)
Τουρλίς, η (νησίς)
Τρελάγκαθα, τα
Φιλοθέη, η
Χούνιστα, η
Τοπική Κοινότητα Αγίου Γεωργίου
Άγιος Γεώργιος, ο
Κοκώρη, η
Κουτσοχέρι, το
Ξηραίικα, τα
Τοπική Κοινότητα Αγίου Θωμά
Άγιος Θωμάς, ο
Αγραφορράχη, η
Μετόχι, το
Πασπαλιαρέικα, τα
Τοπική Κοινότητα Άνω Κουδουνίου
Άνω Κουδούνι, το
Κάτω Κουδούνι, το
Μελικιναίικα, τα
Τοπική Κοινότητα Ελληνικών
Ελληνικά, τα
Κάτω Ελληνικά, τα
Τοπική Κοινότητα Ευηνοχωρίου
Ευηνοχώρι, το
Νέα Καλυδών, η
Τοπική Κοινότητα Μουσούρων
Άνω Μούσουρα, τα
Τοπική Κοινότητα Ρετσίνων
Κάτω Ρέτσινα, τα
Τρύπες, οι