Δοξαράς Γρεβενών

Περιφέρεια : Δυτική Μακεδονία
Νομός : Γρεβενών

-- Δήμος Γρεβενών --

Το χωριό Δοξαράς ανήκει γεωγραφικά και διοικητικά στο Νομό Γρεβενών. Είναι χτισμένο νοτιοδυτικά της πόλης των Γρεβενών σε υψόμετρο 585 μέτρων, κοντά στις όχθες του ποταμού Γρεβενίτη. Το χωριό αποτελεί συνοικισμό των Γρεβενών από το 1918, γνωστό ως Μπούρα που μετονομάστηκε σε Δοξαράς (ο) με το Δ/μα 21-1-1927 (Φ.Ε.Κ. 18/1927). Η παλιά ονομασία του οικισμού αποδίδεται στην αλβανική λέξη burre που σημαίνει άνδρας. Για το όνομα Μπούρα υπάρχει και η ανεπίσημη ετυμολογική απόπειρα που προσδιορίζει την προεέλευση του ονόματος από την εξής λαική προφορική παράδοση. Ένας κάτοικος τηε περιοχής καθ ομολογίαν δυνατός πάλαιψε με έναν Τούρκο για τα έγγεια δικαιώματα και τον νίκησε εδραιώνοντας την ελληνική κυριαρχία στην περιοχή. Προς τιμήν του οι αυτόχθονες κάτοικοι ονόμασαν το χωριό τους Μπούρα, από την τουρκικη λέξη burra που σημαίινει δυνατός ανήρ. Οφείλει το σημερινό του όνομα στο ουράνιο τόξο που στα βόρεια ιδιώματα ονομάζεται Δόξα.: ο Τάκης Σουτζιούκης το 1918 αναφλερει χαρακτηριστικά «Δόξα ονομάζεται διότι σ’ αυτό το μέρος συνηθίζει να φαίνεται το ουράνιο τόξο ‘’Δόξα’’ και οι κάτοικοι του Βαροσιού από ψηλά, βλέποντας το έλεγαν ‘’να η Δόξα’’ και έτσι έμεινε τ’ όνομα. Και σήμερα ακόμη φαίνεται σ’ αυτό το μέρος πολλές φορές η ‘’δόξα’’» . Αυτή αποτελεί και τη μόνη επίσημη προσπάθεια ετυμολογίας του ονόματος του χωριού.

View Larger Map

ΠΛΗΘΥΣΜΙΑΚΕΣ ΑΝΑΦΟΡΕΣ

Στον Κώδικα αρ. 201 της Μονής Μεταμορφώσεως του Σωτήρος Ζάβορδας (1534-1692 ως 19ος αι.) αναφέρεται ως Πούρα χωρίον με 14 αφιερωτές στην πρώτη γραφή και με έναν αφιερωτή μεταγενέστερο. Στην πρόθεση 421 της Ι. Μ. Μεγάλου Μετεώρου (1592/93-19ος αι.) αναφέρεται ως Μπούρα με 2 ονόματα αφιερωτών μεταγενέστερων της αρχικής γραφής. Ο Αραβαντινός (1853) το αναφέρει ως Μπούρα με 16 χριστιανικές οικογένειες, ελεύθερο (όχι τσιφλίκι), στην περιοχή Βλάχων, ενώ για την ονομασία του πιστεύει ότι είναι Αλβανικής προέλευσης. Στην κατάσταση της Μητρόπολης Γρεβενών του 1858 αναφέρεται ως Πούρα με 15 αφιερωτές. Ο Νικ. Σχινάς (1887) γράφει: «Μπούρα τσιφλίκιον, έχον 10 οικογενείας χριστιανικάς, παρά την αριστεράν όχθην του Γρεβενίτικου ποταμού κείμενον». Την αναφέρει στο Βλαχ Κόλι με 40 κατοίκους. Στην απογραφή του 1905 έχει 50 κατοίκους. Στον εκλογικό κατάλογο του 1914 υπάρχουν 14 ψηφοφόροι, ενώ στον κατάλογο του 1920 υπάρχουν 13 ονόματα. Διαβάζουμε: Γεώργιος (3), Κωνσταντίνος (2), Μπάμπος, Παντελής (2), Σπηλαιότης, Σπανός, Σλάρης, Τζημορώτας (2). Από τους παραπάνω οι 10 είναι γεωργοί, ένας ποιμένας, ένας εργάτης και ένας ιερέας. Στην απογραφή του 1920 είχε 66 κατοίκους. Στη συνέχεια εγκαταστάθηκαν 12 οικογένειες με 38 άτομα από την Καππαδοκία (Τσουχούρι-Φαράσων) και είναι ο μόνος οικισμός στο νομό που εγκαταστάθηκαν μόνο Καππαδόκες και μιλούν το νεοελληνικό φαρασιώτικο γλωσσικό ιδίωμα της Καππαδοκικής διαλέκτου. Το 1936 τους διανεμήθηκαν 16 κλήροι σε έκταση 512 στρεμμάτων. Το 1964 διανεμήθηκαν 61 οικόπεδα σε έκταση 38,851 στρεμμάτων. Σύμφωνα με την απογραφή του 1928 ο πληθυσμός ανέρχεται πλέον σε 154 κατοίκους. Το 1940 έχουμε 191 κατ., το 1950 έχουμε 221 κατ., το 1961 έχουμε 267 κατ., το 1971 έχουμε 244 κατ., το 1981 έχουμε 215 κατ., το 1991 έχουμε 207 κατοίκους και το 2001 έχουμε 212 κατοίκους.

ΙΣΤΟΡΙΚΕΣ ΑΝΑΦΟΡΕΣ

Όπως προκύπτει μέσα από τις γραπτές πηγές ο Δοξαράς υπήρξε οικισμός πριν το 1692 και άγνωστο πότε η περιοχή έγινε τσιφλίκι. Κατά τον 19ο αι., τουλάχιστον, δίπλα απ’ το χωριό περνούσε ο δρόμος που συνέδεε την πόλη των Γρεβενών με τα ορεινά χωριά της Πίνδου. Ο Παπανικόλας από το Δίλοφο Βοίου γράφει στο ημερολόγιό του: «Εις τας 8 Ιουλίου (1908) απέρασεν (από το Δίλοφο) εις οπλίτης Κώτζος Δημάκης εκ Μπούρας χωρίον της Επαρχίας Γρεβενών, εκ του αρχηγού Λούκα Ρουμελιώτου. Εκάθησαν ώρας 12 και έφυγεν δια Μαγέρην (Δασύλλιο)» Στην έκθεσή του ο Επιθεωρητής Γ. Σακελλάρης, του 1941, γράφει: «Ο υπάρχων ναός Αγία Παρασκευή φέρει την ημερομηνίαν ανεγέρσεως 1877. Φαίνεται όμως να υπήρχε και παλαιότερος ναός, ως αποδεικνύεται από τα σωζόμενα βιβλία και εικόνας, φράσεις και ημερομηνίαι, των οποίων παρατήθενται κατωτέρω. α) Ιερόν Ευαγγέλιον Βυζαντινής γραφής φέρει ιδιόχειρον ημερομηνίαν και φράσιν ‘’1856 Ιανουαρίου 26, εξεδόθη ιερός λόγος και πρέπει να καταλύεται έλαιον και ιχθύες οψάρια ημέρα Παρασκευή. β) Ανθολόγιον το Μέγα 1862 Γεώργιος Ιωάννου. Οι σημερινοί κάτοικοι του χωρίου τούτου είναι γηγενείς και πρόσφυγες ομιλούντες οι μεν πρώτοι την ελληνικήν γλώσσαν, οι δε δεύτεροι την Λαζικήν. Υπάρχουν μία ή δύο οικογένειαι κουτσοβλάχων εξ Αρμάτων – Κονίτσης οίτινες εγκαταστάθησαν γεωργικώς προ ολίγων ετών. Ουδείς άλλος λαός κατώκησεν εις το χωρίον τούτο». Με τη δημιουργία του κράτους της Θεσσαλονίκης υπό τον Ελευθέριο Βενιζέλο και λίγο πριν την είσοδο των γαλλικών στρατευμάτων στα Γρεβενά, στις 17 Νοεμβρίου 1916, ο 2ος Λόχος της Διλοχίας που βρισκόταν στα Γρεβενά εγκαταστάθηκε στο χωριό, το οποίο υπαγόταν στο κράτος των Αθηνών υπό τον βασιλιά Κωνσταντίνο, με προωθημένο φυλάκιο προκάλυψης στο Βαρόσι και αποστολή του να απαγορεύσει τη διέλευση των Γάλλων της ουδέτερης ζώνης που δημιουργήθηκε με όριο τον Γρεβενίτη ποταμό. Στις 3 Μαρτίου 1917, κατά την προέλαση των γαλλικών στρατευμάτων, σκότωσαν στο χωριό τον αγροφύλακα Λιόλιο καθώς βρήκαν στο σπίτι του δυο φυσιγγιοθήκες όπλου και τραυμάτισαν τον πάρεδρο Γ. Σπηλιώτη γιατί ήταν κάτοχος όπλου, ενώ αφαίρεσαν από το σπίτι του όλα τα οικιακά σκεύη και τρόφιμα. Στις 27 Απριλίου 1917 εγκαταστάθηκε στο χωριό προσωρινό φυλάκιο από 5 Γάλλους στρατιώτες, οι οποίοι διάλεγαν τα καλύτερα πρόβατα από τα κοπάδια που κατευθύνονταν προς τα χωριά της Πίνδου και τα κρατούσαν για τις ανάγκες του στρατού. Με την έναρξη του Ελληνο-Ιταλικού πολέμου στις 28 Οκτωβρίου 1940 οι Ιταλικές δυνάμεις επιχείρησαν να διαβούν τον ορεινό όγκο της Πίνδου, ενώ οι Ελληνικές δυνάμεις ήταν σε θέση άμυνας. Στις 31 Οκτωβρίου η διοίκηση της Ταξιαρχίας πήρε διαταγή από την περιοχή Νεάπολης Κοζάνης να κατευθυνθεί μέσω Γρεβενών προς Δοτσικό για να εμποδίσει τις Ιταλικές δυνάμεις να εισχωρήσουν στην περιοχή. Στις 5.30 ώρα της 1ης Νοεμβρίου αναχώρησε με δρομολόγιο κινήσεως Γρεβενά – ύψωμα 619 (αμέσως βόρεια του Δοξαρά) – Έλατος – Καληράχη – Δοτσικό. Ο δρόμος στο ύψος του Δοξαρά, περνούσε τότε από τις βόρειες παρυφές του χωριού, είχε πολλή λάσπη στην οποία κολλούσαν τα αυτοκίνητα με αποτέλεσμα η παραπέρα κίνηση να είναι σχεδόν αδύνατη. Όλοι οι κάτοικοι του χωριού, κάθε ηλικίας, οι οποίοι είχαν πληροφορηθεί από το προηγούμενο βράδυ για τον προορισμό της φάλαγγας, πήγαν αυθόρμητα, πριν ξημερώσει, στο σημείο του δρομολογίου που υπήρχε το πρόβλημα και με κορμούς δένδρων, κλαδιά και πέτρες άρχισαν τη διευθέτηση, με αποτέλεσμα, η φάλαγγα χωρίς σοβαρή καθυστέρηση να συνεχίσει απρόσκοπτα το δρομολόγιό της. Στη διάρκεια της κατοχής ο υπομοίραρχος της ασφάλειας Γρεβενών Γεράσιμος Μαζαράκης παρότρυνε τους κατοίκους να φροντίσουν και να κρύψουν τα καλά όπλα και μόνο τα άχρηστα να παραδώσουν στους Ιταλούς όταν τους ζητηθεί. Αργότερα ο ίδιος, που αρνήθηκε να συνεργαστεί μαζί τους, στάλθηκε όμηρος στην Ιταλία. Πολλοί κάτοικοι εντάχθηκαν στον ΕΛΑΣ και πολέμησαν τους κατακτητές, ενώ τον Μάρτη του 1943 ομάδα 19 ανταρτών που βρισκόταν στην περιοχή, με ένα πολυβόλο κι ένα οπλοπολυβόλο, χτύπησαν ένα Ιταλικό αεροπλάνο που είχε έρθει να ρίξει τρόφιμα στην εγκλωβισμένη Ιταλική φρουρά των Γρεβενών μετά τη μάχη του Φαρδύκαμπου. Το αεροπλάνο έπεσε στο Αγιόφυλλο Καλαμπάκας. Το 1947 η κυβέρνηση επικήρυξε τους: Στέργιο Ευθ. Γκιουλέκα 42 ετών, Ιωάννη Γ. Κωνσταντίνου 20 ετών και Μιχαήλ Χρ. Παπανικολάου 25 ετών. ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ: Το 1905 δεν αναφέρεται η ύπαρξη σχολείου. Ιδρύθηκε το 1924 μονοθέσιο δημοτικό σχολείο. Στην έκθεσή του ο Επιθεωρητής Δημοτικών Σχολείων Γρεβενών Γ. Σακελλάρης, με ημερομηνία 10-12-1941, γράφει: «Σχολείον εις το χωρίον τούτο ανηγέρθη κατά το έτος 1908. Κατά τα προ του έτους τούτου έτη οι μαθηταί εφοίτων εις γειτονικά σχολεία ιδία του Ελάτου, ίσως διότι το χωρίον, λόγω του ελαχίστου αριθμού των οικογενειών δεν ηδύνατο να μισθοδοτήση τους διδ/λους.»

πηγή: www.doxaras.gr