.

Ελλάδα

Περιφέρεια : Ιόνια νησιά
Νομός : Λευκάδας

Νομός Λευκάδας

Τα Χορτάτα είναι ορεινό χωριό στο νησί της Λευκάδας.

Γεωγραφική θέση

Βρίσκεται στη δυτική πλευρά του νησιού περίπου στο μέσο και σε υψόμετρο 625 μέτρων από την επιφάνεια της θάλασσας. Είναι προσανατολισμένο προς το Νότο (κόλπο της Βασιλικής, Ιθάκη, Κεφαλονιά) και τη Δύση (ακρωτήρι του Λευκάτα, Πόρτο Κατσίκι, Εγκρεμνούς, Σέσουλα, Κάθισμα). Τα Χορτάτα ανήκουν στον δήμο Λευκάδας, Περιφερειακή Ενότητα Λευκάδας, Περιφέρεια Ιονίων Νήσων (πρόγραμμα “Καλλικράτης”). Αποτελούν οικισμό του τέως δήμου Απολλωνίων του νομού Λευκάδας.[1]
Πληθυσμός - Έκταση

Σύμφωνα με την απογραφή του 2011, ο πληθυσμός του χωριού είναι 100 κάτοικοι. Τα δυτικά όρια του χωριού ξεκινούν από χαμηλά (στα όρια του χωριού Καλαμίτσι), νοτιοδυτικά ακολουθούν τη μεγάλη ρεματιά της Λευκάδας, και φτάνουν ως το εγκαταλελειμμένο χωριό Άγιος Βασίλειος. Μεγάλο κομμάτι του κεντρικού ορεινού τμήματος της Λευκάδας (έως 1.140 μ. υψόμετρο) βρίσκεται μέσα στα όρια του χωριού.[2]

Ιστορία

Τα Χορτάτα ως οικισμός, σύμφωνα με όλες τις ενδείξεις, φαίνεται ότι έχουν μια συνεχή ιστορική διαδρομή από τη Νεολιθική εποχή ως τις μέρες μας. Στην άποψη αυτή συνηγορούν τα εξής στοιχεία:

Ι.Τα γεωγραφικά δεδομένα: Η θέση του χωριού είναι φυσικά οχυρή και υπάρχει αφθονία φυσικών πόρων. Πρωταρχικό στοιχείο της ανάπτυξης ενός οικισμού, λένε οι ειδικοί της επιστήμης της γεωγραφίας, είναι η θέση του και η τοποθεσία,. Ως παράγοντες της θέσης θεωρούν:

· την επάρκεια σε νερό (στα Χορτάτα υπάρχουν πολλές πηγές),

· την προστασία από πλημμύρες (το χωριό βρίσκεται σε πλαγιά με υψόμετρο 650 μέτρα – κάτι παραπάνω οι παλαιότεροι οικισμοί),

· την άμυνα (η θέση του χωριού είναι φυσικά οχυρή. Οι παλιοί οικισμοί και εν μέρει ο σημερινός - τον πιο παλαιό η παράδοση τον θέλει στην περιοχή «Αυλές» - δεν είναι ορατοί από τη θάλασσα, οι ακτές της οποίας είναι πολύ μακριά απ’ το χωριό και απόκρημνες,

· τη διαθεσιμότητα υλικών κατασκευής (υπήρχαν - και υπάρχουν - σε αφθονία),

· το κατάλληλο έδαφος (η περιφέρεια του χωριού καλύπτει μεγάλη έκταση κατάλληλη για κτηνοτροφία και γεωργία, ενώ διαθέτει και πολλές αρδευόμενες εκτάσεις),

· την προστασία από ανέμους και κυρίως την προστασία από το Βορρά με βουνά / λόφους (στα βόρεια και βορειοανατολικά του χωριού υπάρχει ο ορεινός όγκος των Σταυρωτών),

· τα υλικά για θέρμανση (υπήρχαν σε αφθονία - βελανιδιές κ.λπ.),

· τον προσανατολισμό (το χωριό έχει τον σωστό προσανατολισμό - «βλέπει» προς τον Νότο και τη Δύση).

ΙΙ.Τα αρχαιολογικά δεδομένα:

ΙΙΑ. Αρχαιότητα. Πολύ κοντά στον σημερινό οικισμό (500 περίπου μέτρα βορειοδυτικά), στη θέση «Σπήλιο» / «Αποθήκες» πραγματοποίησε ο W. Dörpfeld ανασκαφική έρευνα μικρής κλίμακας το έτος 1905. Ο ίδιος ο Dörpfeld γράφει σχετικά[1]: «Από τις έρευνες και ανασκαφές που πραγματοποιήσαμε το έτος 1905 σε άλλα μέρη του νησιού Λευκάδα, αξίζει να γίνει μνεία στα εξής: Μια μικρή ανασκαφή στη σπηλιά του κόλπου Σύβοτα … Η πρώτη ανασκαφή στη Χοιροσπηλιά … Ανασκαφές στο ιερό του Απόλλωνα … Έρευνα και ανασκαφή σε ιερό μιας σπηλιάς βορείως του χωριού Χορτάτα στο κέντρο της δυτικής πλευράς του νησιού. Εκεί λεγόταν, σύμφωνα με τη μαρτυρία ενός χωρικού, ότι είχαν βρεθεί πλήθος χάλκινα, τα οποία αγοράσαμε και μεταφέραμε στο μουσείο μας. Αυτά είναι απολύτως όμοια με τα γνωστά γεωμετρικά χάλκινα από την Ολυμπία και τη Δωδώνη. Αυτά ονομάστηκαν στο 4ο κεφάλαιο από τον D. Goessler χάλκινα από τα Χορτάτα και πρέπει, κατά τη γνώμη μου, όπως τα γεωμετρικά χάλκινα από την Ολυμπία, να αποδοθούν στους προελληνικούς πελασγικούς πληθυσμούς [...].

Ότι και στα 4 νησιά του Οδυσσέα και, βέβαια, και στη Λευκάδα – Ιθάκη έχουν κατοικήσει Αχαιοί και μάλιστα ως κατακτητές, είναι, σύμφωνα με το έπος, δίχως άλλο σαφές, αλλά προκύπτει ακόμη και από τις ανασκαφικές έρευνες ... Παράλληλα με τους Αχαιούς μπορεί η παρουσία ενός προελληνικού πληθυσμού σε περισσότερα μέρη στο εσωτερικό του νησιού να το αποδείξει, ονομαστικά στην περιοχή της Χοιροσπηλιάς κοντά στην Εύγειρο, όπου πολλά απομεινάρια της νεολιθικής εποχής έχουν έρθει στο φως, και παραπέρα στο δυτικό μέρος του νησιού κοντά στο χωριό Χορτάτα, όπου βρέθηκαν χάλκινα, όμοια με αυτά της Ολυμπίας».

Πρόκειται για την αγορά οκτώ χάλκινων αντικειμένων γεωμετρικών χρόνων (περόνη, ιππάριο, διπλοί πελέκεις, περίαπτα), που αποτελούν τα μόνα ως τώρα αρχαιολογικά τεκμήρια των πρώιμων ιστορικών χρόνων της Λευκάδας, πριν από τον αποικισμό των Κορινθίων (7ος αι.). Στις κοιλότητας των βράχων της συγκεκριμένης θέσης, η οποία ταυτίστηκε με χώρο τοπικής λατρείας, εντοπίστηκαν κατάλοιπα προσφορών, όστρακα αγγείων, τμήματα πήλινων ειδωλίων κλασικών και ελληνιστικών χρόνων και ένα λυχνάρι ρωμαϊκών χρόνων[2].

ΙΙΒ. Μέσοι και νεότεροι χρόνοι. Στην θέση του σημερινού χωριού Χορτάτα, αλλά και σε κοντινή απόσταση από αυτό υπάρχουν λείψανα πολλών Εκκλησιών. Πιο συγκεκριμένα: 1) Στη θέση «Παναγιά» και κάτω απ’ τον περιβάλλοντα χώρο του ομώνυμου ιερού Ναού, αποκαλύφθηκαν πρόσφατα (κατά τη διάρκεια των εργασιών βελτίωσης του δικτύου ύδρευσης) εξαιρετικά ενδιαφέροντα λείψανα βυζαντινού ναού (πρωτοβυζαντινής εποχής;) [3] 2) Στη θέση Αϊ – Πέντε, υπάρχουν τα ερείπια του ιερού Ναού των Αγίων Πέντε μαρτύρων (Ευστράτιος, Αυξέντιος, Ευγένιος, Μαρδάριος και Ορέστης), που έζησαν κατά την εποχή των αυτοκρατόρων Διοκλητιανού και Μαξιμιανού (284-305 μ.Χ.). Ο ναϊσκος – πιθανότατα Βυζαντινής εποχής - είναι μονόκλιτος βασιλική και στην κόγχη της διακρίνεται αχνά η τοιχογραφία με τους 5 Μάρτυρες.[4]. 3) Βορειοανατολικά του χωριού και σε απόσταση 500 περίπου μέτρων υπάρχουν λείψανα ναού αφιερωμένου στον Άγιο Νικόλαο[5], 4) Σε απόσταση 100 μέτρων από τον ιερό Ναό του Αγίου Ιωάννου του Χρυσοστόμου που μετράει τουλάχιστον 4 αιώνες ζωής υπάρχει σωρός ερειπίων από ιερό Ναό αφιερωμένο στον Άγιο Γεώργιο (Επρόκειτο, πιθανότατα, για ιδιωτικό ναό, η τοποθεσία του οποίου λέγεται και σήμερα Αϊ- Γιώργης) και 5) Ιερός ναός του Αγίου Μηνά, στο κέντρο του χωριού, στη θέση του σημερινού ναϊδρίου.

ΙΙΙ. Οι γραπτές πηγές. Με βάση τα παραπάνω, ο ισχυρισμός ότι το χωριό δημιουργήθηκε τον 17ο αιώνα, εποχή στην οποία υποτίθεται ότι έφτασε στον χώρο η ισχυρή οικογένεια Χόρτη από την περιοχή Ασφακία (Σφακιώτες) και ότι δήθεν παλαιότερα δεν υπήρχε οικισμός παρά μόνο καλύβες ή πηλόχτιστες αγροικίες, ελέγχεται ως απολύτως ανακριβής. Είναι, βέβαια, αλήθεια ότι ορισμένοι οικισμοί έχουν πάρει το όνομά τους από τα επίθετα ισχυρών οικογενειών (σογιών), όπως π.χ. Ασπρογερακάτα, Χορτάτα, Λαζαράτα[6]. Σε καμιά περίπτωση όμως δεν στοιχειοθετείται η άποψη ότι το χωριό δημιουργήθηκε τον 17ο αιώνα από κάποια οικογένεια Χόρτη που προερχόταν από τους Σφακιώτες. Ως προς το επίθετο Χόρτης, μια απλή αντιπαραβολή των στοιχείων από το κατάστιχο κεφαλικού φόρου του έτους 1641/1642 των Οθωμανικών πηγών για τη Νεότερη Ιστορία της Λευκάδας (Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης, 2013, σελ. 202 και 207) καταδεικνύει τη λανθασμένη άποψη. Στο χωριό Σφακιός (Σφακιώτες) υπάρχει εγγραφή H?arat? (7 γράμματα – δεν υπάρχει ο-μικρον), που αυθαίρετα και λανθασμένα αντιστοιχίζεται με το Χόρτης, αφού στο Διαμιλιάνι υπάρχει εγγραφή Horta (πέντε γράμματα - υπάρχει το ο-μικρον), που (ορθώς) αντιστοιχίζεται με το Χόρτης. Και είναι προφανές ότι καμιά σχέση δεν έχει το H?arat? με το Horta, γιατί δεν προκύπτει από πουθενά. Εξάλλου, το κατάστιχο του 1641-42 αναφέρει τα οικογενειακά ονόματα Χόρτης, Μεσσήνης, Αυλωνίτης, Αχείμαστος, Βλαντής, Βουκελάτος ονόματα που υπάρχουν και σήμερα στα Χορτάτα. Σημειωτέον ότι το χωριό Διαμιλιάνι με τους επιμέρους οικισμούς του ήταν το 1520 από τα μεγαλύτερα χωριά της Λευκάδας (82 νοικοκυριά) με εικαζόμενο αριθμό κατοίκων 350 περίπου άτομα, απ’ τα οποία το 31% ήταν κάτοικοι του οικισμού Χορτάτων[7].

Συμπερασματικά, η περιοχή των σημερινών Χορτάτων φαίνεται ότι κατοικείται συνεχώς από την αρχαιότητα ως τις μέρες μας.

Προστατευόμενη περιοχή NATURA 2000

Η περιοχή Χορτάτων ανήκει στις προστατευόμενες περιοχές NATURA 2000. Σύμφωνα με τη Οδηγία (92/43) του Συμβουλίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης η αξιολόγηση της περιοχής οφείλεται κυρίως στην ύπαρξη των φυτών του γένους Paeonia. Καθώς το φυτικό αυτό γένος σπανίζει στον ελληνικό χώρο, στη συγκεκριμένη περιοχή φύονται τα P. mascula ssp. russi και P. peregrina, είδη που πουθενά αλλού στην Ελλάδα δεν συνυπάρχουν. Αναφορά γίνεται στο Βοτανολόγιο του Βοτανικού Μουσείου του Πανεπιστημίου της Ζυρίχης (εκδ. 1968) σχετικά με το φυτό (Paeonia corallina – paeonia officinalis) και το ότι ευδοκιμεί στα Χορτάτα. Ο αρχαίος Έλληνας βοτανολόγος Διοσκουρίδης (1ος αι. π. Χ.) αναφέρει το ίδιο φυτό.[3]
Σημειώσεις (Ιστορία)

[1] Wilhelm Dörpfeld, ALT – ITHAKA, EIN BEITRAG ZUR HOMER – FRAGE, STUDIEN UND AUSGRABUNGEN AUF DER INSEL LEUKAS – ITHAKA, unter Mitarbeit von Deter Goessler, Ernst van Hille, Wilfried von Seidlitz, Richard Unde, Verlag Richard Unde, München – Gräfelfing, 1927, 2 Bände. Α’ τόμος, Σελίδες 169 και 377 (Μτφρ. Έκτορας Γ. Χόρτης)

[2] Souyoudzoglou-Haywood, C., The Ionian Islands in the Bronze Age and the Early Iron Age, 3000-800BC. Liverpool: Liverpool University Press, 1999, σ. 27.

[3] Εφημ. «Τα Χορτάτα», αρ. φ. 6, σ.3

[4] Ό.π., σ.3

[5] Ό.π., σ.3

[6] Ματούλα Τομαρά – Σίδερη και Νίκος Σίδερης, Συγκρότηση και διαδοχή των γενεών στην Ελλάδα του 19ου αιώνα, Η δημογραφική τύχη της Νεότητας, Ιστορικό Αρχείο Ελληνικής Νεολαίας, ΓΓ Νέας Γενιάς, στο

[7] Άγγελος Γ. Χόρτης, Το Διαμιλιάνι και τα Χορτάτα στην περίοδο της Τουρκοκρατίας (1479-1684), εφημ. «Τα Χορτάτα», αρ. φ. 9, σ.6.
Παραπομπές

«Χορτάτα». buk.gr. Ανακτήθηκε στις 23 Ιουλίου 2015.
«Ανακοίνωση των αποτελεσμάτων της Απογραφής Πληθυσμού-Κατοικιών 2011 για το Μόνιμο Πληθυσμό της Χώρας» (PDF). Ελληνική Στατιστική Αρχή. 20 Δεκεμβρίου 2012. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο (PDF) στις 17 Αυγούστου 2014. Ανακτήθηκε στις 23 Ιουλίου 2015.

«Τα Χορτάτα προστατευόμενη περιοχή του δικτύου NATURA 2000». mylefkada.gr. Αυγ 18, 2012. Ανακτήθηκε στις 23 Ιουλίου 2015. Ελέγξτε τις τιμές ημερομηνίας στο: |date= (βοήθεια)

Πηγές

«Χορτάτα». lefkada-ionio.gr. Ανακτήθηκε στις 23 Ιουλίου 2015.
Τα Χορτάτα.

ΔΗΜΟΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ ΑΠΟΛΛΩΝΙΩΝ
Τοπική Κοινότητα Αγίου Ηλία
Άγιος Ηλίας ο
Τοπική Κοινότητα Αγίου Πέτρου
Άγιος Πέτρος ο
Πόντη Αγίου Πέτρου η
Τοπική Κοινότητα Αθανίου
Άγιος Νικόλαος Νηράς ο
Αθάνιον το
Τοπική Κοινότητα Βασιλικής
Βασιλική η
Τοπική Κοινότητα Βουρνικά
Βουρνικάς ο
Τοπική Κοινότητα Δραγάνου
Δράγανον το
Πανωχώρι το
Τοπική Κοινότητα Ευγήρου
Εύγηρος η
Σύβοτα τα
Τοπική Κοινότητα Κομηλίου
Κομήλιον το
Τοπική Κοινότητα Κονταραίνης
Κοντάραινα η
Τοπική Κοινότητα Μαραντοχωρίου
Μαραντοχώρι το
Τοπική Κοινότητα Νικολή
Μανάση η
Νικολής ο
Τοπική Κοινότητα Σύβρου
Σύβρος ο
Τοπική Κοινότητα Χορτάτων
Χορτάτα τα

Νομός Λευκάδας : Δήμος, Κοινότητα

Καλάμου | Καστού

Για πλήρη κατάλογο των πόλεων και οικισμών του νομού, δείτε το άρθρο Διοικητική διαίρεση νομού Λευκάδας.

Γεωγραφία της Ελλάδας

Γεωγραφία της Ελλάδας : Αλφαβητικός κατάλογος

Α - Β - Γ - Δ - Ε - Ζ - Η - Θ - Ι - Κ - Λ - Μ -
Ν - Ξ - Ο - Π - Ρ - Σ - Τ - Υ - Φ - Χ - Ψ - Ω

Χώρες της Ευρώπης

1. Κράτος μερικώς σε ασιατικό έδαφος. 2. Γεωγραφικά ανήκει στην Ασία, αλλά θεωρείται ευρωπαϊκό κράτος για ιστορικούς και πολιτισμικούς λόγους. 3. Βρετανικό έδαφος μέσα στην Κυπριακή Δημοκρατία.

Κόσμος

Αλφαβητικός κατάλογος

Hellenica World - Scientific Library

Από τη ελληνική Βικιπαίδεια http://el.wikipedia.org . Όλα τα κείμενα είναι διαθέσιμα υπό την GNU Free Documentation License

Χορτάτα Λευκάδας

.