Οι μετόπες του Παρθενώνα κοσμούσαν άλλοτε την δωρικού ρυθμού ζωφόρο του Παρθενώνα της Ακρόπολης. Τα 92 ανάγλυφα εικονίζουν ένα θέμα διαφορετικό για κάθε πλευρά, ενώ μαζί με το αέτωμα, την ιωνικού ρυθμού ζωφόρο και το άγαλμα της Προμάχου Αθηνάς αποτελούσαν ένα ολοκληρωμένο σύνολο εξέχουσας γλυπτικής τέχνης.

Περιγραφή

Οι μετόπες του Παρθενώνα είναι ανάγλυφες πλάκες που ήταν τοποθετημένες στις μετόπες ανάμεσα στα τρίγλυφα των ζωφόρων. Ήταν συνολικά 92 τεμάχια, διαμοιρασμένα σε 32 ανά πλευρά (βορεινή, νότια) και 14 ανά άκρη (ανατολική, δυτική) του ναού. Στον Παρθενώνα βρίσκονται σήμερα οι μετόπες των άκρων του ναού, ενώ άλλες μετόπες έχουν χαθεί, ή καταστραφεί κατά την πολιορκία της Αθήνας από τους Βενετούς του Μοροζίνι το 1687, ή φιλοξενούνται στις ημέρες μας στο Βρετανικό Μουσείο και στο Μουσείο του Λούβρου. Έχουν μέγεθος περίπου 1,375 x 1,30 μ. και είναι κατασκευασμένες από μάρμαρο της Πεντέλης. Ίχνη ζωγραφικής δεν σώζονται, αλλά πιστεύεται ότι πιθανώς να ήταν ζωγραφισμένες σε έντονα χρώματα. Κατά μια ερμηνεία το υπόβαθρο ήταν ζωγραφισμένο ερυθρό με κυανό πλαίσιο. Οι μετόπες της νότιας ζωφόρου δείχνουν φανερά ότι είναι έργα πολλών διαφορετικών χεριών. Οι κεντρικές μετόπες της βόρειας και νότιας ζωφόρου φαίνεται ότι ήταν ανταλλαγμένες από την αρχαιότητα.

Οι μετόπες της ανατολικής ζωφόρου

Η ανατολική ζωφόρος διακοσμεί την πλευρά της κυρίας εισόδου του Παρθενώνα. Τα ανάγλυφα είναι διαβρωμένα από τις καιρικές συνθήκες. Θέμα των μετόπων ετούτων είναι η Γιγαντομαχία. Παριστάνεται η γέννηση της θεάς Αθηνάς, και η συνεισφορά της στην προσπάθεια του Δία να εγκαθιδρύσει την βασιλεία του στον Όλυμπο. Η Αθηνά παριστάνεται με το φτερωτό της άρμα. Ακολουθεί ο Δίας με το άρμα του, η Ήρα με τον Άρη που φέρει την ασπίδα του. Ο Διόνυσος συνοδεύεται με τον πάθηρά του και ένα φίδι. Ο Ερμής φοράει χλαμύδα. Ο Ηρακλής ντυμένος με το λιονταρίσιο δέρμα, ενώ ο Απόλλωνας τεντώνει το τόξο του. Ακολουθούν η Άρτεμις και ο Ποσειδώνας που οδηγεί το άρμα του μέσα στον αφρό της θάλασσας. Οι Γίγαντες παριστάνονται με ανθρώπινη μορφή, σε αντίθεση με τις πολύ μεταγενέστερες τερατόμορφες αναπαραστάσεις τους.

Οι μετόπες της νότιας ζωφόρου

Οι μετόπες της νότιας ζωφόρου είχαν ως θέμα την μάχη των Λαπίθων με τους Κενταύρους, την γνωστή Κενταυρομαχία, στην οποία πήρε μέρος ο μυθικός βασιλιάς των Αθηνών Θησέας. Μια από τις μετόπες βρίσκεται ακόμα στην Αθήνα, ενώ μια άλλη φιλοξενείται στο Λούβρο και δεκαπέντε άλλες στο Βρετανικό Μουσείο. Δεκατέσσερις από αυτές τις αγόρασε ο Λόρδος Έλγιν. Οι κεντρικές μετόπες ήταν ανταλλαγμένες με αυτές της βόρειας ζωφόρου από την αρχαιότητα.

Οι μετόπες της δυτικής ζωφόρου

Οι μετόπες της δυτικής ζωφόρου είχαν ως θέμα την εισβολή των Αμαζόνων στην Αθήνα. Φέρουν σημαντικές φθορές από τις καιρικές συνθήκες, τόσο που οι σκηνές δεν είναι πλέον αναγνωρίσιμες. Οι Αμαζόνες εικονίζονται επάνω στο άλογο, και ως επί το πλείστον καταπατούν πεσμένους μαχόμενους Έλληνες. Το σώμα του Έλληνα πολεμιστή πληρεί το τμήμα της μετόπης κάτω από το άλογο της αμαζόνας αναζωπυρώνοντας τα πατριωτικά αισθήματα του θεατή. Δεν γνωρίζουμε αν τα ανάγλυφα αυτά είναι του Φειδία, όμως αντίγραφά τους συναντούμε στη ζωφόρο της Φιγαλείας, η οποία είναι σύγχρονη του Παρθενώνα.

Οι μετόπες της βορείας ζωφόρου

Οι μετόπες της βορείας ζωφόρου είχαν ως θέμα τον Τρωικό πόλεμο. Από τις 32 μετόπες μόνο ένδεκα είναι αναγνωρίσιμες. Από τις υπόλοιπες υπάρχουν ζωγραφικές του 1686 που έκανε κάποιος Γάλλος καλλιτέχνης για τον O´ Ortières. Σε μια από αυτές εικονίζεται η ωραία Ελένη, ενώ η Αφροδίτη στέλνει τον Έρωτα στον Μενέλαο. Οι κεντρικές μετόπες ήταν ανταλλαγμένες με αυτές της νότιας ζωφόρου από την αρχαιότητα.

Πηγές

British Museum. Dept. of Greek and Roman Antiquities (1908). A guide to the sculptures of the Parthenon in the British Museum. London: W. Clowes. Ανακτήθηκε την 4 Ιανουαρίου 2012.
Άντολφ Μπέττιχερ (1842-1901) (1888). Die Akropolis von Athen nach den Βerichten der alten und den neusten Εrforschungen. Berlin: J. Springer. Ανακτήθηκε την 4 Ιανουαρίου 2012.
Αλεξάντερ Στιούαρντ Μάρρεϊ (1841-1904) (1903). The sculptures of the Parthenon. London: J. Murray. Ανακτήθηκε την 4 Ιανουαρίου 2012.
William Richard Lethaby, British Museum (1908). Greek buildings represented by fragments in the British Museum. B. T. Batsford. Ανακτήθηκε την 4 Ιανουαρίου 2012.