Το Καφέ Ζόναρ'ς (Zonar's), ένα από τα ιστορικότερα καφέ-ζαχαροπλαστεία της Αθήνας, βρίσκεται στη συμβολή των οδών Πανεπιστημίου και Βουκουρεστίου, απέναντι από το μεγαλοπρεπές Μέγαρο Σλήμαν, το "Ιλίου Μέλαθρον".

Το Καφέ "Ζόναρ'ς" (DIMSFIKAS)

Ιστορία και θαμώνες

Το ιστορικό καφέ "Ζόναρ'ς" ιδρύθηκε το 1939 από τον Έλληνα ομογενή Κάρολο Ζωναρά (1873 -1968), επιχειρηματία γεννημένο στην Ανατολική Θράκη, ο οποίος είχε επιστρέψει στην Ελλάδα από τις ΗΠΑ, όπου είχε ανοίξει στο Ντέιτον του Οχάιο μια επιτυχημένη και επικερδή σοκολατοβιομηχανία. Τα εγκαίνια του "Ζόναρ'ς" έγιναν το Δεκαπενταύγουστο του 1940 και συνέπεσαν με τον τορπιλισμό της "Έλλης" στο λιμάνι της Τήνου. Ο συγγραφέας Δημήτρης Ψαθάς το χαρακτήριζε ως "το πιο πολυτελές ζαχαροπλαστείο της Αθήνας, τύπου ομοίου προς τα μεγαλύτερα και ωραιότερα της Βιέννης".

Το καφέ "Ζόναρ'ς" στεγάζεται στο κτήριο του Μετοχικού Ταμείου Στρατού, που θεμελιώθηκε το 1938 σε σχέδια των αρχιτεκτόνων Βασίλη Κασσάνδρα και Λεωνίδα Μπόνη, που είχαν σπουδάσει στην Σχολή Καλών Τεχνών (École des Beaux Arts) στο Παρίσι. Ολόκληρο το κτηριακό συγκρότημα έχει χαρακτηριστεί από το 1994 ως "διατηρητέο ιστορικό μνημείο της Αθήνας" και "δείγμα της αρχιτεκτονικής των δημοσίων κτιρίων της εποχής του Μεσοπολέμου".

Οι ξύλινες επενδύσεις, δημιουργίες της εταιρείας "Αθηναίος & Βαράγκης", οι μεγαλοπρεπείς πολυέλαιοι, τα κρύσταλλα και οι καθρέπτες, τα ακριβά σερβίτσια και τα λινά τραπεζομάντηλα προσέδιδαν στο "Ζόναρ'ς" αίσθημα μεγαλοπρέπειας και ευχάριστου περιβάλλοντος. Η Coca Cola ερχόταν ειδικά για το "Ζόναρ'ς" μέσα σε βαρέλια κατευθείαν από την Αμερική, ενώ οι Αθηναίοι γεύονταν για πρώτη φορά το παγωτό "Σικάγο".

Το καφέ-ζαχαροπλαστείο του "Ζόναρ'ς", με τη μακρά ιστορία του, ήταν επί πολλές δεκαετίες κομμάτι της καθημερινότητας στο κέντρο της πόλης. Αποτελούσε προσφιλές στέκι της πολιτικής, καλλιτεχνικής και κοσμικής Αθήνας, ακόμη και στα χρόνια της Κατοχής. Ιδιαίτερα, από το 1950 ως το θάνατο του Ζωναρά (1968), το "Ζόναρ'ς" γνώρισε μεγάλες δόξες.

Οι χώροι του "Ζόναρ'ς" έχουν γράψει τη δική τους ιστορία. Εδώ έγραφε ο Σπύρος Μελάς τα χρονογραφήματά του για τον τορπιλισμό της "Έλλης". Εδώ έδωσαν τηλεοπτική συνέντευξη στη γαλλική τηλεόραση ο Μάνος Χατζιδάκις με τη Μελίνα Μερκούρη. Εδώ σύχναζε και η πολιτική ηγεσία του τόπου, από τον Κωνσταντίνο Καραμανλή, τον Σοφοκλή Βενιζέλο, τον Ηλία Ηλιού, τον Γεώργιο Μαύρο, τον Ευάγγελο Αβέρωφ, τον Γεώργιο Ράλλη και τον Ξενοφώντα Ζολώτα μέχρι τους Γιώργο Γεννηματά, Λεωνίδα Κύρκο και Αναστάσιο Πεπονή.

Θαμώνες του "Ζόναρ'ς" από τον κύκλο των συγγραφέων και καλλιτεχνών ήταν μεταξύ άλλων ο Σπύρος Μελάς, ο Οδυσσέας Ελύτης, ο Νίκος Γκάτσος, ο Γιώργος Κατσίμπαλης, ο Νίκος Χατζηκυριάκος-Γκίκας, ο Δημήτρης Μυράτ, ο Μίνως Βολανάκης, ο Μάνος Χατζηδάκις, η Μελίνα Μερκούρη, η Τζένη Καρέζη, ο Φρέντυ Γερμανός, η Αλίκη Βουγιουκλάκη, ο Ιάκωβος Καμπανέλλης. Αλλά και ξένες διασημότητες, όπως οι συγγραφείς Λόρενς Ντάρελ και Χόρχε Λουίς Μπόρχες και οι ηθοποιοί Άντονυ Κουίν και Σοφία Λόρεν επισκέπτονταν το "Ζόναρ'ς", όταν βρίσκονταν στην Αθήνα.

Το καφέ-ζαχαροπλαστείο του "Ζόναρ'ς", το ιστορικό στέκι των Ελλήνων πολιτικών και διανοουμένων του περασμένου αιώνα, έξι χρόνια μετά το κλείσιμό του το 2001, άρχισε ανακαινισμένο την επαναλειτουργία του τον Οκτώβριο του 2007 στο νέο εμπορικό συγκρότημα του Μετοχικού Ταμείου Στρατού, διατηρώντας ανέπαφα τα χαρακτηριστικά αρ - ντεκό στοιχεία του.
Τα παλιά καφενεία της Αθήνας

Τα ελληνικά καφενεία, όπως και τα καφέ σ' όλη την Ευρώπη, αποτελούσαν ανέκαθεν κοινωνικό θεσμό. Είχαν συνδεθεί με τη ζωή του νεοέλληνα και ήταν κέντρο της κοινωνικής και πολιτισμικής ζωής της Αθήνας. Στην πελατεία τους περιλαμβάνονταν πολλές διασημότητες των τεχνών, της λογοτεχνίας και της πολιτικής. Εδώ διαμορφώνονταν καλλιτεχνικές παρέες, ανταλλάσσονταν ιδέες και προωθούνταν νέα ρεύματα στη λογοτεχνία και την τέχνη. Ήταν επίσης τόπος συνάντησης για πολιτικές συζητήσεις, αλλά και πολιτικής αντιπαράθεσης. Τα καφενεία της Πλατείας Συντάγματος αποτελούσαν το ευνοούμενο κέντρο διαβούλευσης των ψηφοφόρων και των πολιτευτών τους και θεωρούνταν "προθάλαμοι της Βουλής".

Ανάμεσα στα ιστορικά καφενεία της Αθήνας, που δεν υπάρχουν σήμερα, ήταν το φημισμένο καφενείο του "Ζαχαράτου" (ιδρ. 1888) στο ισόγειο της οικίας Βούρου, γωνία των οδών Σταδίου και Βασ. Γεωργίου Α', όπου έχει ανεγερθεί σήμερα το ξενοδοχείο "Athens Plaza". Θαμώνες του ήταν, μεταξύ άλλων, ο Παλαμάς, ο Ψυχάρης, ο Ξενόπουλος, ο Δροσίνης, ο Ροϊδης, ο Σουρής και ο Ζαν Μωρεάς. Το καφενείο του "Ζαχαράτου", λόγω της έντονης πολιτικής παρουσίας και των πολιτικών συζητήσεων που καθημερινά διεξάγονταν σ' αυτό, είχε χαρακτηρισθεί ως "το δεύτερον και πιο ελεύθερον κοινοβούλιον".

Άλλο ιστορικό καφέ-ζαχαροπλαστείο της Αθήνας ήταν το Καφενείο του "Ζαβορίτη", που στεγαζόταν στο ισόγειο της οικίας Ανδρέα Κορομηλά, ενός νεοκλασικού αρχοντικού που κτίστηκε στα 1850-1853 σε σχέδια του αρχιτέκτονα Παναγή Κάλκου. Βρισκόταν στη γωνία της οδού Ερμού με την Πλατεία Συντάγματος και κατεδαφίστηκε το 1960. Στη θέση του ορθώνεται σήμερα το Υπουργείο Εθνικής Οικονομίας και Οικονομικών.

Τα "Ηνωμένα Βουστάσια" στην περιοχή των Χαυτείων επί της οδόυ Πανεπιστημίου 56 (όπου υψώνεται σήμερα το ξενοδοχείο "Τιτάνια") ήταν δημοφιλές φιλολογικό, δημοσιογραφικό και καλλιτεχνικό κέντρο και όπως αναγράφεται σε διαφήμιση του καταστήματος (1911) "όλαι αι πνευματικαί Αθήναι, αι Αθήναι της αριστοκρατίας του πνεύματος συχνάζουν στα "Ηνωμένα Βουστάσια". Τακτικοί θαμώνες στα "Ηνωμένα Βουστάσια" ήταν, μεταξύ άλλων, ο Ιωάννης Κονδυλάκης, ο Σπύρος Μελάς, ο Διονύσιος Κόκκινος, ο Λάμπρος Πορφύρας και ο Κώστας Βάρναλης.

Ανάμεσα στα πολλά παλαιά και με ιστορία καφενεία της Αθήνας, που δεν υπάρχουν σήμερα, ήταν ακόμη το καφενείο του "Γαμβέττα", που στεγαζόταν στο κτίριο του Γενικού Λογιστηρίου του Κράτους, στη συμβολή της οδού Κοραή με την Πανεπιστημίου, το "Βυζάντιον" της Πλατείας Κολωνακίου, που στεγαζόταν σ' ένα παλαιό νεοκλασικό κτίριο με θαμώνες του, ανάμεσα σ' άλλες προσωπικότητες, τον Γεώργιο Παπανδρέου, την Ελένη Βλάχου και το Μάνο Χατζηδάκι, το "Μπραζίλιαν" της οδού Βουκουρεστίου, στέκι του Κώστα Ταχτσή και του Αλέκου Φασιανού, το "Ηραίον" στη συμβολή των οδών Αγίου Μελετίου και Πατησίων, προσφιλές στέκι του Οδυσσέα Ελύτη, το καφέ-ζαχαροπλαστείο του "Φλόκα" επί της οδού Πανεπιστημίου, δίπλα ακριβώς σ' αυτό του "Ζόναρ'ς", το καφενείο του "Λουμίδη", γνωστό ως "Το Πατάρι του Λουμίδη", επί της οδού Σταδίου, καθώς και το απέναντι σ' αυτό "Πέτρογκραντ", κι ακόμη το "Πικαντίλλυ" και του "Τσίτα" δίπλα στη Στοά Νικολούδη στην οδό Πανεπιστημίου, και του "Απότσου" στη στοά της οδού Πανεπιστημίου αριθ. 10.
Πηγές

Βασίλης Κολώνας: "Το Μέγαρο του Μετοχικού Ταμείου Στρατού", 'Εκδοση Πολιτιστικού Ιδρύματος Ομίλου Πειραιώς, 2006.
Αχιλλέας Χατζόπουλος: "Τα Καφενεία του Ελληνισμού", εκδ. Κάκτος, Αθήνα, 2001.
Γιάννης Παπακώστας: "Φιλολογικά Σαλόνια και Καφενεία της Αθήνας", β' έκδοση, Βιβλιοπωλείον της "ΕΣΤΙΑΣ" Ι.Δ. ΚΟΛΛΑΡΟΥ & ΣΙΑΣ Α.Ε., Αθήνα, 1991.
'Αρτεμις Σκουμπουρδή: "Καφενεία της Παλιάς Αθήνας", γ' έκδοση, Δήμος Αθηναίων-Πολιτισμικός Οργανισμός, Αθήνα, 2002.

Εφημερίδες, περιοδικά

Χαρά Τζαναβάρα: "Πικρός καφές για το Ζόναρς", Εφημ. Ελευθεροτυπία, 24-25 Μαρτίου 2001.
Αφροδίτη Γραμμέλη: "Η τελευταία σεράνο στου Ζόναρ'ς", Εφημ. ΤΟ ΒΗΜΑ/ΒΗΜΑGAZΙΝΟ, 1 Απριλίου 2001.
Μαρία Αβραμίδου: "Η γωνία των Εστέτ: Ζαχαροπλαστείο Zonar's", περιοδ. LIFE & STYLE, 21 Οκτωβρίου 2007.
Τόνια Τσακίρη: "Στου Ζόναρ'ς τον Οκτώβριο για καφέ", Εφημ. ΤΟ ΒΗΜΑ, 9 Σεπτεμβρίου 2007.
"Στα καφενεία, την υπαίθρια βουλή των Ελλήνων", Εφημ. Επενδυτής, 23-25 Μαρτίου 2001.
"Καφενείον "Η Συνάντησις"", Εφημ. ΤΟ ΒΗΜΑ ΤΗΣ ΚΥΡΙΑΚΗΣ, 28 Απριλίου 1974.

Μνημειώδη κτίρια Αθήνας