Το Ιερό της Μουνιχίας Αρτέμιδος ή Ναός της Μουνιχίας Αρτέμιδος ήταν από τους σημαντικότερους αρχαίους ναούς της Αττικής. Βρισκόταν στο λόφο Μουνιχίας στον Πειραιά. Ανεγέρθηκε από τον τοπικό μυθικό ήρωα Βασιλέα Μούνιχο από τον οποίο και έλαβε το όνομα τόσο ο ναός όσο και ο γύρω λόφος.

Ιστορικοί ερευνητές υποστηρίζουν πως ο ναός αυτός κατέλαβε τη θέση αρχαιότερου ακόμη ναού αγνώστου θεάς που λατρευόταν στον ομώνυμο λόφο. Δεν είναι μέχρι σήμερα απόλυτα εξακριβωμένο αν ο ναός αυτός ήταν μέσα στο αρχαίο φρούριο επί της κορυφής του λόφου στη θέση που βρίσκεται ο σημερινός χριστιανικός ναός του Προφήτη Ηλία ή αν καταλάμβανε χώρο στα πέριξ αυτού. Ως θέση του εν λόγω ναού έχουν προταθεί διάφορες τοποθεσίες πέριξ της Μουνιχίας[1].

Ο Ναός της Μουνιχίας Αρτέμιδος εκτός του θρησκευτικού χαρακτήρα φαίνεται πως στην αρχαιότητα έπαιζε και οικονομικό ρόλο. Από τα κείμενα των Λυσία [2] και Δημοσθένη [3] συμπεραίνεται ότι στο ναό αυτό κατέφευγαν όσοι Τριήραρχοι δεν μπορούσαν ή δεν ήθελαν να αναλάβουν τα έξοδα της λεγόμενης "λειτουργίας". Φαίνεται επίσης πως ο ναός ήταν και ένα είδος "ασύλου" των πολιτών της αρχαίας Αθήνας και του Πειραιά που νόμιζαν ότι αδικούνται. Έτσι κατέφευγαν εκεί, αν διώκονταν από την Πολιτεία και, είτε ανέμεναν την εκδίκαση της ένστασής τους, είτε επέβαιναν (με την ανοχή των Αρχών) στα πλοία του προκείμενου λιμένα Μουνιχίας και αυτοεξορίζονταν.

Προς τιμή της Μουνιχίας Αρτέμιδος τελούνταν ετησίως τα Μουνίχια, η σπουδαιότερη εορτή του αρχαίου Πειραιά με προεκτάσεις εθνικού ναυτικού χαρακτήρα.
Σημειώσεις

↑ Ο Wachsmuth και ο Δ. Λαμπίκης προτάσσουν τη κορυφή, ο Hirschfeld έξω από τον λιμένα Μουνιχίας, ο Leake κατά την επίσκεψή του στον Πειραιά είδε ερείπια του ναού στη περιοχή του λιμένα Μουνιχίας (θεωρώντας όμως τούτο τον λιμένα Ζέας - Πασαλιμάνι). Τα ίδια ερείπια είχαν δει προηγούμενα και οι Spot και Wheler, την ίδια γνώμη ασπάσθηκαν και οι Έλληνες Αγγελόπουλος Ηλ. και Ραγκαβής Α. με τη προσθήκη του τελευταίου ότι βρισκόταν στη νοτιοδυτική πλευρά του λόφου μεταξύ Ζέας και Μικρολίμανου.
↑ Λυσίας "Κατά Αγοράτου"
↑ Δημοσθένης "Περί του Στεφάνου" 107