Το Αρχοντικό Σερπιέρη, ένα από τα μέχρι σήμερα σωζόμενα στην Αθήνα αρχοντικά της αστικής κοινωνίας των τελευταίων δεκαετιών του 19ου αιώνα, βρίσκεται στη γωνία των οδών Πανεπιστημίου και Εδουάρδου Λω και στεγάζει σήμερα το Κεντρικό Κατάστημα της Αγροτικής Τράπεζας.

Ήταν το αρχοντικό του Ιταλού μεταλλειολόγου Ιωάννη Βαπτιστή Σερπιέρη (εξελληνισμένο όνομα του Giovanni Battista Serpieri), που γεννήθηκε στο Ρίμινι της Ιταλίας το 1815 και πέθανε το 1897 στην Αθήνα. Η άφιξή του στην Αθήνα συνδέεται με την παραχώρηση σ' αυτόν από το ελληνικό κράτος της εκμετάλλευσης των μεταλλευμάτων του Λαυρίου. Η Εταιρεία Σερπιέρη άρχισε τις εργασίες της στο Λαύριο το 1864. Η Αθήνα γύρω στο 1870 γίνεται πόλος έλξης για Έλληνες και ξένους επιχειρηματίες.

Ο Σερπιέρης, συνεχίζοντας τις επιχειρηματικές του δραστηριότητες στη νέα Εταιρεία του Λαυρίου, είχε πλέον ανάγκη ιδιωτικής κατοικίας στην Αθήνα. Έπρεπε να βρει οικόπεδο που να ανταποκρίνεται στην οικονομική και κοινωνική υπόστασή του και να διαλέξει τον κατάλληλο αρχιτέκτονα. Το 1873, επέλεξε την περιοχή απέναντι από την Ακαδημία των Αθηνών, που εκείνη την εποχή ήταν μια σειρά από οικόπεδα στα οποία δούλευαν μαρμαράδες και λιθοξόοι, και όπου σήμερα βρίσκονται το κτίριο της Τράπεζας της Ελλάδος και το μέγαρο της Αγροτικής Τράπεζας. Το αρχοντικό Σερπιέρη το σχεδίασε και το οικοδόμησε ο στρατιωτικός μηχανικός και αρχιτέκτων Αναστάσιος Θεοφιλάς, που γεννήθηκε στη Ζάκυνθο το 1827 από γονείς Ηπειρώτες και πέθανε στην Αθήνα το 1901. Ο Θεοφιλάς πήρε την παραγγελία να κάνει τα σχέδια και να προχωρήσει στην οικοδόμηση του αρχοντικού Σερπιέρη γύρω στο 1875. Οι οικοδομικές εργασίες τελείωσαν στο 1881.

Το αρχοντικό Σερπιέρη σχεδιάστηκε για να ανταποκριθεί σε περισσότερες από μία χρήσεις. Δεν επρόκειτο να είναι μόνο κατοικία ενός μεγάλου επιχειρηματία της εποχής. Ήταν συγχρόνως επαγγελματική στέγη, χώρος μεγάλων συγκεντρώσεων και μέσο κοινωνικής προβολής. Στην κύρια όψη της οδού Πανεπιστημίου, υπάρχουν τρεις πόρτες που διακρίνονται για το διαφορετικό τους χαρακτήρα. Στη δεξιά πλευρά ακολουθούν δυο ακόμη είσοδοι, από τις οποίες η δεύτερη αποτελούσε την είσοδο που οδηγούσε στον κήπο και από την οποία έμπαιναν οι άμαξες που έφερναν τους ιδιοκτήτες και τους προσκεκλημένους τους.

Το 1929, το Αρχοντικό Σερπιέρη αγοράστηκε από την Αγροτική Τράπεζα. Έγιναν τότε επεμβάσεις στο κτίριο, με την προσθήκη τρίτου ορόφου στην πρόσοψη της οδού Πανεπιστημίου και τετάρτου στην πίσω πλευρά. Εντούτοις, διατηρεί μέχρι σήμερα σχεδόν ανέπαφο τον πρώτο όροφο και όλη την αρχική διακόσμησή του.

Πηγές

* Χρύσανθος Χρήστου: "Το Αρχοντικό της Αγροτικής Τράπεζας", Έκδοση: Μορφωτικό Ινστιτούτο Α.Τ.Ε., Αθήνα, 1985.
* Γιάννη Καιροφύλα: " Η Αθήνα και οι Αθηναίοι", τόμ. 1ος, σελ. 60, Εκδόσεις Φιλιππότη, Αθήνα, 1983.
* Βαρβάρα Σφήκα: "Το Αρχοντικό Σερπιέρη", Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών Αθηνών (διατριβή), Αθήνα, 1994.

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

* Κριτική μιας Αναστήλωσης: Μέγαρο Σερπιέρη, , Ελίζα Παπαδοπούλου, Τεχνικά Χρονικά ΤΕΕ Τ. 1-2004, εκτενής παρουσίαση.

Μνημειώδη κτίρια Αθήνας