Το αρχαίο αέτωμα της Ύδρας με αναπαράσταση του δεύτερου άθλου του Ηρακλή κατά της Λερναίας Ύδρας βρέθηκε στην Ακρόπολη νοτιοανατολικά του Παρθενώνα σε ανασκαφές της Αρχαιολογικής Εταιρείας το 1882 υπό την διεύθυνση του Κυριακού Μυλωνά.

Ιστορικό της ανεύρεσης

Το αέτωμα βρέθηκε στον βράχο κάτω από την νοτιοανατολική γωνία του Παρθενώνα βόρεια του Μουσείου. Ήταν κομματιασμένο μαζί με άλλα πολλά μαρμάρινα αγάλματα και αρχιτεκτονικά κομμάτια.

Περιγραφή

Είναι από κίτρινο πωρόλιθο, πολύ αραιής σύστασης, και επομένως πολύ εύθραυστο. Αποτελείται από πολλές πλάκες που είναι συναρμολογημένες μεταξύ τους. Πρωταγωνιστής της σκηνής είναι ο Ηρακλής, στη μέση του αετώματος, συνοδευόμενος από τον φίλο του, ηνίοχο Ιόλαο, ο οποίος περιμένει στο δεξιό μέρος ανεβαίνοντας στο άρμα, με στραμμένη όμως την κεφαλή και παρακολουθώντας την εξέλιξη του αγώνα. Η Λερναία Ύδρα κουλουριάζει το φιδίσιο σώμα της απειλώντας τον Ηρακλή, ενώ ο κάβουρας Καρκίνος την βοηθά.

Περιγραφή του Ηρακλή

Ο Ηρακλής μάχεται την πολυκέφαλη Ύδρα με υψωμένο το αριστερό εκτεινόμενο προς ένα από τα κεφάλια του τέρατος. Εικονίζεται γενειοφόρος με χάλκινη πανοπλία, με τα πόδια στιβαρά στο έδαφος να κραδαίνει στο δεξί το ρόπαλο υψωμένο. Μπράτσα και πόδια είναι ακάλυπτα. Ο ιμάντας της θήκης του σπαθιού του είναι περασμένος από τον δεξιό ώμο πάνω από την μυώδη πανοπλία, ενώ επάνω από τον αριστερό ώμο κρέμονται δύο πόδια της λεοντής.

Περιγραφή της Λερναίας Ύδρας

Τα φιδίσια σώματα της Ύδρας κουλουριάζονται παντού. Ξεκινώντας από την ουρά, το σώμα του τέρατος διαιρείται σε τρία φίδια, με διαφορετικές ραβδώσεις και χρώμα το κάθε ένα. Σχηματίζει δύο κυματισμούς και έναν πλήρη κύκλο, για να καταλήξει σε εννέα μακρόλαιμες φιδίσιες κεφαλές, όλες γενειοφόρες. Επτά από αυτές έχουν τα σαγόνια ανοικτά και προτείνουν απειλητικά τις διχασμένες γλώσσες τους, ενώ οι υπόλοιπες δύο κρέμονται σαν νεκρές.
Περιγραφή του Ιόλαου

Ακριβώς πίσω από τον Ηρακλή εικονίζεται ο ηνίοχος Ιόλαος με το σώμα στραμμένο προς τα αριστερά και το κεφάλι προς τα δεξιά. Το δεξί του πόδι πατάει στο έδαφος, ενώ το αριστερό είναι ανεβασμένο στο σκαλοπάτι του άρματος. Το άρμα καταλαμβάνει το μεγαλύτερο τμήμα της αριστερής πτέρυγας του αετώματος. Κρατάει τα χαλινάρια στα δύο χέρια και καμουτσί στο δεξί. Είναι γενειοφόρος και φοράει πανοπλία, μάλλον πέτσινη. Το δίζυγο άρμα ομοιάζει με τις παραστάσεις μελανόμορφων αγγείων. Οι δύο ίπποι κλίνουν το κεφάλι τους στο έδαφος και φαίνονται να βόσκουν.
Περιγραφή των χρωμάτων

Το αέτωμα ήταν ζωγραφισμένο με έντονα χρώματα, τα οποία διατηρούνταν ζωντανότερα όταν βρέθηκε. Οι ζυγοί των ίππων ήταν ζωγραφισμένοι ροζ, ένα από τα άλογα βαθύ μπλε (που αποχρωματίστηκε σε πράσινο), με κόκκινο στόμα μαύρα δόντια, και κόκκινη χαίτη. Το δεύτερο άλογο ήταν άχρωμο. Τα διάφορα χαλινάρια ήταν ζωγραφισμένα κόκκινα και ροζ. Το άρμα κόκκινο, οι τροχοί άχρωμοι με κόκκινη ρίγα. Το κορμί του Ιόλαου σε φυσικό χρώμα, η πανοπλία του μαύρη, όπως και η γενειάδα, τα μαλλιά και οι κόρες των ματιών. Η θήκη του σπαθιού κόκκινη. Το σώμα του Ηρακλή φυσικό, η πανοπλία άχρωμη, η θήκη του σπαθιού κόκκινη, η γενειάδα μαύρη. Η Ύδρα μαύρη και άχρωμη ανά σώμα και κεφαλή. Δύο κεφαλές ήταν πράσινες. Μέρος των σωμάτων της έχουν χάσει το αρχικό τους σχήμα από πυρκαγιά.

Καλλιτεχνική περιγραφή

Τα γλυπτά είναι σμιλευμένα με επιπολαιότητα, και γενικώς άτεχνα. Το χαμηλό ανάγλυφο μοιάζει περισσότερο με έργο ζωγραφικής παρά με γλυπτό. Αξιοθαύμαστη είναι πάντως η ιδέα και απόδοση της Ύδρας και των ίππων. Η απόδοση των μυών στην πανοπλία του Ηρακλή είναι ανατομικά σωστή. Είναι ίσως το αρχαιότερο αέτωμα που στόλισε ναό δωρικού ρυθμού. Το αρχιτεκτονικό διακοσμητικό στοιχείο του ανάγλυφου προσαρμόστηκε εδώ στις γεωμετρικές ανάγκες του τριγωνικού αετώματος. Αναγκαστικά στο κέντρο τοποθετείται μια μορφή που παίζει τον πρωταγωνιστικό ρόλο στην εικονιζόμενη σκηνή, και γιαυτό προτιμάται μια θεότητα ή κάποιος ήρωας. Η ιδέα αυτή υποδέχτηκε από το κοινό της εποχής της με τόση επιτυχία, που καθιερώθηκε έκτοτε ακόμα και σε ναούς μικρότερων διαστάσεων σε όλες τις περιοχές της αρχαίας Ελλάδας. Επίσης η ζωγραφική απόδοση υιοθετήθηκε και σε άλλους καλλιτεχνικούς τομείς, στην διακόσμηση των στηλών και στην αγγειογραφία για πρώτη φορά στην Αθήνα.

Ερμηνεία

Δεν είναι γνωστό σε ποιον ναό ανήκε το αέτωμα. Από την εικονιζόμενη σκηνή απουσιάζει η θεά Αθηνά, η οποία σύμφωνα με τον μύθο συμβούλεψε τον ήρωα πως να σκοτώσει το θηρίο.
Ιστορική τοποθέτηση

Πρόκειται για το αρχαιότερο αέτωμα που βρέθηκε στην Ακρόπολη. Η επίχωση μέσα εκεί που βρέθηκε θεωρείται πολύ αρχαία και πιθανώς σύγχρονη της οικοδόμησης του Παρθενώνα. Χρονολογείται πιθανώς το 570 π.Χ.
Πηγές

Καρλ Πούργκολντ (1850–1939) (1884). Αρχαιολογική Εταιρεία. επιμ. Αρχαιολογική Εφημερίς. Εν Αθήναις: Εκ του Τυπογραφείου των Αδελφών Περρή. σελ. 147-158 και πίνακας 7. Ανακτήθηκε την 12 Ιανουαρίου 2012.
Καρλ Πούργκολντ (1850–1939) (1885). Αρχαιολογική Εταιρεία. επιμ. Αρχαιολογική Εφημερίς. Εν Αθήναις: Εκ του Τυπογραφείου των Αδελφών Περρή. σελ. 233-256. Ανακτήθηκε την 12 Ιανουαρίου 2012.
Ισμήνη Τριάντη (1998). Το Μουσείο Ακροπόλεως. Αθήνα: ΟΛΚΟΣ, ISBN 960-7169-84-0. σελ. 27. Ανακτήθηκε την 23 Νοεμβρίου 2011.
Guy Dickins (1912) (στα Αγγλικά). Catalogue Of The Acropolis Museum Volume I Archaic Sculpture. Cambridge: University Press. σελ. 57-59. Ανακτήθηκε την 10 Απριλίου 2010.
Γερμανικό Αρχαιολογικό Ινστιτούτο Αθηνών, επιμ. (1885). Mitteilungen des Deutschen Archäologischen Instituts, Athenische Abteilung. Αθήνα: Αφοι Περρή. σελ. 236-254. Ανακτήθηκε την 1 Απριλίου 2012.