.

Ελλάδα

Περιφέρεια : Δυτικής Ελλάδας
Νομός : Αιτωλοακαρνανίας

Νομός Αιτωλοακαρνανίας -

-- Δήμος Αστακού --

Ο Αστακός είναι παράλια κωμόπολη (υψόμ. 10μ.) του νομού Αιτωλοακαρνανίας, χτισμένη στον μυχό του ομώνυμου κόλπου και στους πρόποδες του όρους Βελούτσα που είναι η απόληξη των Ακαρνανικών Ορέων. Αποτελεί την έδρα του Δήμου Ξηρομέρου, ενώ ήταν πρώην έδρα του δήμου Αστακού. Ανάμεσα στα αξιοθέατά του περιλαμβάνονται μοναστήρια και ιστορικοί χώροι, όπως το βυζαντινό κάστρο του Δραγαμέστου και ο αρχαιολογικός χώρος του αρχαίου Αστακού στον οποίο σώζονται τα ερείπια ενός ναού αφιερωμένο στον Δία Καραό. Απέχει 56 χμ ΒΔ από την πρωτεύουσα του νομού Μεσολόγγι και 51 χμ Δ από το Αγρίνιο, το μεγαλύτερο αστικό κέντρο της ευρύτερης περιοχής.

Ιστορία

Η αρχαία πόλη βρισκόταν σε πολύ μικρή απόσταση από τον σημερινό οικισμό και είχε ιδρυθεί από αποίκους της Κεφαλληνίας. Κηριεύθηκε από τους Αθηναίους κατά τον πελοποννησιακό πόλεμο[1] και αργότερα εντάχθηκε στην Αιτωλική Συμπολιτεία. Γνώρισε ιδιαίτερη ακμή ως επαρχιακό κέντρο κατά τη βυζαντινή περίοδο με την ονομασία Δραγαμέστο. Κατά την αρχαιότητα βρέθηκε στο επίκεντρο της διαμάχης Αθηναίων και Πελοποννησίων και είναι γνωστός για την ιστορία το τυράννου Ευάρχου, ο οποίος απομακρύνθηκε από τους Αθηναίους. Η πόλη συνέχισε να ακμάζει και κατά τα ελληνιστικά χρόνια και γνώρισε την παρακμή μετά τη ρωμαϊκή κατάκτηση: το 30 π.Χ.. θεμελιώθηκε η Ακτία Νικόπολη και οι πληθυσμοί της Ακαρνανίας (μαζί και της περιοχής του Αστακού) αναγκάστηκαν να εποικήσουν τη νέα πόλη. Η ύπαιθρος ερημώνει και τα ίχνη της πόλης χάνονται μέχρι τη βυζαντινή περίοδο: το κέντρο των δραστηριοτήτων είναι πλέον η περιοχή γύρω από το κάστρο του Δραγαμέστου το οποίο φύλαγε τα περάσματα προς την ενδοχώρα και επόπτευε την κίνηση στον κόλπο. Η πρώτη μνεία στη βυζαντινή Δραγαμεστό γίνεται από τον Κ. Ακροπολίτη στα 1250 μ.Χ., ο οποίος εξιστορεί τα γεγονότα των αραβικών επιδρομών του 9ου αιώνα. Μετά την Άλωση του 1204, ο Αστακός ακολούθησε τη μοίρα της Ακαρνανίας και υπάχθηκε στο Δεσποτάτο της Ηπείρου. Έκτοτε θα αλλάξει αρκετούς αφέντες: συμπεριελήφθη στο κράτος του Στέφανου Ντουσάν, πέρασε στα χέρια του Αλβανού Μπούα Σπάτα, ενδιάμεσα κατελήφθη προσωρινά από τον άρχοντα της Λευκάδας Λεονάρδο Τόκκο ενώ αποτέλεσε μήλον της έριδος ανάμεσα στις ιταλικές οικογένειες των Φόσκαρι και των Τόκκων. Η πτώση της βυζαντινής αυτοκρατορίας και η εξάπλωση των Οθωμανών οδήγησαν στην υποδούλωση της περιοχής στην Υψηλή Πύλη. Το 1571 ο στόλος των Ιταλών και των Ισπανών ελλιμενίζεται στο μικρό λιμάνι της περιοχής και διώχνει -προσωρινά- τους Τούρκους. Αξίζει να σημειωθεί ότι η τελική φάση της Ναυμαχίας της Ναυπάκτου πραγματοποιήθηκε στις εκβολές του Αχελώου, ανάμεσα στον κόλπο του Αστακού και τη θαλάσσια περιοχή των Εχινάδων. Η περιοχή διέρχεται μια σύντομη Βενετοκρατία από το 1684 ως το 1699, οπότε περνά και πάλι στα χέρια των Οθωμανών σύμφωνα με τη Συνθήκη του Κάρλοβιτς. Ο σύγχρονος Αστακός χρονολογείται στις αρχές του 1700 απο κατοίκους των Ιονίων νήσων, της Ηπείρου και της Ευρυτανίας. Η αρχική θέση του ήταν στη Σκάλα (λιμάνι) Δραγαμέστου. Το 1704 ιδρύεται το πρώτο "μαγαζί" (αποθήκη) στη Σκάλα και μετά το 1718 ανθίζει το εξαγωγικό εμπόριο προς τη Γαλλία. Το 1797 και σύμφωνα με τη συνθήκη του Καμποφόρμιο, η περιοχή περνά στους Γάλλους. Η γαλλική κυριαρχία θα κρατήσει μόνο δύο χρόνια και θα τερματιστεί το 1799. Κατά τα τελευταία χρόνια της οθωμανικής κατάκτησης το λιμάνι θα χρησιμοποιηθεί από τον Αλή-Πασά για εμπόριο βελανιδιού, ξυλείας, κρέατος, σιταριού και καλαμποκιού. Ο Αστακός και η ευρύτερη περιοχή συμμετέχουν ενεργά στον ξεσηκωμό του 1821: στρατοπεδεύει για λίγο εδώ ο Πετρόμπεης και έπειτα ο Καραϊσκάκης και ο Τσωρτς. Μετά την απελευθέρωση, ο Αστακός συμπεριελήφθη στο νεοσύστατο κράτος και έγινε κέντρο του ομώνυμου Δήμου. Η κοινωνία του σταδιακά μετασχηματίστηκε με τη δραστηριοποίηση των πλοιοκτητών και των εμπόρων. Κατά το τελευταίο τέταρτο του 19ου αιώνα μάλιστα, διακοσμήθηκε με όμορφες νεοκλασικές οικίες από τις οποίες σήμερα κάποιες έχουν κριθεί διατηρητέες από το Κράτος. Παλιότερα ο Αστακός ήταν σημαντικό κέντρο εξαγωγής βελανιδιού από το γειτονικό βελανιδόδασος Ξηρομέρου ενώ τα τελευταία χρόνια ελπίζει σε οικονομική ανάπτυξη με την ολοκλήρωση και λειτουργία του νέου μεγάλου λιμανιού στο Πλατυγυάλι.

Στον μώλο της πόλης (*)

Το κάστρο της Δραγαμεστού

Πάνω σε ένα ύψωμα βόρεια της σημερινής κωμόπολης του Αστακού και ανάμεσα στον Αστακό και το χωριό Καραϊσκάκης στέκουν τα ερείπια των οχυρώσεων του αρχαίου Αστακού και της μεσαιωνικής Δραγαμεστού. Η συνολική έκταση της τοποθεσίας είναι περίπου 108 στρέμματα και η οχύρωση χωρίζεται σε δύο τομείς με ένα διατείχισμα 410 μέτρων περίπου. Οι αρχαίοι και οι βυζαντινοί κτίστες εκμεταλλεύτηκαν τη βραχώδη τοποθεσία λαξεύοντας το υπόστρωμα και ενσωματώνοντάς το στα τείχη, συνδυάζοντας τη φυσική με την τεχνητή οχύρωση. Το αρχαίο τείχος ήταν χτισμένο σε φυσικό υπόστρωμα και η ανωδομή του ήταν πλίνθινη. Ένα τμήμα του χρησιμοποιήθηκε αργότερα ως βάση για την οικοδόμηση του μεσαιωνικού τείχους. Η κεντρική πύλη, η οποία πρέπει να βρισκόταν σε χρήση τόσο κατά την αρχαία όσο και κατά τη μεσαιωνική περίοδο, βρίσκεται στη δυτική πλευρά του κάστρου, αυτή που "βλέπει" προς τα ερείπια του ναού του Διός Καραού. Η οχύρωση ενισχύεται από 15 πύργους, όλους στραμμένους προς τη νότια και τη δυτική πλευρά. Μέσα στον περίβολο των τειχών του βυζαντινού (βόρειου) τομέα σώζονται τα ερείπια τριών ναών: 1. Μια τρίκλιτη βασιλική της Αγίας Αικατερίνης ή της Θεοτόκου, 2. Ένας σταυροεπίστεγος ναός του 10ου αιώνα και 3. Μια μονόχωρη βασιλική. Συναντούμε επίσης θεμέλια κτιρίων ο σκοπός των οποίων μας είναι άγνωστος. Ακριβώς στο κέντρο του νότιου τμήματος της αρχαίας πόλης υπάρχει ένας μικρός ναός της Αγίας Κυριακής. Σήμερα, το κάστρο είναι κακοδιατηρημένο και η πρόσβαση σε αυτό γίνεται μέσω ενός χωμάτινου αγροτικού δρόμου. Η ύπαρξη του κάστρου σε συνδυασμό με τα παλιοχριστιανικά ευρήματα μέσα στα όρια του σύγχρονου Αστακού καταδεικνύει την αδιάλειπτη συνέχεια στην κατοίκηση της περιοχής και σηματοδοτούν τον μεσαιωνικό-βυζαντινό χαρακτήρα της.

Mεσοβυζαντινή τρίκλιτη Bασιλική στον Αστακό Αιτωλοακαρνανίας

Νεοκλασσική αρχιτεκτονική

Ως διατηρητέες οικίες νεοκλασικής τεχνοτροπίας σε όλον τον Αστακό έχουν χαρακτηριστεί συνολικά 21, εκ των οποίων οι 20 μέσα στην κωμόπολη και μία (συγκρότημα Κατσαμπούρη) στο Πλατυγιάλι. Οι νεοκλασικού τύπου οικίες όμως είναι περισσότερες. Πολλές από αυτές έχουν όμορφες τοιχογραφίες στο εσωτερικό τους, περίτεχνα διακοσμημένες οροφές και αξιοπρόσεκτες διακοσμητικές λεπτομέρειες. Είναι διώροφες ή τριώροφες και η εσωτερική τους λιθοδομή από αστακιώτικη πέτρα καλύπτεται συνήθως από ένα παχύ στρώμα σοβά. Στα πρότυπα της β΄ περιόδου της ελληνικής νεοκλασικής αρχιτεκτονικής, οι αστακιώτικες οικίες έχουν ως κυρίαρχο χρώμα την ώχρα. Τα τελευταία χρόνια οι ιδιοκτήτες καταβάλλουν φιλότιμες προσπάθειες για τη συντήρηση και την ανάδειξη των σπιτιών, προσφέροντας ένα όμορφο θέαμα στους επισκέπτες της κωμόπολης.
Άγιος Παντελεήμονας

Ο Άγιος Παντελεήμονας είναι ο κοντινότερος ανατολικός όρμος στον κόλπο του Αστακού. Το απάνεμο αυτό άνοιγμα χρησιμοποιούταν ως ασφαλές αγκυροβόλιο μικρών πλοίων και κατά τον 19ο μ.Χ. αιώνα είχαν χτιστεί εκεί αποθήκες και βυρσοδεψεία ως αποτέλεσμα των εμπορικών δραστηριοτήτων που σχετίζονταν με το βελανίδι. Στη δυτική πλευρά του όρμου και πάνω σε έναν κωνικό λοφίσκο υπάρχει ένα μικρό φορύριο με έξι ημικυκλικούς πύργους, χτισμένο πιθανόν κατά το τέλος της κλασικής περιόδου προκειμένου να αντιμετωπιστούν πειρατικές επιδρομές.
Το λιμάνι στο Πλατυγιάλι

Το Πλατυγιάλι είναι όρμος στο ανατολικό άνοιγμα του κόλπου του Αστακού. Σήμερα φιλοξενεί το σύγχρονο εμπορικό-διαμετακομιστικό λιμάνι του Αστακού. Κατά τις εργασίες κατασκευής του λιμανιού τη δεκαετία του '80 βρέθηκε υποθαλάσσιος οικισμός της 3ης π.Χ. χιλιετίας, ο οποίος όμως για χάρη του έργου ξαναθάφτηκε. Δεν έχουμε νεότερα σημάδια κατοίκησης στον όρμο αυτό, μάλλον λόγω της απουσίας πόσιμου νερού. Οι περιηγητές του 19ου αιώνα δεν αναφέρουν την ύπαρξη κάποιου οικισμού (σε αντίθεση με τον διπλανό όρμο του Αγίου Παντελεήμονα) ενώ κατά τον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, ο μικρός αυτός όρμος θα φιλοξενήσει τα πλοία του αγγλικού στόλου. Στα επόμενα χρόνια χρησίμευσε μόνο ως καταφύγιο παροπλισμένων πλοίων. Το 1984 η ΕΤΒΑ, με χρηματοδότηση από τα Μ.Ο.Π, προσπάθησε να κατασκευάσει στο Πλατυγιάλι Να.Βι.Πε. (Ναυτική Βιομηχανική Περιοχή) με σκοπό να δημιουργηθεί διαλυτήριο πλοίων. Η επένδυση θεωρήθηκε ασύμφορη και το 1990 η ΕΤΒΑ αποπειράθηκε να πουλήσει τη Να.Βι.Πε. στην ελβετική C.B.I. με σκοπό την κατασκευή μονάδας καύσης τοξικών αποβλήτων. Οι δύο εταιρείες βρήκαν μπροστά τους την αντίδραση σύσσωμης της τοπικής κοινωνίας και η πώληση απετράπη. Παρόμοια αντίδραση ξεσήκωσε δύο χρόνια αργότερα η προοπτική πώλησης της Να.Βι.Πε. στην ελβετική LYPSA, η οποία θα κατασκεύαζε μονάδα παραγωγής αμόλυβδης βενζίνης. Και αυτή η επένδυση τελικά ματαιώθηκε. Στα τέλη της δεκαετίας του '90, η Να.Βι.Πε. πέρασε στα χέρια της Astakos-Terminal που ανέλαβε τη μετατροπή του Πλατυγιαλιού σε εμπορικό-διαμετακομιστικό λιμάνι. Το 2007 ξεκίνησαν επαφές της Astakos-Terminal με την ιταλική Edison με σκοπό τη δημιουργία μονάδας ηλεκτροπαραγωγής με καύση λιθάνθρακα, όμως η αντίδραση του κόσμου και διάφορα νομικά κωλύματα απέτρεψαν αυτό το ενδεχόμενο. Η πόλη του Αστακού ήρθε τελευταία στο προσκήνιο με την προβλεπόμενη μεγάλη καταριανή επένδυση κατασκευής εργοστασίου ηλεκτροπαραγωγής από την κοινοπραξία Astacos PPC που τελικά ματαιώθηκε μετά από υπέρμετρες αξιώσεις μιας των εταίρων εταιρειών, όπως δηλώθηκε επίσημα.

Προσωπικότητες από τον Αστακό

Τάτσης Μαγγίνας - Οπλαρχηγός του 1821 και πολιτικός
Παντελής Καρασεβδάς - Ολυμπιονίκης, πολιτικός και στρατιωτικός
Στάμος Ζούλας - Δημοσιογράφος
Δημήτρης Στρατούλης - Συνδικαλιστής
Βασίλης Μαγγίνας - Πολιτικός
Γιώργος Αλεξάτος - Συγγραφέας, ιστορικός
Δημήτρης Χασάπης - Πανεπιστημιακός
Λέανδρος Παπαθανασίου - Μουσικοσυνθέτης

Πηγές

Για την αρχαία πόλη:

Γ. Κατωπόδης, "Αρχαία Ακαρνανία", εκδόσεις Νεφέλη, Αθήνα 2000 (σελ.64-65)

Για το αρχαίο τείχος και τον Άγιο Παντελεήμονα:

Murray, W.M., "The coastal sites of western Akarnania: a topographical-historical survey", University of Pennsylvania, PhD 1982

Για το μεσαιωνικό κάστρο:

Παλιούρας Αθ., "Βυζαντινή Αιτωλοακαρνανία", (β΄ έκδοση), εκδόσεις Ίφιτος, Αγρίνιο 2004 (σελ. 299)
Παπαγεωργίου Β., "Το κάστρο της Δραγαμεστού" στο: "Ιστορικογεωγραφικά", τ.6ος, Ιωάννινα-θεσσαλονίκη 1998
Παπατρέχας Γερ., "Βυζαντινά κάστρα του Ξηρομέρου και η στρατηγική τους σημασία" στο: "Πρακτικά Α' Αρχαιολογικού και Ιστορικού Συνεδρίου Αιτωλοακαρνανίας", 1991
Σφηκόπουλος Ιωαν., "Μεσαιωνικά κάστρα και πύργοι στη Ρούμελη", Αθήναι 1981 (σελ. 167-173)

Για τη νεότερη ιστορία:

Δημητρούκας Ιωαν. "Ιστορία του Δραγαμέστου/Αστακού και της περιοχής του στα Νεότερα Χρόνια (περ. 1470-1832)", εκδ. Βασιλόπουλος, Αθήνα 2010

Παραπομπές

↑ Θουκυδίδης, Ιστορία του Πελοποννησιακού πολέμου

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

Οπτοακουστικό υλικό- Η βυζαντινή εκκλησία
Ο Αστακός στο Ξηρόμερο.gr
Φωτογραφίζοντας τον Αστακό
Δημοτικό Σχολείο Αστακού
Δημοτικό Σχολείο Αστακού (σελίδα στα Αγγλικά και στα Ιταλικά)

---

Βαρόπουλος, Θεόδωρος

T.δ. Αστακού [2.563]

ο Αστακός [2.538]
το Βαλτίον [25]

Νομός Αιτωλοακαρνανίας: Δήμος

Για πλήρη κατάλογο των πόλεων και οικισμών του νομού, δείτε επίσης : Διοικητική διαίρεση νομού Αιτωλοακαρνανίας

Γεωγραφία της Ελλάδας

Γεωγραφία της Ελλάδας : Αλφαβητικός κατάλογος

Α - Β - Γ - Δ - Ε - Ζ - Η - Θ - Ι - Κ - Λ - Μ -
Ν - Ξ - Ο - Π - Ρ - Σ - Τ - Υ - Φ - Χ - Ψ - Ω

Χώρες της Ευρώπης

1. Κράτος μερικώς σε ασιατικό έδαφος. 2. Γεωγραφικά ανήκει στην Ασία, αλλά θεωρείται ευρωπαϊκό κράτος για ιστορικούς και πολιτισμικούς λόγους. 3. Βρετανικό έδαφος μέσα στην Κυπριακή Δημοκρατία.

Κόσμος

Αλφαβητικός κατάλογος

Hellenica World - Scientific Library

Από τη ελληνική Βικιπαίδεια http://el.wikipedia.org . Όλα τα κείμενα είναι διαθέσιμα υπό την GNU Free Documentation License

Αστακός Αιτωλοακαρνανίας

.