Οι Αρχαίες Κλεωνές (ή Κλεωνές, παλαιά ονομασία: Κοντόσταυλος) είναι χωριό του νομού Κορινθίας. Βρίσκεται σε απόσταση 24 περίπου χιλιομέτρων από την πόλη της Κορίνθου, στην ανατολική πλευρά του όρους Φωκά (Απέσα) σε υψόμετρο 290 μέτρων, κοιτάζοντας προς τον κάμπο τον Κλεωνών στα ανατολικά και συνορεύει με το Δήμο Κορινθίων. Στην απογραφή του 2021 είχε 540 μόνιμους κατοίκους.

Όπως μαρτυρά το όνομα του οικισμού το χωριό βρίσκεται κοντά στην θέση της αρχαίας πόλης των Κλεωνών. Ακόμη και σήμερα σώζονται ερείπια της στην ερεύτερη περιοχή.
Γενικές πληροφορίες

Οι αρχαίες Κλεωνές βρίσκονται στην ενδοχώρα της Κορινθίας, στο δυτικό μέρος του Τέως Δήμου Κλεωνών, και συνορεύει με τον πρώην δήμο Τενέας. Είναι το μόνο χωριό του Δήμου που δεν βρίσκεται στο Φλιάσσιο πεδίο της Νεμέας αλλά αντίθεται και είναι οικοδομημένο σε μία πλαγή, κοντά στους πρόποδες του όρους Φωκά (Απέσα) στο δυτικό μέρος του κάμπου των Κλεωνών. Ο δρόμος που συνδέει την Κόρινθο με την Νεμέα περνάει απο το χωριο.

Σήμερα, ο oικισμός υπάγεται στο Δήμο Νεμέας, (απέχει 15 χιλιόμετρα από την Νεμέα και 12 χιλιόμετρα απο το Χιλιομόδι) έχει 653 μόνιμους κατοίκους, οι οποίοι ασχολούνται κυρίως με την αμπελοκαλλιέργεια, την ελαιουργία, την κτηνοτροφία και το εμπόριο. Οι Κλεωνές ανήκουν σε μια απο τις μεγαλύτερες αμπελουργικές ζώνες της Ελλάδας στην οποία παράγονται κρασιά Ονομασίας Προέλευσης Ανωτέρας Ποιότητας (Ο.Π.Α.Π.). Αποτελεί τον δεύτερο μεγαλύτερο οικισμού του Δήμου μετά την κοινότητα Νεμέας.

Στις Αρχ. Κλεωνές μεγάλωσε η γνωστή τραγουδίστρια Ηρώ Σαΐα.

Στις Αρχαίες Κλεωνές έχει χτιστεί ένα σύγχρονο αίθριο θέατρο που έχει θέα στον κάμπο Κλεωνών και στο αρχαίο κάστρο της Ακροκορίνθου
Μεταφορές-Μετακινήσεις

Οι μετακινήσεις και οι μεταφορές εξυπηρετούνται τόσο από την Π.Ε.Ο Κορίνθου - Άργους, όσο και από την νέα Εθνική Οδό Α7 Κόρινθος-Τρίπολη, με την πρόσβαση να είναι εύκολη για τους κατοίκους καθώς υπάρχει κόμβος στον αυτοκινητόδρομο για τις Αρχ. Κλεωνές Αρχειοθετήθηκε 2022-01-21 στο Wayback Machine.. Επίσης καθημερινή είναι η σύνδεση με την Κόρινθο, την Αθήνα αλλά και την Νεμέα μέσω των ΚΤΕΛ. Τα προηγούμενα χρόνια, υπήρχε στάση τρένου (σε απόσταση 2,5 χλμ) στον Άγιο Bασίλειο Κορινθίας από όπου διερχόταν η γραμμή Κόρινθος-Άργος-Ναύπλιο, η οποία έχει σταματήσει να λειτουργεί από το 2011.
Ιστορικά στοιχεία
Αρχαιότητα

Οι Κλεωνές αναφέρονται στον Όμηρο, όπου χαρακτηρίζονται ως «καλοχτισμένη πόλη». Βρίσκονται στη θέση της ομώνυμης αρχαίας πόλης, στην οποία οφείλει ο οικισμός το σημερινό όνομά του. Το όνομά της, η αρχαία πόλη το έλαβε από την Κλεώνη, κόρη του Πέλοπα ή του Ασωπού. Η περιοχή κατοικείται από τους νεολιθικούς χρόνους.

Η κατοίκηση συνεχίστηκε και κατά την Εποχή του Χαλκού, οπότε και επικεντρώνεται κυρίως στον οικισμό των Ζυγουριών, που υπήρξε έδρα τοπικού ηγεμόνα. Κατά την κάθοδο των Δωριέων ένα μέρος των κατοίκων της μετανάστευσε στην Ιωνία και εγκαταστάθηκε στις Κλαζομενές. Μέχρι τις αρχές του 5ου π.Χ. αιώνα η πόλη διατήρησε την ανεξαρτησία της και είχε στην κυριαρχία της την γειτονική πόλη Νεμέα, καθώς και την άμεση εποπτεία των «Νέμεων» αγώνων, οι οποίοι ονομάζονταν και «Κλεωναίος αγών».

Η ιστορία της πόλης συνεχίζεται στους κλασικούς και ελληνιστικούς χρόνους. Το 237 π.Χ. προσχώρησε στην Αχαϊκή Συμπολιτεία. Στα χρόνια του Πλούταρχου, του Παυσανία και του Απολλόδωρου αναφέρεται ότι στις αρχαίες Κλεωνές φιλοξενήθηκε ο Ηρακλής στην καλύβα του γέροντα Μόλαρχου, που ήταν το ορμητήριό του στους έξι από τους δέκα άθλους του.

Ανασκαφές έχουν φέρει στο φως λείψανα της αρχαίας πόλης. Διασώζονται τμήματα του πολυγωνικού αρχαίου τείχους και τα θεμέλια του ναού του Ηρακλή κοντά στον οικισμό. Πρόκειται για μικρό πρόστυλο τετράστυλο ναό των ελληνιστικών χρόνων, ενώ έχει βεβαιωθεί ότι στη θέση του προϋπήρχε αρχαιότερος ναός. Ο ναός αποτελούσε τμήμα μικρού ιερού, στο οποίο βρισκόταν επίσης ένα ηρώο προς τιμήν του Ευρύτου και του Κτεάτου.
Ναός του Ηρακλή

Στην κάτω ακρόπολη ανακαλύφθηκε ιερό του 6ου αι. π.Χ. άγνωστης θεότητας. Στην κορυφή του λόφου υπάρχει ένας βωμός. Κατά τους ύστερους αρχαϊκούς χρόνους στη θέση του ανεγέρθηκε βασιλική.

Στη θέση Ζυγουριές έχει ανακαλυφθεί από την Αμερικανική Αρχαιολογική ομάδα, προϊστορικός οικισμός της χάλκινης εποχής. Επίσης πρόσφατη ανασκαφική έρευνα στη θέση Βαρελά, βορειοανατολικά των Κλεωνών, αποκάλυψε αγροτική έπαυλη με θαυμάσια ψηφιδωτά.
Αρχαίο Λατομείο

Ακριβώς δίπλα από την Εθνική Οδό Κορίνθου-Τρίπολης Αρχειοθετήθηκε 2022-01-21 στο Wayback Machine., βρίσκεται αρχαίο λατομείο με εμφανή δείγματα χρήσης εξελιγμένης τεχνικής λάξευσης και εξόρυξης. Το λατομείο παρείχε οικοδομικό υλικό για την κατασκευή του ιερού του Διός στη Νεμέα.
Νεότερα χρόνια

Με διάταγμα του Όθωνα στις 26 Μαΐου 1834 (Αριθμός ΦΕΚ 19 που δημοσιεύθηκε στο Ναύπλιο) γίνεται ο Δήμος Κλεωνών, με έδρα τον Άγιο Βασίλειο και περιλάμβανε τα χωρία Κοντόσταυλο με 553 κατοίκους, Μπουσμπάρδι, Στεφάνι και ονομάζεται επίσημα στο ΦΕΚ αυτό με το όνομα Κλεωναί. Το 1840 τα υπόλοιπα χωριά της περιοχής συγχωνεύθηκαν στον δήμο «Κλεωνών», με έδρα το Χιλιομόδι .

Ο τέως Δήμος Κλεωνών (1840 – 1912) συνόρευε με τους τ. δήμους: βόρεια Κορίνθου, δυτικά Νεμέας, ανατολικά Σολυγείας και νότια με το τ. δήμο Προσυμναίων Άργους. Το δήμο αυτόν περικλείουν τα όρη (Απέσας 873μ., διακλαδώσεις Τρητού, πρόβουνος Δαφνιάς 550μ.), ενώ την πεδιάδα των Κλεωνών που κατέρχεται προς Ν. μέχρι τη μονή του Αγίου Δημητρίου Στεφάνι, διασχίζουν χείμαρροι. Γύρω από την πρωτεύουσα του δήμου, το Χιλιομόδι υπάρχει πυκνή φυτεία λόγω των άφθονων υδάτων. Το Χιλιομόδι είναι κωμόπολη σε διαρκή εξέλιξη από το 1837 και μετά, κόμβος συγκοινωνίας προς Κόρινθο – Αθήνα και προς Δ. Κορινθία και Ν. Πελοπόννησο. Κοντά σ’ αυτό βρίσκονται η παλαιά και νέα Μονή Παναγίας της Φανερωμένης.

Το ανατολικό άκρο του δήμου κατέχει το πολυπληθές χωριό Αθίκια στο οποίο μετατοπίστηκαν περί το 1840 οι κάτοικοι του ερημωθέντος χωριού Ρυτού. Κοντά στη θέση Κιάφα και κοντά στο εξωκκλήσι του Αγίου Νικολάου βρέθηκε το 1846 το άγαλμα του Κούρου της Τενέας που κοσμεί τη Γλυπτοθήκη του Μονάχου. Νοτιότερα βρίσκεται το χωριό Άγιος Ιωάννης στα όρια του τ. δήμου Σολυγείας, βορειότερα το Νέο Αλαμάνο, που αντιτίθεται στο Παλιαλαμάνο. Βορειοδυτικά εκείνου βρίσκονταν το χωριό Νεοχώρι και κοντά σ’ αυτό ο Αψός (Μαψός), κοντά στον αρχαίο Μαυσό και τη μονή του Αγίου Νικολάου.

Στο δυτικό μέρος βρίσκεται ο Κοντόσταυλος (Αρχαίες Κλεωνές). Στα νότια όρια του δήμου συναντάμε το Αγιονόρι με το μεσαιωνικό φρούριο, ύψωμα κατάσπαρτο από εκκλησίδια με καταφανή ίχνη ζωηρά ή αμυδρά βυζαντινής προέλευσης. Το χωριό είναι γνωστό, γιατί στη στενή δίοδο, την Κλεισούρα Αγιονορίου, που οδηγεί από την πεδιάδα των Κλεωνών στην του Άργους καταστράφηκε στις 28 Ιουλίου 1822 ο στρατός του Δράμαλη. Αλλά και από το παρακείμενο χωριό Στεφάνι στις δυτικές πλαγιές της Νυφίτσας άλλη ορεινή οδός από τον Άγιο Βασίλειο, που βρίσκεται στο δρόμο Χιλιομοδίου προς Νεμέα, οδηγεί στην πεδιάδα της Αργολίδας. Σε απότομο κωνοειδή πρόβουνο κοντά στο χωριό Άγιος Βασίλειος βρίσκεται το ενετικό φρούριο.

Στο δήμο αυτό από το 1840 – 1912 ανήκαν τα χωριά: Χιλιομόδιον, Αγιονόριον, Άγιος Βασίλειος, Άγιος Ιωάννης, Αθίκια, Κλένια, Κοντόσταυλος, Κουταλά, Ομέρ – Τσαούσι, Στεφάνι, μοναί Κοιμήσεως της Θεοτόκου Φανερωμένης και Αγίου Δημητρίου Στεφανίου, Μαψός, Κουρτέσα, Μερζάκιον, Μπουζουμπάρδι, Νεοχώριον, Παληαλαμάνου, Πασιά, Σόΐκα και Σκούρογλι.

Με το Νόμο ΔΝΖ (4057)/14.2.1912 συστάθηκαν οι παρακάτω κοινότητες Αγιονορίου, Αγίου Βασιλείου, Αγίου Ιωάννου, Αθικίων (Αλαμάνο και Μονή Ταξιαρχών), Αρχαίων Κλεωνών, Κλένιας, Στεφανίου, Χιλιομοδίου, Σολωμού και Κουταλά (Κουταλά, Μαψός και Σπαθοβούνι).
Πληθυσμός
Ιστορική εξέλιξη πληθυσμού Έτος Πληθ. ±%
1879 160 —
1889 228 +42.5%
1896 247 +8.3%
1907 303 +22.7%
1920 449 +48.2%
1928 496 +10.5%
1940 595 +20.0%
1951 641 +7.7%
1961 635 −0.9%
1971 652 +2.7%
1981 647 −0.8%
1991 615 −4.9%
2001 757 +23.1%
2011 633 −16.4%
2021 540 −14.7%

Οι Αρχαίες Κλεωνές εμφάνισαν σημαντική πληθυσμιακή αύξηση απο το 1879 μέχρι και το 2001 (με εξαίρεση τις απογραφές του 1961, 1981 και 1991 που κατέγραψαν ελαφρά μείωση) ενώ το 2011 υπήρξε μία αισθητή μείωση πληθυσμού.
Υπηρεσίες - Σύλλογοι

Στον οικισμό Αρχαίων Κλεωνών λειτουργεί Αγροτικό Ιατρείο, κοινοτικό γραφείο, 2θέσιο Νηπιαγωγείο και 4θέσιο Δημοτικό σχολείο. (Οι ανάγκες της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης καλύπτονται από το Γυμνάσιο - ΓΕ.Λ Χιλιομοδίου και ΕΠΑ.Λ Κορίνθου).

Δραστηριοποιούνται οι εξής σύλλογοι: Πολιτιστικός & Εξωραϊστικός Σύλλογος «ΦΩΚΑΣ», Σύλλογος Ανεγέρσεως Ι.Ν. Κοιμήσεως της Θεοτόκου καθώς και Ποδοσφαιρικός Αθλητικός Σύλλογος (Π.Α.Σ Φωκά Αρχαίων Κλεωνών).
Αξιοθέατα

τα Οινοποιεία
Ναός Ηρακλέους
Ερείπια της αρχαίας πόλης των Κλεωνών
Λατομείο της αρχαίας πόλης των Κλεωνών
Ιερός Ναός της Παναγίας Ζωοδόχου Πηγής (Όρος Φωκάς)

Παραπομπές

Μετονομασίες των Οικισμών της Ελλάδας

(Ελληνικά) Βάση δεδομένων της Ελληνικής Στατιστικής Αρχής.

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

Νηπιαγωγείο Αρχαίων Κλεωνών
Δημοτικό Σχολείο Αρχαίων Κλεωνών
(Τουριστική αγορά Επιμελητηρίου Κορινθίας)
Ναός Ηρακλέους, Αρχ. Κλεωνές Κορινθίας
« Ο τέως Δήμος Κλεωνών Κορινθίας 19ος – 20ός αιώνας», Ηλίας Χρ. Ξενοφών & Ηλία Ξεν. Ζωή)
Κλεωνές - Deutsches Archäologisches Institut

Νομός Κορινθίας: Δήμος Αγίων Θεοδώρων | Άσσου-Λεχαίου | Βέλου | Βόχας | Ευρωστίνης | Κορινθίων | Λουτρακίου-Περαχώρας | Νεμέας | Ξυλοκάστρου | Σαρωνικού | Σικυωνίων | Σολυγείας | Στυμφαλίας | Τενέας | Φενεού Για πλήρη κατάλογο των πόλεων και οικισμών του νομού, δείτε επίσης Διοικητική διαίρεση νομού Κορινθίας