Άγιο Πνεύμα Σερρών

.

Περιφέρεια : Κεντρική Μακεδονία
Νομός : Σερρών

Το Άγιο Πνεύμα είναι χωριό του Δήμου Εμμανουήλ Παππά της Περιφερειακής Ενότητας Σερρών. Βρίσκεται σε απόσταση 12 χλμ. ανατολικά των Σερρών, στις πλαγιές του Μενοικίου.

Το Άγιο Πνεύμα εορτάζει κάθε χρόνο την ημέρα του Αγίου Πνεύματος που είναι κινητή εορτή, όπου και τοπική πανήγυρη. Πήρε τη σημερινή του ονομασία από το ομώνυμο γειτονικό μοναστήρι. Οι κάτοικοί του είναι Δαρνάκες, είναι ένα από τα πέντε Δαρνακοχώρια. Η οικονομία στηρίζεται κυρίως στην γεωργία (σιτηρά, οπωρικά και λαχανικά).

Από το 2011 λειτουργεί στο χωριό Γυμνάσιο, στο χώρο όπου λειτουργούσε το Δημοτικό Σχολείου Αγίου Πνεύματος. Το Γυμνάσιο δημιουργήθηκε από τη συγχώνευση σε αυτό των γυμνασίων Πεντάπολης και Χρυσού.[1]

View Larger Map

Ιστορία
Προϊστορική εποχή

Το χωριό παρουσιάζει εντυπωσιακή διάρκεια ζωής από τα προϊστορικά ως τα σημερινά χρόνια. Μέσα στο χωριό και συγκεκριμένα στο λόφο του «Αγίου Κωνσταντίνου» είχαν εντοπιστεί από το 1967 ίχνη προϊστορικού οικισμού : όστρακα νεολιθικών αγγείων, πήλινα σφοντύλια και διάφορα λίθινα εργαλεία (σμίλες, κοπίδια κ.ά.). Από την πρώιμη ακόμη αρχαιότητα φαίνεται πως ο οικισμός είχε παρακμάσει και εγκαταλείφτηκε από τους κατοίκους του. [2]
Αρχαία εποχή

Πλάι στο σημερινό χωριό εντοπίστηκαν τα λείψανα αρχαίου πολίσματος, το οποίο έφερε πιθανώς το όνομα «Μόνοικος» και ανήκε στη φυλετική περιοχή της Οδομαντικής. Φαίνεται πως, μετά την εγκατάλειψη του λόφου του «Αγίου Κωνσταντίνου», οι κάτοικοί του, αναζητώντας ασφαλέστερο μέρος, εγκαταστάθηκαν στον απόκρημνο και οχυρό από τη φύση λόφο του «Γ(κ)ραντήσκου», που υψώνεται βορειοδυτικά του χωριού και από την κορυφή του έχει κανείς οπτικό έλεγχο ολόγυρα σε ακτίνα πολλών χιλιομέτρων. Από τα λείψανα της αρχαιότητας που διασώθηκαν και γενικά από τα διάφορα αρχαιολογικά ευρήματα διαπιστώνεται ότι το πόλισμα γνώρισε ιδιαίτερη ακμή στους επόμενους αιώνες και η ζωή του συνεχίστηκε ως τα βυζαντινά και νεότερα ακόμη χρόνια. Τα σπίτια του πολίσματος ήταν χτισμένα στη νότια πλαγιά του λόφου και εκτείνονταν ως το χαμηλό ύψωμα «Κούτρα», όπου ανακαλύφτηκε αρχαία νεκρόπολη με αξιόλογους θολωτούς και κιβωτιόσχημους τάφους. [3] [4]
Ρωμαϊκή εποχή

Τα αρχαιολογικά ευρήματα (θεμέλια κτηρίων, ελληνικές και λατινικές επιγραφές, [5] νομίσματα διαφόρων πόλεων της αυτοκρατορικής περιόδου) μαρτυρούν όχι μόνο ότι η ζωή στο πόλισμα συνεχίστηκε και κατά τη ρωμαϊκή εποχή αλλά επιπλέον ότι αυτό γνώρισε ιδιαίτερη ακμή κατά την αυτοκρατορική περίοδο. Τέλος, στα υστερορωμαϊκά χρόνια, λόγω των συνεχών βαρβαρικών επιδρομών, το πόλισμα οχυρώθηκε με ακρόπολη, που ερείπια του ασβεστόχτιστου τείχους της είναι ορατά στην κορυφή του λόφου του «Γ(κ)ραντήσκου». [6]Το πόλισμα όφειλε τη μεγάλη του ακμή στην προνομιακή ημιορεινή θέση του, η οποία πρώτα απ’ όλα εξασφάλιζε στους κατοίκους του πλούσια βοσκοτόπια και εκτάσεις για γεωργικές καλλιέργειες. Έπειτα βρισκόταν σε μια περιοχή που διέθετε άφθονο ορυκτό πλούτο. Τα καμινεύματα (σκουριές) που βρίσκει κανείς στη γύρω περιοχή, καθώς και μια λατινική επιγραφή,[7]μαρτυρούν την ύπαρξη και εκμετάλλευση μεταλλείων σιδήρου.

Η κυριότερη όμως φυσική πηγή πλούτου φαίνεται πως ήταν το μάρμαρο (γκρίζο και λευκό), όπως μαρτυρεί η ανακάλυψη ενός λατομείου στην ορεινή θέση «Κριάκουρους» (υψόμ. 500 μ.), στους πρόποδες του Μενοίκιου και σε απόσταση πέντε περίπου χιλιομέτρων βορειοανατολικά του σημερινού χωριού. Σημάδια της αρχαίας λατόμευσης είναι ορατά σε δυο συνεχόμενους λόφους. Πρόκειται για ένα επιφανειακό κλιμακωτό λατομείο, όπου στα «στήθη» του πετρώματος διακρίνονται δεκάδες «κοίτες» από την εξόρυξη, ενώ ανάμεσα στα ριζά των δύο λόφων υπάρχει ένας τεράστιος σωρός λατύπης που σχηματίστηκε από το ξεχόντρισμα των μαρμάρινων δόμων, καθώς και ίχνη λιθόστρωτου δρόμου που χρησίμευε για τη μεταφορά του μαρμάρου στο αρχαίο πόλισμα. Το λατομείο λειτούργησε κατά την αυτοκρατορική περίοδο (1ο-3ο μ.Χ. αι.) και προμήθευε με μάρμαρο τα τοπικά εργαστήρια γλυπτικής, όπως δείχνουν αγάλματα και άλλα ανάγλυφα που βρέθηκαν στην περιοχή των Σερρών και είναι κατασκευασμένα από μάρμαρο ίδιας ποιότητας. [8]
Βυζαντινή περίοδος

Στα βυζαντινά χρόνια το χωριό, γνωστό με την ονομασία «Μονόσπητον» (ή «Μονοσπήτια»), υπαγόταν διοικητικά στο Καπετανίκιον Σερρών, που ήταν διοικητική υποδιαίρεση του Θέματος Σερρών. Αν εξαιρέσει κανείς τα βυζαντινά όστρακα αγγείων και τα νομίσματα, δεν υπάρχει καμιά μαρτυρία από τις βυζαντινές πηγές για την ύπαρξη του πολίσματος από τον 4ο ως τον 13ο μ.Χ. αιώνα. Μόνο κατά τον τελευταίο (14ο) αιώνα της βυζαντινής περιόδου μνημονεύεται το χωριό σε βυζαντινά έγγραφα με την πληροφορία μάλιστα ότι ανήκε στη γνωστή Μονή του Τιμίου Προδρόμου Σερρών. Λίγο πριν από την οθωμανική κατάκτηση (1383), το χωριό γνώρισε για λίγα χρόνια, όπως και η πόλη των Σερρών, τη βυζαντινή εξουσία του Μανουήλ Παλαιολόγου. [9]
Νεότεροι χρόνοι
Οθωμανική περίοδος

Πιθανώς στις αρχές του έτους 1383 τα τουρκικά στρατεύματα του Γαζή Εβρενός μπέη κατέλαβαν, μετά τη Ζίχνη, το Άγιο Πνεύμα και λίγο αργότερα (19 Σεπτεμβρίου 1383) την πόλη των Σερρών. Ίσως το χωριό να μη γνώρισε τη λεηλασία των Σερρών, γιατί ανήκε στη Μονή του Τιμίου Προδρόμου, της οποίας τα κτήματα και τα βακούφια διασφάλιζε ένα φιρμάνι του 1373. Λίγα χρόνια αργότερα (στα τέλη του 14ου αιώνα) το χωριό εποικίστηκε από Τούρκους Γιουρούκους (Κονιάρους). Τότε συνοικίστηκε και το χωριό στη σημερινή του θέση από τους κατοίκους του που ήταν εγκατεστημένοι σε γειτονική τοποθεσία (ανάμεσα στον «Γ(κ)ραντήσκο» και την «Κούτρα»), ενώ στις αρχές του 19ου αιώνα ο χριστιανικός πληθυσμός του ενισχύθηκε με εποίκους από Θεσσαλία, Ήπειρο και Δυτική Μακεδονία. Διοικητικά υπαγόταν στον «καζά» Σερρών και βρισκόταν μέσα στα όρια της εκκλησιαστικής δικαιοδοσίας του μητροπολίτη Σερρών. Τον 19ο αιώνα επί Ισμαήλ μπέη το χωριό, ως αξιόλογη παραγωγική μονάδα, έλαβε και το ανάλογο μερίδιο από τη μεγάλη εμπορική ακμή των Σερρών. [10] Όσον αφορά την κοινοτική διοίκηση, οι κάτοικοι του χωριού αποτελούσαν μέλη της «Κοινότητας», που ήταν ο κυριότερος θεσμός της αυτοδιοίκησης επί οθωμανικής κυριαρχίας, ανεκτός από τους κατακτητές, εφόσον διευκόλυνε την είσπραξη των φόρων. Τη διοίκηση του νομικού προσώπου της «Κοινότητας» την ασκούσαν οι κοινοτικοί άρχοντες, δηλαδή ο προεστός και οι πρόκριτοι, καθώς και η «Γενική Συνέλευση» των ενήλικων (άρρενων) κατοίκων. Σημαντική εξουσία είχαν επίσης οι εκκλησιαστικοί επίτροποι, οι οποίοι διαχειρίζονταν τα οικονομικά της εκκλησίας και της σχολικής περιουσίας, διορίζοντας και τους δασκάλους. Ο προεστός, που το όνομά του συνδέθηκε περισσότερο με την ιστορία της Κοινότητας (κατά τα έτη 1790-1813), λόγω μακροθητείας και δραστηριότητας, ήταν ο Χατζηαντώνης Δημητρίου, γαμπρός του ήρωα Εμμανουήλ Παπά (είχε νυμφευτεί την αδελφή του Παναγιώτα). Οι επιγραφές με το όνομά του σε κρήνες, γέφυρες και στην κτιτορική επιγραφή του κεντρικού ναού της Κοινότητας δίνουν σαφή εικόνα των ποικίλων δραστηριοτήτων και ευεργεσιών του.[11]

Γενικά για την κοινοτική ζωή στο Άγιο Πνεύμα (διοίκηση, οικονομία κλπ) πολύ ενδιαφέρουσες πληροφορίες αντλούνται από ένα κοινοτικό κατάστιχο (1807-1813), όπως επίσης από κώδικες της Μονής του Τιμίου Προδρόμου και διάφορα (δικαιοπρακτικά και άλλα) έγγραφα. Από αυτά φαίνεται ότι, από οικονομική άποψη, η κτηνοτροφία και κυρίως η γεωργία είχε απορροφήσει, κατά την περίοδο αυτή, την πλειονότητα του χριστιανικού πληθυσμού. Από τον 18ο αιώνα η κυριότερη ασχολία του γεωργικού πληθυσμού ήταν η βαμβακοκαλλιέργεια. Στο κοινοτικό κατάστιχο γίνεται συχνά λόγος για φορτία βάμβακος από το χωριό. Δεύτερη σε απασχόληση του αγροτικού πληθυσμού ερχόταν η σιτοκαλλιέργεια, τρίτη η αμπελοκαλλιέργεια και από το δεύτερο μισό του 19ου αιώνα η καπνοκαλλιέργεια, η οποία δεν άργησε να απασχολήσει την πλειονότητα του πληθυσμού από το 1891 ως το 1912. Οι γεωργοί, που ήταν οι περισσότεροι κάτοικοι Κοινότητας, είχαν ιδρύσει, για την προάσπιση των επαγγελματικών τους συμφερόντων, μια συντεχνία (το «εσνάφιον τσιφτσήδων», όπως συχνά αναφέρεται στο κοινοτικό κατάστιχο), καθώς και διάφορους άλλους συλλόγους. Έτσι, κατά τον 19ο αιώνα αναφέρονται στα έγγραφα δύο σωματεία, η «Φιλοκαλία», που είχε εκπαιδευτικό και πολιτιστικό χαρακτήρα, και η «Συνδρομή», που είχε θρησκευτικό χαρακτήρα. Ανάμεσα στις δραστηριότητές τους ήταν η ίδρυση και λειτουργία (κατά τον 19ο αιώνα) ακμαίου σχολείου (με 150-200 μαθητές), το οποίο απαρτιζόταν από αρρεναγωγείο και παρθεναγωγείο. [12]

Η συμμετοχή στους απελευθερωτικούς αγώνες

Καθώς το χωριό βρισκόταν στις νότιες προσβάσεις του Μενοίκιου όρους, οι κάτοικοί του ήταν (από τις αρχές του 19ου αιώνα) από τους πρώτους αρματολούς του καζά Σερρών, όπως μαρτυρεί και ένα δημώδες άσμα, στο οποίο γίνεται λόγος για τον καπετάν Νασιούλα, ενσαρκωτή της αρματολικής ιδέας. Για τη συμμετοχή τους πάλι στον επαναστατικό αγώνα του 1821 δεν αφήνει καμιά αμφιβολία η στενή συγγενική σχέση του ήρωα Εμμανουήλ Παπά με τον προεστό Χατζηαντώνη Δημητρίου. [13]
Βαλκανικοί πόλεμοι-Απελευθέρωση

Με τη νικηφόρα λήξη των Βαλκανικών πολέμων έρχεται και η απελευθέρωση του χωριού. Συγκεκριμένα, την 29η Ιουνίου 1913, λίγες ώρες μετά την απελευθέρωση της πόλης των Σερρών, ένα τάγμα πεζικού που βρισκόταν στο Χρυσό εισήλθε στο Άγιο Πνεύμα, όπου έγινε δεκτό με μεγάλο ενθουσιασμό από τους κατοίκους του. [14]
Οι εξελίξεις μετά την απελευθέρωση

Προσωπικότητες

Γλυκερία (τραγουδίστρια)

Παραπομπές

Γυμνάσιο Αγίου Πνεύματος Σερρών
[1] Δημήτρης Κ. Σαμσάρης, Ιστορία των Σερρών κατά την αρχαία και ρωμαϊκή εποχή, Θεσσαλονίκη 1999, σ. 162 και σημ. 1
Δημήτρης Κ. Σαμσάρης, Ιστορική γεωγραφία της Ανατολικής Μακεδονίας κατά την αρχαιότητα, Θεσσαλονίκη 1976 (Εταιρεία Μακεδονικών Σπουδών), σ. 176
[2] Δ. Κ. Σαμσάρης, Ιστορία των Σερρών κατά την αρχαία και ρωμαϊκή εποχή, σ. 161
Dimitrios C. Samsaris, La vallée du Bas-Strymon á l’ époque impériale (Contribution épigraphique á la topographie, l’ onomastique, l’ histoire et aux cultes de la province romaine de Macédoine), Dodone 18(1989), fasc.1, p. 269-271, n. 103-104
[3] Δ. Κ. Σαμσάρης, Ιστορία των Σερρών κατά την αρχαία και ρωμαϊκή εποχή, σ. 161-162
D. C. Samsaris, La vallée du Bas-Strymon á l’ époque impériale, Dodone 18(1989), fasc.1, p. 270-271, n. 104
[4] Δ. Κ. Σαμσάρης, Το λατομείο μαρμάρου του αρχαίου Μονοίκου (;) του Οδομαντικού, Μακεδονικά 18 (1978) 226-240
Δ. Κ. Σαμσάρης, Η Κοινότης του Αγίου Πνεύματος Σερρών επί τουρκοκρατίας (Ιστορία-Τοπογραφία-Κοινοτικός βίος-Γλωσσικά και ιστορικά μνημεία-Ανέκδοτα έγγραφα), Θεσσαλονίκη 1971, σ. 21-22
Δ. Κ. Σαμσάρης, Η Κοινότης του Αγίου Πνεύματος Σερρών, σ. 23-30
Δ. Κ. Σαμσάρης, Η Κοινότης του Αγίου Πνεύματος Σερρών, σ. 31-38, 75-76
Δ. Κ. Σαμσάρης, Η Κοινότης του Αγίου Πνεύματος Σερρών, σ. 39-67
Δ. Κ. Σαμσάρης, Η Κοινότης του Αγίου Πνεύματος Σερρών, σ. 68-72

Δ. Κ. Σαμσάρης, Η Κοινότης του Αγίου Πνεύματος Σερρών, σ. 72-73

Άγιο Πνεύμα Σερρών, Δημήτριος Παπαδημητρίου & Δημήτριος Τράκας
Δαρνακοχώρια, Άγιο Πνεύμα
Γυμνάσιο Αγίου Πνεύματος Σερρών

ΔΗΜΟΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ ΕΜΜΑΝΟΥΗΛ ΠΑΠΠΑ
Δημοτική Κοινότητα Νέου Σουλίου
Νέο Σούλι, το
Δημοτική Κοινότητα Χρυσού
Χρυσό, το
Τοπική Κοινότητα Αγίου Πνεύματος
Άγιο Πνεύμα, το
Τοπική Κοινότητα Δαφνουδίου
Δαφνούδι, το
Τοπική Κοινότητα Εμμανουήλ Παππά
Εμμανουήλ Παππάς, ο
Τοπική Κοινότητα Μετάλλων
Μέταλλα, τα
Συκέα, η
Τοπική Κοινότητα Πενταπόλεως
Πεντάπολις, η
Τοπική Κοινότητα Τούμπας
Τούμπα, η

Γεωγραφία της Ελλάδας

Γεωγραφία της Ελλάδας : Αλφαβητικός κατάλογος

Α - Β - Γ - Δ - Ε - Ζ - Η - Θ - Ι - Κ - Λ - Μ -
Ν - Ξ - Ο - Π - Ρ - Σ - Τ - Υ - Φ - Χ - Ψ - Ω

Χώρες της Ευρώπης Άγιος Μαρίνος | Αζερμπαϊτζάν1 | Αλβανία | Ανδόρρα | Αρμενία2 | Αυστρία | Βατικανό | Βέλγιο | Βοσνία και Ερζεγοβίνη | Βουλγαρία | Γαλλία | Γερμανία | Γεωργία2 | Δανία | Δημοκρατία της Ιρλανδίας | Ελβετία | Ελλάδα | Εσθονία | Ηνωμένο Βασίλειο | Ισλανδία | Ισπανία | Ιταλία | Κροατία | Κύπρος2 | Λεττονία | Λευκορωσία | Λιθουανία | Λιχτενστάιν | Λουξεμβούργο | Μάλτα | Μαυροβούνιο | Μολδαβία | Μονακό | Νορβηγία | Ολλανδία | Ουγγαρία | Ουκρανία | ΠΓΔΜ | Πολωνία | Πορτογαλία | Ρουμανία | Ρωσία1 | Σερβία | Σλοβακία | Σλοβενία | Σουηδία | Τουρκία1 | Τσεχία | Φινλανδία Κτήσεις: Ακρωτήρι3 | Δεκέλεια3 | Νήσοι Φερόες | Γιβραλτάρ | Γκέρνσεϋ | Τζέρσεϋ | Νήσος Μαν 1. Κράτος μερικώς σε ασιατικό έδαφος. 2. Γεωγραφικά ανήκει στην Ασία, αλλά θεωρείται ευρωπαϊκό κράτος για ιστορικούς και πολιτισμικούς λόγους. 3. Βρετανικό έδαφος μέσα στην Κυπριακή Δημοκρατία.

Κόσμος

Αλφαβητικός κατάλογος

Hellenica World - Scientific Library

Από τη ελληνική Βικιπαίδεια http://el.wikipedia.org . Όλα τα κείμενα είναι διαθέσιμα υπό την GNU Free Documentation License