Η Αετομηλίτσα (παλιά Δέντσικο - Ντένισκο) είναι βλαχοχώρι του νομού Ιωαννίνων, στην επαρχία Κονίτσης, σκαρφαλωμένο στις νότιες πλαγιές του Γράμμου. Είναι το βορειότερο χωριό του νομού στα Αλβανικά Σύνορα, και βρίσκεται σε υψόμετρο 1420 μέτρων. Το όνομα Ντένισκο είναι σλάβικο και σημαίνει προσήλιο, που δηλώνει και το γεωγραφικό προσανατολισμό του χωριού. Τη δεκαετία του 1930 μετονομάστηκε σε Αετομηλίτσα (Αετός και Μηλιά).

View Larger Map

Είναι καθαρά κτηνοτροφικό χωριό και κατοικείται μόνο το καλοκαίρι, ενώ το χειμώνα οι οικογένειες των κτηνοτρόφων κατεβαίνουν με τα κοπάδια τους κυρίως στους νομούς Θεσσαλίας και Μακεδονίας.

Τα δρομολόγια που προσφέρει μέσα σε δάση ή η θέα πάνω σε κορυφογραμμές είναι πόλος έλξης για μεγάλο αριθμό ορειβατών που καταφθάνουν σε κάθε εποχή του χρόνου, ακόμα και το χειμώνα.

Η Αετομηλίτσα άρχισε πάλι να αποκτά το παραδοσιακό της χρώμα, καθώς επανήλθαν τα καλντερίμια, οι πλακόστρωτες πλατείες και τα πέτρινα τοιχία. Η κοινότητα το καλοκαίρι στεγάζεται σε ένα παραδοσιακό κτίριο στην κεντρική πλατεία του χωριού, ενώ τους χειμερινούς μήνες μεταφέρεται στη Λάρισα. Από το 2004 λειτουργεί και το ΚΕΠ Αετομηλίτσας.

Στο χωριό λειτουργούν τους καλοκαιρινούς μήνες δύο ταβέρνες και ένα καφέ μπαρ, που βρίσκονται στην πλατεία. Το πνευματικό κέντρο του χωριού κοσμεί την είσοδο της πλατείας, ενώ η δημιουργία του καταφυγίου συνέβαλλε στην ουσιαστική ανάπτυξη του χωριού, καθώς λειτουργεί όλο τον χρόνο και φιλοξενεί πλήθος επισκεπτών.

Ιστορία

Η Αετομηλίτσα, παλιό κεφαλοχώρι, είχε γνωρίσει άνθιση τον 18ο, τον 19ο και τις αρχές του 20ου αιώνα. Οικονομικά αυτοδύναμο εκείνη την εποχή είχε γύρω στα 40.000 αιγοπρόβατα, ενώ οι αγωγιάτες και οι έμποροι του χωριού έφταναν μέχρι τον Αυλώνα της Βορείου Ηπείρου ή τη Νιγρίτα των Σερρών και διακινούσαν προς τα εκεί τα προϊόντα τους.

Μεγάλες όμως ήταν και οι δοκιμασίες που γνώρισε το Ντένισκο ακόμη και μετά την απελευθέρωση απ' τους Τούρκους. Πρωταγωνίστησε κατά την εποχή του 1930 στην εξόντωση των κλεφτών που λυμαίνονταν την περιοχή. Αργότερα, χτυπήθηκε από τον Ελληνοϊταλικό Πόλεμο, αλλά κυριολεκτικά διαλύθηκε με τον εμφύλιο πόλεμο.

Πραγματοποιήθηκαν σφοδρές μάχες, αφού στο χωριό υπήρχε η Κυβέρνηση του βουνού και το αρχηγείο του δημοκρατικού στρατού, υπό τον Μάρκο Βαφειάδη. Οχυρά (πυροβολεία) και οι θέσεις των εγκαταστάσεων (Νοσοκομεία, πεδία βολής, μονοπάτια κλπ.) διασώζονται ακόμη και σήμερα.

Μετά το 1950, οι Αετομηλιτσιώτες βρέθηκαν διασκορπισμένοι σε όλα τα κράτη, κυρίως δε της Ανατολικής Ευρώπης, απ’ όπου και άρχισαν να επιστρέφουν πολύ αργότερα. Παράλληλα, τοα χωριό επηρεάστηκε αρνητικά και από το φαινόμενο της αστυφιλίας, με αποτέλεσμα να κινδυνεύσει από ερήμωση μέχρι και τη δεκαετία του '70. Εκείνη την εποχή αριθμούσε 70 σπίτια, αφού δεν έμεινε τίποτα απ’ τα παλιά αρχοντικά ενώ στα 50.000 στρέμματα λιβαδιών έχουν μείνει κάπου 8-10 χιλιάδες αιγοπρόβατα.

Οι Αετομηλιτσιώτες σήμερα είναι διασκορπισμένοι σε όλη την Ελλάδα. Με την ίδρυση συλλόγων στη Θεσσαλονίκη και στη Λάρισα και κυρίως χάρη στην αγάπη των Αετομηλιτσιωτών το χωριό ξαναζωντάνεψε, με αποτέλεσμα να αριθμεί σήμερα εκατοντάδες σπίτια και οικογένειες. Επίσης, η κτηνοτροφία βρίσκεται σε συνεχή άνοδο, με παραγωγή ντόπιων προϊόντων της Αετομηλίτσας, όπως τυριά (με πρώτο το μανούρι), τα αγνά και νόστιμα κρέατα, και τσάι του βουνού.

Οι Αετομηλιτσιώτες επιστρέφουν πλέον έστω και σαν παραθεριστές στον τόπο τους και κάθε καλοκαίρι το χωριό είναι γεμάτο ζωή. Πλήθος παιδιών δημιουργούν το πιο αισιόδοξο κλίμα για το μέλλον αυτού του τόπου και αποτελούν τον πιο ισχυρό θεματοφύλακα της ιστορικής συνέχειας της Αετομηλίτσας.