.
Περιφέρεια : Δυτική Μακεδονία
Νομός : Γρεβενών
-- Κοινότητα Φιλιππαίων --
Η Αετιά είναι ένα από τα Κουπατσιαροχώρια του νομού Γρεβενών και ένας από τους πιο ορεινούς οικισμούς της Ελλάδας.
Οι Κουπατσιαραίοι, ημινομαδικός πληθυσμός, συνιστούν μια ανθρωπογεωγραφική ενότητα και χωροθετούνται δυτικά και γύρω του Βενέτικου ποταμού και ανατολικά του ορεινού συγκροτήματος της Βασιλίτσας. Έχουν πάρει την ονομασία τους από το δέντρο που κυριαρχεί στην οικολογική ζώνη που κατέχουν, τη βελανιδιά, και κυρίως τα πρεμνοφυή αναβλαστήματά της, που οι Τούρκοι τα έλεγαν «κουπάτς» και οι ίδιοι «σμάρια» ή «κοντοκλάδια».
Ονομασία
Η παλαιά ονομασία του χωριού ήταν Τσούργιακας[1] , η οποία αργότερα χρησιμοποιήθηκε για τον γειτονικό πέτρινο όγκο και φαράγγι.
Υπάρχουν τρεις εκδοχές για την προέλευση της ονομασίας αυτής, με επικρατέστερη την πρώτη:
Ετυμολογικά η λέξη Τσούργιακας ή Τσιούργιακα προέρχεται από την Τουρκική λέξη «τσουριούκ»[2] που σημαίνει σάπιος και σαθρός.
Η παράδοση λέει πως το χωριό λεγόταν μέχρι το 1927 Τσούργιακας γιατί ήταν χτισμένο πάνω στα «τσουρόκια», μικρά μοναστηριακά κτήματα, ιδιοκτησίας ενός μικρού μοναστηριού, στη θέση «Βενετάδες» και που σήμερα δε σώζονται ούτε τα ερείπιά του.
Η παραπλήσια ονομασία Τσιούρλιακα κατάγεται από το Σλαβικό έτυμο Ουρλιάς (όρελ) που μεταφράζεται ως αετός.
Τη σημερινή ονομασία Αετιά πήρε από το πλήθος των αετών που ζουν και φωλιάζουν στα απόκρημνα βράχια του πέτρινου όγκου Τσούργιακας (υψομ. 1315 μ.), ανατολικά του χωριού.(μετονομασία: 20-1-1927,ΦΕΚ 18/1927)
Γεωγραφία
Η Αετιά είναι χτισμένη στις πλαγιές της Β.Α. Πίνδου, σε υψόμετρο 1.100 μ. και σε απόσταση 31 χλμ δυτικά της πόλης των Γρεβενών. Υπάγεται στο τοπικό διαμέρισμα Φιλιππαίων του Δήμου Γρεβενών και οριοθετείται από τα χωριά: Α. Πρόσβορο, Δ. Φιλιππαίοι, Β. Μεσολούρι, Ν. Πολυνέρι. Έχει θέα προς τους βράχους του Τσούργιακα και την κοιλάδα που διασχίζουν τα ρέματα Σμιξιώτικο και Φιλιππιός, τροφοδότες του ποταμού Βενέτικου.
Δημογραφία
Ο πληθυσμός της σύμφωνα με την επίσημη απογραφή της Εθνικής Στατιστικής Υπηρεσίας εμφανίζει τις παρακάτω διακυμάνσεις:
| Χρονολογία | Κάτοικοι |
|---|---|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Αν και δεν υπάρχουν ιστορικά στοιχεία που να αποδεικνύουν την ταυτότητα του χωριού στο χρόνο, σίγουρο είναι ότι το χωριό υπήρχε στην περίοδο της Τουρκοκρατίας.
Εδώ γεννήθηκε περί το 1790 ο ήρωας της επανάστασης του 1821 Απόστολος Κυρίμης. Υπήρξε αρματολός στο πλευρό του Γιαννούλα Ζιάκα, μέλος της Φιλικής Εταιρίας και οπλαρχηγός της επανάστασης. Σε ενθύμηση εκκλησιαστικού βιβλίου του Αγίου Όρους αναφέρεται ότι τον Μάιο του 1821 πήρε μέρος στην επανάσταση της Χαλκιδικής και εξόντωσε, στα παράλια του Άθω, το πλήρωμα τουρκικής γολέτας που είχε εξωκείλει εκεί καταδιωκόμενη από ελληνικά πλοία. Αυτό επιβεβαιώνει και ο Σπυρίδων Τρικούπης στο βιβλίο του Ιστορία της Ελληνικής Επαναστάσεως [3]. Τον Απρίλιο του 1822 πολέμησε μαζί με τους Ζιακαίους και κατατρόπωσαν τον στρατό 1.600 ανδρών του Σρόπολι, απεσταλμένου του Χουρσίτ Πασά. Αγωνίστηκε, στο πλευρό των Κασομούληδων, στη μαρτυρική πόλη του Μεσολογγίου κατά την πολιορκία του, επικεφαλής 250 Γρεβενιωτών από το 1823 ως και την ηρωική Έξοδο[4].
Αναφορά στον Κυρίμη, με ιδιαίτερα κολακευτικά γι’ αυτόν λόγια, βρίσκεται στο με αριθ. Φακέλου 28732 χειρόγραφο της Εθνικής Βιβλιοθήκης [5] , και σε βιβλία των ιστορικών συγγραφέων Μ. Παπαϊωάννου, Άγγ. Ανεστόπουλου [6], Αριστ. Κωστόπουλου και Ι.Κ. Μανδραβέλλη. Στη μάχη του Μαυρονόρους Γρεβενών το 1826, όπου σκοτώθηκε ο χιλίαρχος Γιαννούλας Ζιάκας, ο Κυρίμης διασώθηκε σαν από θαύμα και κατέφυγε με τον Θεόδωρο Ζιάκα και άλλους συμπολεμιστές του στη Νότια Ελλάδα (Λαμία), όπου αγωνίστηκε μέχρι τέλους του αγώνα στις περιοχές των Αγράφων, της Φθιώτιδας και της Βοιωτίας. Απόγονοί του ζουν σήμερα στη Λαμία και ένας απ’ αυτούς ο Γεώργιος Κυρίμης, υποστράτηγος, ο οποίος διετέλεσε υπουργός Ηπείρου και Μακεδονίας (1936-1941).
Με την παλιά ονομασία Τσούργιακας είναι χαρτογραφημένη σε έκδοση του 1881 από τον γεωγράφο και ιστορικό Μιχαήλ Χρυσοχόου.
Αναφέρεται σε δημοτικό τραγούδι αφιερωμένο στον Σαμαριναίο ήρωα Γιάννη Παπανικολάου ή Πρίφτη που σκοτώθηκε πολεμώντας τους Τούρκους το 1867.
Από τα ιερά βιβλία της εκκλησίας, τα οποία χρησιμοποιούνταν τα παλιά χρόνια στην εκπαίδευση, υπάρχουν αρκετές χειρόγραφες σημειώσεις από τους δασκάλους, οι οποίες δίνουν πολύτιμες πληροφορίες. Έτσι μαθαίνουμε ότι στην Αετιά λειτουργούσε σχολείο στις 22 Ιουλίου 1892 με δάσκαλο ιερομόναχο από το Άγιο Όρος, αμειβόμενο από τους κατοίκους της. Στις 17 Μαΐου 1906 λειτουργούσε με δάσκαλο τον παπά Ανδρέα Χρήστου από το Πρόσβορο με 12 μαθητές. Στις 20 Ιουλίου 1908 είχε δάσκαλο τον Κωνσταντίνο Αναστασίου και το 1914 τον Γεώργιο Αναστασίου από το Πρόσβορο που λειτούργησε όλο το χρόνο με 1 έως 7 μαθητές.
Υπάρχει εκκλησία αφιερωμένη στον Άγιο Νικόλαο, με ξυλόγλυπτο τέμπλο, από τις 8 Μαΐου 1903 όταν άφησε την υπογραφή του περνώντας ο Σαμαριναίος Αγιορείτης αγιογράφος Παπά Αδάμ Σακομάνος. Πιθανολογούμενο έτος ανέγερσης 1880.
Αξιοθέατα
Πολύ κοντά στην Αετιά υπάρχει το ξωκλήσι της Παναγιάς, χτισμένο το 1809 στα ριζά του βράχου Τσούργιακα. Οι εικόνες του τέμπλου είναι έργα Χιονιαδιτών ζωγράφων σε μουσαμά. Αποτελεί αφετηρία των αναρριχητικών διαδρομών "Μελίτσα", "AIDS" και "Μεγάλη Άρκτος" ύψους 150 μ.
Στη θέση Καστρί ανακαλύφθηκαν, από αρχαιολογικές ανασκαφές, ερείπια αρχαίας ακρόπολης της εποχής του Μεγάλου Αλεξάνδρου (4ος αιώνας π.Χ.).
Στο φαράγγι του Στομίου σχηματίζονται μικροί διαδοχικοί καταρράκτες ύψους 40 μ. και λίγο πιο κάτω, στη θέση "Νιδρούζι", υπάρχει το πέτρινο τοξωτό γεφύρι του Γκαβού.
Φωτογραφίες
Η Αετιά (Πληροφορία για την φωτογραφία)
Ο Τσούργιακας (Πληροφορία για την φωτογραφία)
Καταρράκτης Αετιάς (Πληροφορία για την φωτογραφία)
Φαράγγι Αετιάς (Πληροφορία για την φωτογραφία)
T.δ. Φιλιππαίων [ 254 ]
οι Φιλιππαίοι [ 206 ]
η Αετιά [ 48 ]]
η Κουρούνα [ 0
Παραπομπές
↑ Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών - Πανδέκτης
↑ Τουρκο- Ελληνικό Λεξικό του Π. Μελιτόπουλου 1934
↑ Σπυρίδων Τρικούπης. Ιστορία της Ελληνικής Επαναστάσεως, τόμος Α', σελ. 217
↑ Απόστολος Βακαλόπουλος. Ιστορία της Μακεδονίας
↑ Χειρόγραφο της Εθνικής βιβλιοθήκης, αριθ. Φακέλου 28732
↑ Α. Ανεστόπουλος, Ο Μακεδονικός Αγών 1903-1908, τόμος Β΄, Θεσσαλονίκη 1969, σ. 115
Εξωτερικοί σύνδεσμοι
ΕΡΤ - Μένουμε Ελλάδα - Αετιά Γρεβενών, διαδρομές με άλογα στον καταρράκτη του Τσούργιακα
http://cultureportalweb.rwm.gr/article.php?article_id=41&topic_id=12&level=2&belongs=9&area_id=5&lang=gr
http://ellas.pblogs.gr/2007/12/164264.html
|
Νομός Γρεβενών: Δήμος, Κοινότητα Γρεβενών | Βεντζίου | Γόργιανης | Δεσκάτης | Ηρακλεωτών | Θεόδωρου Ζιάκα | Κοσμά του Αιτωλού | Χασίων Για πλήρη κατάλογο των πόλεων και οικισμών του νομού, δείτε επίσης : Διοικητική διαίρεση νομού Γρεβενών |
Γεωγραφία της Ελλάδας : Αλφαβητικός κατάλογος
Α - Β - Γ - Δ - Ε - Ζ - Η - Θ - Ι - Κ - Λ - Μ -
Ν - Ξ - Ο - Π - Ρ - Σ - Τ - Υ - Φ - Χ - Ψ - Ω
|
Χώρες της Ευρώπης Άγιος Μαρίνος | Αζερμπαϊτζάν1 | Αλβανία | Ανδόρρα | Αρμενία2 | Αυστρία | Βατικανό | Βέλγιο | Βοσνία και Ερζεγοβίνη | Βουλγαρία | Γαλλία | Γερμανία | Γεωργία2 | Δανία | Δημοκρατία της Ιρλανδίας | Ελβετία | Ελλάδα | Εσθονία | Ηνωμένο Βασίλειο | Ισλανδία | Ισπανία | Ιταλία | Κροατία | Κύπρος2 | Λεττονία | Λευκορωσία | Λιθουανία | Λιχτενστάιν | Λουξεμβούργο | Μάλτα | Μαυροβούνιο | Μολδαβία | Μονακό | Νορβηγία | Ολλανδία | Ουγγαρία | Ουκρανία | ΠΓΔΜ | Πολωνία | Πορτογαλία | Ρουμανία | Ρωσία1 | Σερβία | Σλοβακία | Σλοβενία | Σουηδία | Τουρκία1 | Τσεχία | Φινλανδία Κτήσεις: Ακρωτήρι3 | Δεκέλεια3 | Νήσοι Φερόες | Γιβραλτάρ | Γκέρνσεϋ | Τζέρσεϋ | Νήσος Μαν 1. Κράτος μερικώς σε ασιατικό έδαφος. 2. Γεωγραφικά ανήκει στην Ασία, αλλά θεωρείται ευρωπαϊκό κράτος για ιστορικούς και πολιτισμικούς λόγους. 3. Βρετανικό έδαφος μέσα στην Κυπριακή Δημοκρατία. |
Hellenica World - Scientific Library
Από τη ελληνική Βικιπαίδεια http://el.wikipedia.org . Όλα τα κείμενα είναι διαθέσιμα υπό την GNU Free Documentation License
