Η Κατωκοπιά είναι αμιγώς ελληνική κοινότητα του κατεχόμενου τμήματος της Επαρχίας Λευκωσίας.

Γεωγραφική Θέση: Βρίσκεται 29 χλμ δυτικά της πόλης της Λευκωσίας και 6 χλμ νοτιοανατολικά της πόλης της Μόρφου, στη γεωγραφική περιφέρεια Μόρφου, σε υψόμετρο 125M. Πληθυσμός: Ο πληθυσμός της κοινότητας αυτής το 1960 ανερχόταν σε 1198 κατοίκους, όλοι Έλληνες. Ο πληθυσμός της το 1973 υπολογιζόταν σε 1578 κατοίκους. Χριστιανικοί Ναοί: Στα όρια της κοινότητας αυτής βρίσκονται οι εκκλησίες Παναγίας Χρυσελεούσα και Παναγίας (νέα). Σχολεία: Στο ελληνικό Δημοτικό Σχολείο που λειτουργούσε εδώ πριν την τουρκική εισβολή φοιτούσαν κατά το σχολικό έτος 1973-74 190 μαθητές. Συνέπειες Τουρκικής Εισβολής: Κατά τη διάρκεια της τουρκικής εισβολής,στις 14 Αυγούστου 1974 η κοινότητα καταλήφθηκε από τον τουρκικό στρατό με αποτέλεσμα να εκτοπιστούν όλοι οι Έλληνες κάτοικοι της. Έκτοτε, οι τουρκικές δυνάμεις κατοχής και η παράνομη κατοχική διοίκηση εμποδίζουν την επιστροφή τους. Από την Κατωκοπιά περνούσε ο Κυπριακός Κυβερνητικός Σιδηρόδρομος

Η ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΔΙΑΔΡΟΜΗ ΤΟΥ ΟΝΟΜΑΤΟΣ "ΚΑΤΩΚΟΠΙΑ"

( - ) : ΒΟΥΝΑΡΟΥΛΙΑ ΛΑΪΚΗ ΠΑΡΑΔΟΣΗΣ 31/8/1318 ΚΑΙ 16/7/1319 : ΖΩΤΟΚΑΤΟΚΟΠΙΑ χειρόγραφες σημειώσεις μοναχών τις μονής τις Ασίνου 1464-1468: casal (χωριό) CATOKOPIA "ΧΡΟΝΙΚΟ ΝΗΣΟΥ ΚΥΠΡΟΥ" Φλώριο Βουστρόνιο 1538-1566-1570: COROKOPIA Χάρτες των MATHEO PAGANO(1538) ΚΑΙ GIOVANNI FRANCESCO CAMOCIO(1566) ΚΑΙ ABRAHAM ORTELIUS (1570)

-1600: ACOPIA Φράγκικη παραφθορά του ονόματος ( J.C.GOODWIN)

1570: ACOTOPE Σε χάρτη του IACOMO FRANCO 1573:ACOCOPA Σε χάρτη του ABRAHAM ORTELIUS 1815:ΚΑΚΟΤΟΠΙΑ (TUNER) 1825: ΚΑΤΩΚΟΠΙΑ Φορολογικός(κεφαλικός) κατάλογος ΙΕΡΑΣ ΑΡΧΙΕΠΙΣΚΟΠΗΣ ΚΥΠΡΟΥ(ΚΑΤΑΣΤΙΧΟ VI )

ΤΟΠΩΝΥΜΙΚΗ ΑΝΑΖΗΤΗΣΗ ΤΟΥ ΧΩΡΙΟΥ ΚΑΤΩΚΟΠΙΑΣ Στην περιοχή της Κατωκοπιάς πρέπει να υπήρχε αρχαίος συνοικισμός. Η ύπαρξη λίθων είναι ένδειξη διαλυθέντος συνοικισμού. Η πρώτη (γνωστή) γραπτή αναφορά της Κατωκοπιάς έγινε στις 31 Αυγούστου 1318 σε κυπριακό μεσαιωνικό χειρόγραφο των μοναχών της Ασίνου:

"Εσχάτη του Αυγούστου μηνός της εχρονίας (σ)ωκς' τέλος του βίου εχρήσατο ο θεοφιλέστατος κυρ παπά(ς) Λέων του Κου(φά;) και νομικού Ζωτοκατοκοπιάς ο Θεός τάξη το πνεύμα αυτού μετά του Αβραάμ και Ισαάκ και Ιακώβ". Στη δεύτερη αναφορά οι μοναχοί της Ασίνου μνημονεύουν δικό τους κτήμα. Το συμβάν έγινε στις 16 Ιουλίου 1319. "Κατά την ις' του Ιουλίου μηνός της εχρονίας (,ς) ωκζ' εγένετο εν τη νήσω Κύπρω χειμών μέγας και ήβραι (=ηύρε) τα αλώνια όλα τελειομένα και σιτάρι και κριθάρι και ήσαν ανέμιστα και εγίνετο ζημία μεγαλητέρα εις την γην μας ήγουν εις την Ζωτοκατοκοπιάν και τα λινάρια της αυτής γης ήσαν τα εις (κατά γής;) όλα άβροχα και επόντισαν και εκατέβη ο βρώχος του λιναριού ήγουν εις τα Φιλιά και επήρεν λινάρι μισάδια ε' της γης μας μόνα και εψηφήστηκαν και εις τα (νομίσματα) ρ'". ΣΗΜ.:- τέλος του βίου εχρήσατο = πέθανε

:- νομικού = αξίωμα και τίτλος δικαστού
:τελειομένα = στοιβαγμένα , αλωνισμένα , αίτημα για αποθήκευση
:ήγουν = δηλαδή
:βρώχος = (βρωχός) = ποταμός , κολύμπα παρα δεξάμενο το μέρος που ετοποθετούντο για μούλιασμα τα λινάρια
:επόντισαν = χάλασαν
:Φιλιά = το χωριό Φιλιά όπου και ευρίσκετο ο "βρωχός" του λιναριού
:μισάδια ε΄ = πέντε σωροί
: εψηφήστησαν = λογαριάστηκαν
: ρ΄ = 100

Ο γλωσσολόγος ερευνητής Μενέλαος Χριστοδούλου υποστηρίζει ότι η αναφορά σε Ζωτοκατοκοπιά γίνετε λόγο του κοινού ιδιοκτήτη και της κοινής γεωργικής ενότητας της περιοχής Ζώδιας και Κατωκοπιάς και του γεγονότος ότι η περιοχή Μόρφου ήταν η κατ’εξοχήν περιοχή παραγωγής λιναριού.

Ακολούθησαν και άλλες αναφορές της Κατωκοπιάς σε βιβλία και παλαιούς χάρτες. Βρίσκεται στον κατάλογο χωριών της Κύπρου Ενετού προνοητού (διοικητή). Σύμφωνα με το R. Gunnis ("Historic Cyprus", Λευκωσία 1936), η εκκλησία του χωριού αφιερωμένη στην Παναγία Χρυσελεούσα περιέχει εικονογραφίες του 16ου αιώνα.(πηγή : Μιχαηλίδη Γιώργου Κ. Από τη Νέα Εποχή, 1990, τ. 204, σσ 45-47)

Επίσημα το χωριό γράφεται ως Κατωκοπιά, το "τω" με ωμέγα. Και αυτό σύμφωνα με την μελέτη "A Concise Gazetteer of Cyprus" της "Μόνιμης Κυπριακής Επιτροπής τυποποιήσεως γεωγραφικών ονομάτων" που εκδόθηκε στην Λευκωσία το 1982. Σε παλιό τόμο των "Κυπριακών Σπουδών", ο Jean Darrouzes δημοσιεύει παρασελίδιες σημειώσεις κυπριακών μεσαιωνικών χειρογράφων, στα οποία αναφέρεται και η Κατωκοπιά. Στον Παρισινό κώδικα του 1590 αναφέρεται σαν "Ζωτοκατοκοπιά", για το γεγονός ότι καταστράφηκαν λινάρκα στην περιοχή το 1319. Η ονομασία του χωριού φαίνεται ότι είχε παραφθαρεί κατά την περίοδο της Φραγκοκρατίας. Στον χάρτη του Abraham Ortelius, του 1573, το χωριό βρίσκεται σημειωμένο ως Acocopa. Σύμφωνα με το Goodwin, η ονομασία "Acopia" ήταν ίσως η Φραγκική παραφθορά ("Ιστορικό Τοπωνυμικό της Κύπρου", 1η έκδοση, 1976). Η πρώτη εκδοχή για την ονομασία του χωριού Κατωκοπιά είναι ότι παράγεται από τις λέξεις "κακός" και "τόπος", δηλαδή "κακότοπος", "κακοτοπιά".

Η ελληνική αυτή λέξη υπάρχει και στα Αγγλικά (cacotopia) και έχει την ίδια έννοια

σύμφωνα με το λεξικό ανθρωπογεωγραφίας του Brian Goodall. Ο ντε Μας Λατρί γράφει Cacotopia στην "Ιστορία της Νήσου Κύπρου", Παρίσι 1852, όπου παραθέτει κατάλογο χωριών της Κύπρου Ενετού Προνοητού.

Ο Turner χρησιμοποίησε την εκδοχή "κακοτοπιά" το 1815, μεταφράζοντας το σαν "ατυχές τοπίο".

Ο Νέαρχος Κληρίδης στο έργο του "Χωριά και πολιτείες της Κύπρου", Λευκωσία 1961, αναφέρει για την Κατωκοπιά: "Το πεδινό αυτό χωριό στο διαμέρισμα Μόρφου δε σχηματίζει τ' όνομα του από το επίρρημα "κάτω" και την ανύπαρκτη λέξη "κοπιά" ώστε να γράφεται Κατωκοπιά, το "τω" με ωμέγα. Το όνομα του χωριού αυτού σχηματίστηκε από το επίθετο "κακός" και τη λέξη "τόπος". Δηλαδή, "κακότοπος" και "κακοτοπιά"^ "Κατοκοπιά" με εναλλαγή των συμφώνων κάππα και ταφ. Επομένως πρέπει να γράφωμε το "το" με όμικρο. Τώρα, γιατί του κολλήθηκε το όνομα αυτό; Άμα συγκρίνουμε την περιοχή του χωριού αυτού με γειτονικές περιοχές, θα βρούμε πως πράγματι η περιοχή του είναι "κακός τόπος", γιατί είναι γεμάτος από πέτρες, που δεν υπάρχουν στις γειτονικές περιοχές. Παρόμοια γνώμη ασπάζεται και ο Σίμος Μενάρδος στις "Τοπωνυμικές και λαογραφικές του μελέτες" που εκδόθηκαν από το Κέντρο Επιστημονικών Ερευνών στη Λευκωσία το 1970. Ενισχύει και αυτός την άποψη του ένεκα των πολλών πετρών στην περιοχή. Επιπρόσθετα γράφει το χωριό ως "Κατοκοπιά" ( το "το" με όμικρο και όχι με ωμέγα), από το αρχικό "κακοτοπιά" και ο Ν. Κυριαζής στην μελέτη του "Τα χωρία της Κύπρου", Λάρνακα 1952.

Ο πρώτος συνοικισμός, ο οποίος εκτίσθη εις αυτήν, ωνομάσθη Κακοτοπιά ένεκα της αγόνου και ακαλλιέργητου περιοχής. Σιγά σιγά όμως έλαβε το σημερινόν της όνομα Κατοκοπιά. Σήμερον όμως η περιοχή αυτή δεν είναι πλέον άγονος και ακαλλιέργητος, όπως μας αναφέρει η παράδοσις, αλλά μία εκ των πλουσιωτέρων και γονιμωτέρων περιοχών της Κύπρου ένεκα των άφθονων υδάτων, τα οποία ανευρέθησαν εις αυτήν και της εργατικότητας και επιμελείας των κατοίκων της". Ο Goodwin θεωρεί την εκδοχή του "κακού τόπου" σαν πιθανή.

Λέγεται ότι το χωριό ονομαζόταν "Κακοτοπιά" γιατί η γη δεν ήταν εύφορη, οι δε κάτοικοι μετέβαιναν στο Γερόλακκο, Σκυλλούρα για ν' απασχοληθούν με το θερισμό. Κατ' ευφημισμό το χωριό ονομάστηκε αργότερα Κατωκοπιά. Τα τελευταία χρόνια, η Κατωκοπιά μετατράπηκε σε πραγματικό παράδεισο. Οι φιλοπρόοδοι κάτοικοι της άνοιξαν ατομικές ή συνεταιρικές διατρήσεις και όλη η άλλοτε άγονη γη της Κατωκοπιάς μετατράπηκε σε αρδεύσιμη γη.

Η μια είναι ότι το χωριό λέγεται και "Κακοτοπιά" γιατί έχει πέτρες. Την ίδια εκδοχή υποστηρίζουν και άλλοι Κατωκοπίτες. Ένα ενδιαφέρον στοιχείο είναι ότι τις πέτρες τις πουλούσαν. Ο Κυπριακός Κυβερνητικός Σιδηρόδρομος, που είχε σταθμό στο χωριό, ζητούσε τις πέτρες. Οι χωριανοί τις μάζευαν και έπαιρναν 3 σελίνια για κάθε βαγόνι περίπου το 1935. Η δεύτερη θυμάται ότι πουλούσαν πέτρες στου Μόρφου μέχρι το 1940 περίπου. Οι πέτρες ήταν τόσες πολλές που έμπαιναν σωροί στα σύνορα των χωραφιών, ιδιαίτερα τα βορεινά σύνορα επειδή ήταν κατωφέρεια προς τα βόρεια. Ακόμη, έριχναν τις πέτρες στους χωματόδρομους για να αποφύγουν το λάσπωμα ή έριχναν τα περισσεύματα στους ποταμούς. Σύμφωνα με την "Μεγάλη Κυπριακή Εγκυκλοπαίδεια", υπάρχει η πιθανότητα η ονομασία του χωριού να προήλθε από τις λέξεις "κάτω" και "τόπος", δηλαδή, "Κατωτοπιά -Κατωκοπιά". Και αυτή η πιθανότητα μπορεί να θεωρηθεί σαν μια δεύτερη εκδοχή.

Ιστορικό απογραφών
Απογραφή Πληθυσμός %± Άνδρες Γυναίκες 1881 301[4] —   145 156 1891 352[5] 16.9% 182 170 1901 412[6] 17.0% 211 201 1911 492[7] 19.4% 250 242 1921 602[8] 22.4% 310 292 1931 705[9] 17.1% 353 352 1946 901[10] 27.8% 1960 1 198[11] 33.0% 584 614 1973 1 578[12] 31.7% 796 782
Πληροφορίες για τον πληθυσμό και το διάγραμμα από τα δεδομένα.

Δόξα Κατωκοπιάς

Φρίξος Μιχαηλίδης

αραπομπές

«ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΟΙ ΚΩΔΙΚΟΙ ΔΗΜΩΝ/ΚΟΙΝΟΤΗΤΩΝ ΚΑΙ ΕΝΟΡΙΩΝ ΤΗΣ ΚΥΠΡΟΥ, 2015». (Ελληνικά, Αγγλικά) Στατιστική Υπηρεσία της Κυπριακής Δημοκρατίας. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 13 Ιανουαρίου 2018. Ανακτήθηκε στις 13 Ιανουαρίου 2018.
«Ένωση Κατεχόμενων Κοινοτήτων Επαρχίας Λευκωσίας». (Ελληνικά) Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2 Σεπτεμβρίου 2018. Ανακτήθηκε στις 2 Σεπτεμβρίου 2018.
«ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΟΙ ΚΩΔΙΚΟΙ ΔΗΜΩΝ/ΚΟΙΝΟΤΗΤΩΝ ΚΑΙ ΕΝΟΡΙΩΝ ΤΗΣ ΚΥΠΡΟΥ, 2015». (Αγγλικά, Ελληνικά) Στατιστική Υπηρεσία της Κυπριακής Δημοκρατίας. 13 Ιανουαρίου 2018. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 13 Ιανουαρίου 2018. Ανακτήθηκε στις 13 Ιανουαρίου 2018.
«Census of Cyprus, 1881». (Αγγλικά) Απογραφή Πληθυσμού 1881 (Κύπρος). 4 Απριλίου 1881. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2 Ιανουαρίου 2018. Ανακτήθηκε στις 4 Αυγούστου 2018. σελ. 6.
«Census of Cyprus, 1891». (Αγγλικά) Απογραφή Πληθυσμού 1891 (Κύπρος). 6 Απριλίου 1891. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2 Ιανουαρίου 2018. Ανακτήθηκε στις 4 Αυγούστου 2018. σελ. 8.
«Census of Cyprus, 1901». (Αγγλικά) Απογραφή Πληθυσμού 1901 (Κύπρος). 31 Μαρτίου 1901. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2 Ιανουαρίου 2018. Ανακτήθηκε στις 5 Αυγούστου 2018. σελ. 7.
«Census of Cyprus, 1911». (Αγγλικά) Απογραφή Πληθυσμού 1911 (Κύπρος). 2 Απριλίου 1911. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2 Ιανουαρίου 2018. Ανακτήθηκε στις 5 Αυγούστου 2018. σελ. 7.
«Census of Cyprus, 1921». (Αγγλικά) Απογραφή Πληθυσμού 1921 (Κύπρος). 24 Απριλίου 1921. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2 Ιανουαρίου 2018. Ανακτήθηκε στις 5 Αυγούστου 2018. σελ. 7.
«Census of Cyprus, 1931». (Αγγλικά) Απογραφή Πληθυσμού 1931 (Κύπρος). 27 Απριλίου 1931. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2 Ιανουαρίου 2018. Ανακτήθηκε στις 6 Αυγούστου 2018. σελ. 5.
«Census of Population and Agriculture 1946». (Αγγλικά) Απογραφή Πληθυσμού 1946 (Κύπρος). 10 Νοεμβρίου 1946. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2 Ιανουαρίου 2018. Ανακτήθηκε στις 6 Αυγούστου 2018. σελ. 3.
«Census of Population and Agriculture 1960». (Αγγλικά) Απογραφή Πληθυσμού 1960 (Κύπρος). 11 Δεκεμβρίου 1960. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2 Ιανουαρίου 2018. Ανακτήθηκε στις 6 Αυγούστου 2018. σελ. 4.

(Ελληνικά) Απογραφή Πληθυσμού 1973 (Κύπρος). Στατιστική Υπηρεσία της Κυπριακής Δημοκρατίας.

Πηγές
«Katokopia». www.prio-cyprus-displacement.net. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2018-06-10. Ανακτήθηκε στις 2018-06-10.

Επαρχία Λευκωσίας Φωτογραφίες

Χάρτης Κύπρου

Χώρες της Ευρώπης Άγιος Μαρίνος | Αζερμπαϊτζάν1 | Αλβανία | Ανδόρρα | Αρμενία2 | Αυστρία | Βατικανό | Βέλγιο | Βοσνία και Ερζεγοβίνη | Βουλγαρία | Γαλλία | Γερμανία | Γεωργία2 | Δανία | Δημοκρατία της Ιρλανδίας | Ελβετία | Ελλάδα | Εσθονία | Ηνωμένο Βασίλειο | Ισλανδία | Ισπανία | Ιταλία | Κροατία | Κύπρος2 | Λεττονία | Λευκορωσία | Λιθουανία | Λιχτενστάιν | Λουξεμβούργο | Μάλτα | Μαυροβούνιο | Μολδαβία | Μονακό | Νορβηγία | Ολλανδία | Ουγγαρία | Ουκρανία | ΠΓΔΜ | Πολωνία | Πορτογαλία | Ρουμανία | Ρωσία1 | Σερβία | Σλοβακία | Σλοβενία | Σουηδία | Τουρκία1 | Τσεχία | Φινλανδία Κτήσεις: Ακρωτήρι3 | Δεκέλεια3 | Νήσοι Φερόες | Γιβραλτάρ | Γκέρνσεϋ | Τζέρσεϋ | Νήσος Μαν 1. Κράτος μερικώς σε ασιατικό έδαφος. 2. Γεωγραφικά ανήκει στην Ασία, αλλά θεωρείται ευρωπαϊκό κράτος για ιστορικούς και πολιτισμικούς λόγους. 3. Βρετανικό έδαφος μέσα στην Κυπριακή Δημοκρατία.

Κυπριακή Εγκυκλοπαίδεια