Βέροια

Περιφέρεια : Κεντρική Μακεδονία
Νομός : Ημαθίας

Η Βέροια είναι πόλη της Κεντρικής Μακεδονίας, πρωτεύουσα του νομού Ημαθίας. Βρίσκεται στους πρόποδες του Βερμίου. Έχει πληθυσμό 42.794 κατοίκους (απογραφή 2001).

View Larger Map

Γνωστή από την κλασική εποχή (ο Θουκυδίδης έγραψε γιά την πόλη, 1,16,4), η Βέροια μεγάλωσε στις ελληνιστικές και ρωμαϊκές εποχές. Από τή Βέροια σώζεται ο μόνος εκ Ελλάδος νόμος περί γυμνασίων (167 π.Χ.). Μαζί με την Έδεσσα και την Πέλλα ήταν πρωτεύουσα της τρίτης Μακεδονίας (Liv. 45,30,5 "Macedonia Tertia"). Ο Παύλος και ο Σίλας κήρυξαν στή Βέροια (υπάρχει και σήμερα "Το Βήμα του Αποστόλου Παύλου").

Στη Βέροια αξίζει κανείς να επισκεφθεί το ιστορικό Βήμα του Αποστόλου Παύλου, ο οποίος δίδαξε στην πόλη της Βέροιας στον 1ο αιώνα μ.Χ., να απολαύσει τα αναλλοίωτα σημάδια της βεροιώτικης αρχιτεκτονικής που καθρεπτίζονται μέχρι σήμερα στους οικισμούς Μπαρμπούτα και Κυριώτισσα. Επίσης από το 2000 και μετά μπορεί πλέον κανείς να επισκεφθεί το Βυζαντινό μουσείο.

Κοντά στη Βέροια βρίσκεται η Βεργίνα, στην οποία έκανε ανασκαφές ο Μανόλης Ανδρόνικος και όπου ανακάλυψε τον τάφο του Φιλίππου Β'. Αξίζει κανείς να επισκεφθεί το σύγχρονο μουσείο της Βεργίνας, με εκθέματα από όλη τη Μακεδονία. Επίσης, καθώς η Βέροια είναι γνωστή και για τις μοναδικές βυζαντινές εκκλησίες που διαθέτει (72 τον αριθμό κάποτε με αποτέλεσμα να επωνομάζεται και Ιερουσαλήμ της Ελλάδος)και τη μοναδική συλλογή βυζαντινών εικόνων της, στην πόλη λειοτυργεί μεγάλο Βυζαντινό Μουσείο το οποίο αξίζει να επισκεφθείτε (όπως και τις εκκλησίες επίσης).

Η συνοπτική ιστορία της Βέροιας.

Η πόλη εμφανίζεται σαν μικρός οικισμός στο δεύτερο μισό του 6ου αιώνα π.χ. η Βέροια είναι μία από τις αρχαιότερες πόλεις όχι μόνο της Ελλάδας αλλά και της Ευρώπης. Η ίδρυση της χάνεται στα χρόνια του μύθου, και από τα τέλη του πέμπτου προχριστιανικού αιώνα (432 π.Χ.), καταγράφεται για πρώτη φορά το όνομά της από το μεγάλο ιστορικό Θουκυδίδη, (Α,61,4): "...αφικόμενοι (οι Αθηναίοι εκ Πύδνης) ες Βέροιαν... και παρείσαντες πρώτον του χωρίου και ούχ ελόντες, επορεύοντο κατά την προς Ποτίδαιαν". Οι Αθηναίοι θέλουν να καταλάβουν την Βέροια σαν πόλη οχυρή, ακμαία, πλούσια και επίκαιρη, όπως και όλοι οι κατοπινοί επιδρομείς και κατακτητές της Μακεδονίας. Δεν τα καταφέρνουν όμως, διότι απροσπέλαστο εμπόδιο στέκουν τα ισχυρά της τείχη.

Στην ιστορία της εσωκλείει μύθους και πραγματικότητες στοιχεία που φανερώνουν την έντονη παρουσία στα βάθη των αιώνων. Η μυθολογία ισχυρίζεται ότι κτίσθηκε από την Βέροια, νύφη των υδάτων, κόρη του Ωκεανού και της Θέτιδος.

Ο Βυζάντιος αναφέρει ότι η Βέροια κτίσθηκε από τον Μακεδόνα στρατηγό Φέρωνα, από το όνομα του οποίου με μεταβολή του Φ σε Β κατά γνωστό Μακεδονικό ιδιωματισμό ονομάστηκε Φέροια και μετέπειτα Βέροια.

Οι πρώτοι γνωστοί κάτοικοι της Βέροιας, ήταν οι Βρύγες, έθνος Θρακικό, οι οποίοι σε Φρύγες μετονομάσθηκαν, όταν μετανάστευσαν στην Ασία. Οι Φρύγες εκτοπίσθηκαν από τους Μακεδόνες. Και η Βέροια έγινε Μακεδονική από τον 9ο π.Χ. αιώνα, μέχρι το 168 π.Χ., οπότε κατακτήθηκε από τους Ρωμαίους.

Η Μακεδονική περίοδος της Βέροια, αντίθετα από την Φρυγική είναι πλούσια σε πληροφορίες. Η πόλη έρχεται δεύτερη σε σπουδαιότητα, ύστερα από την πρωτεύουσα της Μακεδονίας Πέλλα.

Θεωρείται μάλλον βέβαιο ότι οι Αντιγονίδες, των οποίων η δυναστεία διαρκεί από το 294 π.Χ. ως το 168 π.Χ. καταγόταν από την Βέροια. Πιθανόν μάλιστα να είχαν, εκτός από το θερινό της Βεργίνας, και χειμερινό ανάκτορο μέσα στη Βέροια, μέχρι τα τελευταία χρόνια της Μακεδονικής ακμής.

Η ρωμαϊκή περίοδος της Βέροιας, όπως και όλης της Μακεδονίας αρχίζει το 168 π.Χ. Οι μακεδονικές πόλεις ύστερα από την καταστροφή αυτή και την σύλληψη του Περσέως (τελευταίος βασιλιάς της Μακεδονίας) παραδίνονται χωρίς μάχες. Ο ευγενής Μακεδονικός λαός έπεσε κατά την περίοδο αυτή σε κατάσταση απαίδευτου αγροτικού λαού. Η Βέροια όμως διακρίθηκε και πάλι. Η κεντρική θέση και η ακμή της πόλεως, πιθανόν να συνετέλεσαν, ώστε να ορισθεί έδρα του "Κοινού των Μακεδόνων". Σαν πρωτεύουσα του κοινού γνώρισε εξαιρετική λαμπρότητα και δόξα, όση ποτέ άλλοτε κατά την μακραίωνη ιστορία της.

Κολακευτικοί είναι οι χαρακτηρισμοί, που τις αποδίδονται τώρα. Αλλά χαρακτηρίζεται ως "πόλη της Μακεδονίας μεγάλη και πολυάνθρωπος" και αλλού "ζαθέη μητρόπολις".

Οι σύνεδροι, οι αντιπρόσωποι των Μακεδονικών πόλεων, εδώ συγκεντρώνονται μια φορά το χρόνο. Εδώ βρίσκεται η έδρα του αρχιερέως (προέδρου) καθώς και των άλλων αρχόντων (Μακεδοναρχών, αγωνοθετών, προσβυτεραρχών κ.λ.π).Εδώ γίνονται οι εορτές της επαρχίας , που περιλαμβάνουν θρησκευτικές τελετές, πανηγύρεις και αγώνες. Οι τελευταίοι αυτοί, οι γνωστοί από τον 3ο μ.Χ. αι.(242 μ.Χ.) ως Ολύμπια, έχουν διεθνή χαρακτήρα και τελούνται κάθε τέσσερα χρόνια. Γι' αυτό τις ημέρες εκείνες συγκεντρώνονται στην Βέροια αθλητές από κάθε γωνία του Ρωμαϊκού κράτους. Και νομίσματα αυτόνομα κόβονται στα νομισματοκοπεία της Βέροιας, με την ευκαιρία των Ολυμπίων. Σε ένα από αυτά διαβάζουμε:"Β ΟΛΥΜΠΙΑ ΕΝ ΒΕΡΟΙΑ."

Η Βέροια, ως πρωτεύουσα του κοινού, έτυχε ιδιαίτερη μεταχείριση από μέρους της ρωμαϊκής διοικήσεως. Προτού ακόμη να γίνει αυτοκράτωρ ο Νέρβας (96μ.χ), είχε λάβει την "νεωκορία των Σεβαστών", δηλαδή το δικαίωμα να κτίσει ναό των αυτοκρατόρων για την άσκηση της αυτοκρατολατρείας, και τον τίτλο της Μητροπόλεως, τίτλο για τον οποίο μεγάλος ανταγωνισμός γινότανε ανάμεσα στις πιο σημαντικές πόλεις του ρωμαϊκού κράτους. Αργότερα της παραχωρήθηκε και δεύτερη νεωκόρος. Και έτσι ο πλήρης τίτλος της Βέροιας, όπως τον συναντούμε στις επιγραφές του 3ου μ.Χ. αι., είναι: "Η σεμνότατη μητρόπολις της Μακεδονίας και δις νεωκόρος Βέροια". Τέτοιο τίτλο, πολύ αργότερα όμως, μόνο η αντίζηλη Θεσσαλονίκη μέσα σε ολόκληρη την Μακεδονία αξιώθηκε.

Θα πρέπει λοιπόν να φανταστούμε μια πόλη με λαμπρά οικοδομήματα για κατοικίες των αρχόντων και αίθουσες συνεδριάσεων του κοινού , με ναούς μεγαλοπρεπείς των αυτοκρατόρων , με στάδιο για γυμνικούς και άλλους αγώνες , με θέατρο για μουσικούς αγώνες κ.λ.π.

Άλλη απόδειξη τις ακμής της κατά την ρωμαϊκή περίοδο αποτελεί η άφιξη του Αποστόλου Παύλου στην Βέροια (50-51 μ.χ) , ο οποίος μόνο σε μεγάλα κέντρα συνήθιζε να πηγαίνει και να κηρύττει. Ήλθε διωγμένος από τους Εβραίους της Θεσσαλονίκης και επί αρκετές ημέρες κήρυττε από το γνωστό , σωζόμενο και ανακαινισμένο "Βήμα του Αποστόλου Παύλου". Πολλοί προσηλυτίσθηκαν στον Χριστιανισμό , μεταξύ "και των Ελληνίδων γυναικών των ευσχημόνων και ανδρών ουκ ολίγοι" (Πράξ. Απ. 17,12).Αποδείχθηκαν δε οι Βεροιώτες "ευγενέστεροι των εν Θεσσαλονίκη , οίτινες εδέξαντο τον λόγον μετά πάσης προθυμίας ".(Πρ. Άπ. 17,10).Και επειδή η Βέροια όχι μόνο δέχθηκε τον Χριστιανισμό , αλλά και εξελίχθηκε σε ορμητήριο για την διάδοση του , ο Παύλος ξαναήλθε άλλες δύο φορές, το 56 και το 57 μ.Χ.

Και μετά τον μεσαίωνα εξακολούθησε να είναι μία από τις πιο σημαντικές πόλεις της Μακεδονίας η Βέροια. Αυτό το οφείλει και πάλι στην επίκαιρη και οχυρή της θέση, καθώς και στο ακμαίο εμπόριο της. Διακρίθηκε λοιπόν σαν θρησκευτικό, στρατιωτικό και διοικητικό κέντρο. Γι' αυτό και αποτέλεσε ιδιαίτερο "θέμα".

Τον έντονα Βυζαντινό της χαρακτήρα τον διακρίνουμε ακόμη και σήμερα στις περισσότερες από τις 48 εκκλησίες, που εξακολουθούν να σώζονται, μεταξύ των οποίων η Παλαιά Μητρόπολη της πόλης, η Εκκλησία του Χριστού (επισκέψιμη) κ.α.

Τα στοιχεία όμως που συντελούν την προβολή της , τα ίδια αυτά στοιχεία αποτελούν και την διαρκή πληγή της. Προσελκύουν όλους τους κατακτητές και τους Επιδρομείς, που κατά καιρούς έκαναν την εμφάνιση τους στην Μακεδονία.

Οι Βούλγαροι στα 812μ.χ πιθανόν, ασφαλώς όμως στα 989μ.χ την κατέστρεψαν με τον Σαμουήλ. Ο ιστορικός Σλουμπερζέ γράφει: "Το θλιβερότερων του έτους 989 είναι η άλωσης της Βέροιας, διότι αυτή εκέκτητο σπουδαιότητα διά την άμυνα της Θεσσαλονίκης και της Θεσσαλίας. Αρκεί προς τούτο να αποβλέψει τις εις τον γεωγραφικό χάρτη, καθ' όσον η Βέροια δέσποζε των προς την δευτερεύουσα πόλη της αυτοκρατορίας οδών." Η απελευθέρωση ήρθε μετά από 12 χρόνια. Ο Παπαρρηγόπουλος γράφει για το γεγονός αυτό τα εξής: "'τω 1001 ο Βασίλειος Β' ο Βουλγαροκτόνος, στρατεύσας εκ Θεσσαλονίκης, πρώτον μεν παρέλαβε την Βέροια , παραδοθείσαν υπό του φρουράρχου αυτής Δοβρομήρου, όν ετίμησε δια του αξιώματος του ανθυπάτου".

Αργότερα η Βέροια κατακτήθηκε σποραδικά από τους Νορμανδούς, τους Τούρκους και τους Σέρβους. Απελευθερώθηκε από τον ελληνικό στρατό στις 16 Οκτωβρίου του 1912. Εκτοτε μεγαλώνει και ανπτύσεται ως σύγχρονη ελληνική μεγαλούπολη.

Κατάλογος εφημερίδων

• Αγροτικοί Ορίζοντες
  
• Βέροια
  
• Ελεύθερο Βήμα
  
• Επίκαιρα Ημαθίας
  
• Επτά Ημαθίας
  
• Ημερήσια
  
• Κερκίδα
  
• Λαός
  
• Πληροφόρηση
  

--

. Βέροια Γ.Α.Σ

--

Καλλοκράτος, Κωνσταντίνος

Νικολαΐδης, Αντώνιος

===

ΔΗΜΟΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ ΒΕΡΟΙΑΣ
Δημοτική Κοινότητα Βέροιας
Βέροια, η
Κυδωνοχώρι, το
Λαζοχώρι, το
Μέση, η
Ταγαροχώρι, το
Τοπική Κοινότητα Αγίας Βαρβάρας
Αγία Βαρβάρα, η
Τοπική Κοινότητα Άμμος
Άμμος, η
Τοπική Κοινότητα Ασώματα
Ασώματα, τα
Τοπική Κοινότητα Γεωργιανών
Γεωργιανοί, οι
Λευκόπετρα, η
Τοπική Κοινότητα Καστανέας
Καστανέα, η
Μικρά Σάντα, η
Τοπική Κοινότητα Κάτω Βερμίου
Κάτω Βέρμι, το
Τοπική Κοινότητα Κουμαριάς
Κουμαριά, η
Ξηρολίβαδον, το
Τοπική Κοινότητα Προφήτης Ηλίας
Προφήτης Ηλίας, ο
Τοπική Κοινότητα Ράχης
Ράχη, η
Τοπική Κοινότητα Τριποτάμου
Κάτω Κομνήνει, το
Κομνήνει, το
Τριπόταμος, ο