Ο Λέον Μαξ Λέντερμαν (Leon Max Lederman, 15 Ιουλίου 1922 – 3 Οκτωβρίου 2018) ήταν Αμερικανός πειραματικός φυσικός στοιχειωδών σωματίων, που τιμήθηκε με το Βραβείο Νόμπελ Φυσικής το 1988, μαζί με τους Μέλβιν Σβαρτς και Τζακ Στάινμπέργκερ, για την έρευνά τους σχετικά με τα νετρίνα. Υπήρξε διευθυντής του Φέρμιλαμπ στο Ιλινόι.
Σπουδές και σταδιοδρομία
Ο Λέντερμαν γεννήθηκε στη Νέα Υόρκη. Γονείς του ήταν οι Μόρις και Μίνα Λέντερμαν, Ρωσοεβραίοι μετανάστες.[8][9] Ο Λέον τελείωσε το Γυμνάσιο «James Monroe» στο νότιο Μπρονξ. Πήρε το πτυχίο του στη χημεία από το City College της Νέας Υόρκης το 1943 και διδακτορικό στη φυσική από το Πανεπιστήμιο Κολούμπια το 1951. Στη συνέχεια δίδαξε στο Κολούμπια, κατέχοντας στο τέλος της σταδιοδρομίας του την έδρα Eugene Higgins της Φυσικής. Το 1960 πέρασε μερικούς μήνες στο CERN, στη Γενεύη[10], ενώ το 1979 πήρε μακρά άδεια από το Κολούμπια και έγινε διευθυντής του Φέρμιλαμπ. Μετά τη συνταξιοδότησή του το 1989 δίδαξε για λίγο στο Πανεπιστήμιο του Σικάγου, και μετά στο Τμήμα Φυσικής του Τεχνολογικού Ινστιτούτου του Ιλινόι. Το 1991 έγινε πρόεδρος της Αμερικανικής Ενώσεως για την Πρόοδο της Επιστήμης.
Ο Λέντερμαν υπήρξε ένας από τους κυριότερους υποστηρικτές του προγράμματος «Πρώτα η Φυσική» («Physics First») για την προτεραιότητα της διδασκαλίας της φυσικής στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση έναντι της χημείας και της βιολογίας.[11]
Ο Λέντερμαν διετέλεσε πρόεδρος της Αμερικανικής Εταιρείας Φυσικής (American Physical Society) και μέλος του συμβουλευτικού οργάνου της κυβερνήσεως JASON.[12]
Ανάμεσα στα επιτεύγματα του Λέον Λέντερμαν συγκαταλέγονται η ανακάλυψη του νετρίνου του μιονίου το 1962 και του bottom κουάρκ το 1977. Αυτές οι δύο ανακαλύψεις εδραίωσαν τη φήμη του ως ενός από τους κορυφαίους σωματιδιακούς φυσικούς του κόσμου.
Το 1977 μία ομάδα φυσικών με επικεφαλής τον Λέντερμαν ανακοίνωσε ότι ένα σωματίδιο με μάζα περί τα 6 GeV παράχθηκε από τον επιταχυντή του Φέρμιλαμπ. Τού δόθηκε το όνομα Υ, από το γράμμα του ελληνικού αλφαβήτου, αλλά μετά από τη συλλογή και άλλων δεδομένων η ομάδα ανακάλυψε ότι αυτό το σωμάτιο δεν υπήρχε στην πραγματικότητα, οπότε η ψευδοανακάλυψη έγινε γνωστή πολύ ταιριαστά ως «ουπς-Λεόν», ως παραλλαγή της αγγλικής προφοράς του αρχικού του ονόματος «ύψιλον» σε λογοπαίγνιο με το μικρό όνομα του Λέντερμαν.[13]
Ως διευθυντής του Φέρμιλαμπ και μετέπειτα κάτοχος Βραβείου Νόμπελ Φυσικής, ο Λέντερμαν υπήρξε ένας από τους επιφανέστερους υποστηρικτές (κατά κάποιες πηγές ο αρχιτέκτονας[14] ή ο προτείνας[15]) του Υπεραγώγιμου Υπερεπιταχυντή (Superconducting Super Collider, SSC) στο Τέξας, που εγκρίθηκε περί το 1983, αλλά ματαιώθηκε μία δεκαετία αργότερα.[16] Αργότερα ο Λέντερμαν έγραψε στο εκλαϊκευτικό βιβλίο του The God Particle (1993) για τα σχετικά με τα τελευταία χρόνια του προγράμματος και το μεταβαλλόμενο πολιτικό κλίμα της δεκαετίας εκείνης.[17] Το όλο και πιο θνησιγενές πρόγραμμα του SSC μπήκε οριστικά «στο ράφι» το ίδιο εκείνο έτος, και αφού είχαν ξοδευθεί περίπου 2 δισεκατομμύρια δολάρια που πήγαν χαμένα.[14]
Το 1988 ο Λέντερμαν τιμήθηκε με το Βραβείο Νόμπελ Φυσικής μαζί με τους Μέλβιν Σβαρτς και Τζακ Στάινμπέργκερ, «για τη μέθοδο ακτινοβολίας νετρίνου και για την αποσαφήνιση της διπλέτας των λεπτονίων μέσω της ανακαλύψεως του νετρίνου του μιονίου».
Προσωπική ζωή και απόψεις
Στο βιβλίο του The God Particle: If the Universe Is the Answer, What Is the Question? (= «Το σωματίδιο του Θεού: Αν το Σύμπαν είναι η απάντηση, τότε ποια είναι η ερώτηση;») ο Λέον Λέντερμαν διηγείται ότι, αν και εγγράφηκε στο πανεπιστήμιο για να σπουδάσει χημεία, συναρπάστηκε με τη φυσική εξαιτίας της καθαρότητας της λογικής της και της ελλείψεως αμφισημίας στα αποτελέσματα των πειραμάτων της. Ο καλύτερος φίλος του στα φοιτητικά του χρόνια, ο Μάρτιν Κλάιν, τον έπεισε «για τα μεγαλεία της φυσικής σε ένα μακρό βραδυνό πάνω από πολλές μπύρες».[18] Μετά από αυτή τη συζήτηση, ο Λέντερμαν ήταν αποφασισμένος πλέον να μεταπηδήσει στη φυσική.[19]:17
Μετά από τρία χρόνια στον αμερικανικό στρατό κατά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, συνέχισε με μεταπτυχιακές σπουδές στη φυσική στο Κολούμπια και είχε την τύχη να εργασθεί εκεί για το διδακτορικό του με το συγχροκύκλοτρο Nevis του Κολούμπια[20], που ήταν τότε ο ισχυρότερος επιταχυντής σωματιδίων στον κόσμο.[19]:17 Η τεχνική των επιταχυντών μόλις ωρίμαζε εκείνη την εποχή και δημιούργησε ουσιαστικά την ερευνητική περιοχή της σωματιδιακής φυσικής.[19]:17
Στο Σωματίδιο του Θεού ο Λέντερμαν έγραψε ότι η ιστορία της ατομικής και υποατομικής θεωρίας «είναι μια ιστορία αναγωγισμού – προσπάθειας να αναχθούν όλες οι λειτουργίες της φύσης σε έναν μικρό αριθμό νόμων που διέπουν έναν μικρό αριθμό πρωτογενών αντικειμένων.»[19]:87 Και σε αυτή την προσπάθεια εντάχθηκε και το δικό του έργο: Κυνήγησε τα βαριά κουάρκ και είχε την ελπίδα να βρει το μποζόνιο του Χιγκς. Το τοπ κουάρκ, του οποίου την ύπαρξη ο ίδιος και άλλοι φυσικοί προέβλεψαν σύμφωνα με το Καθιερωμένο Πρότυπο, ανιχνεύθηκε στο Φέρμιλαμπ όχι πολύ μετά την έκδοση αυτού του βιβλίου.[21]
Ο Λέον Λέντερμαν απέκτησε τρία τέκνα με την πρώτη του σύζυγο, τη Φλόρενς Γκόρντον. Η δεύτερη σύζυγός του ήταν η `Ελεν Καρ (Ellen Carr). Μετά τη συνταξιοδότησή του αποσύρθηκε στο Ντριγκς (Driggs) του Αϊντάχο.[22] Τον Μάιο του 2015 πούλησε το χρυσό μετάλλιο του Βραβείου Νόμπελ του για 765 χιλιάδες δολάρια.[23] Σύμφωνα με τη σύζυγό του, αντιμετώπιζαν την οικονομική αβεβαιότητα των ιατρικών εξόδων σχετικά με τη διάγνωση της άνοιάς του. Καθώς δήλωσε η ίδια, «Είναι στ' αλήθεια δύσκολο. Μακάρι να ήταν διαφορετικά. Αλλά είναι ευτυχισμένος. Τού αρέσει το μέρος που ζει, με τις γάτες, τους σκύλους και τα άλογα. Δεν έχει προβλήματα άγχους.»[23]
Ο Λέντερμαν ήταν άθεος[24], όπως και ο Χιγκς, και είχαν εκφράσει τη δυσφορία τους με τον όρο «σωματίδιο του Θεού» για το ομώνυμο σωματίδιο[25].
Τα βιβλία του
The God Particle: If the Universe Is the Answer, What Is the Question?, με τον Dick Teresi (ISBN 0-385-31211-3)
From Quarks to the Cosmos, με τον David N. Schramm (ISBN 0-7167-6012-6)
Portraits of Great American Scientists, με άλλους (ISBN 1-57392-932-8)
Symmetry and the Beautiful Universe, με τον θεωρητικό φυσικό Christopher T. Hill (ISBN 1-59102-242-8)
Quantum Physics for Poets, με τον Christopher T. Hill (ISBN 978-1616142339)
Beyond the God particle, με τον Christopher T. Hill[26]
Τιμητικές διακρίσεις
Μέλος της Εθνικής Ακαδημίας Επιστημών, από το 1965.
Εθνικό Μετάλλιο Επιστήμης των ΗΠΑ, 1965.
Μέλος της Αμερικανικής Ακαδημίας Τεχνών και Επιστημών, από τις 13 Μαΐου 1970.
Βραβείο Elliot Cresson του Ινστιτούτου Φραγκλίνου, 1976.[27]
Βραβείο Βολφ για τη Φυσική, Ισραήλ, 1982.
Βραβείο Διακεκριμένου Συνεργάτη του Υπουργείου Ενέργειας (Department of Energy Distinguished Associate Award), Μάιος 1988.
Βραβείο Νόμπελ Φυσικής, Δεκέμβριος 1988.
Μέλος της Αμερικανικής Φιλοσοφικής Εταιρείας, από τις 21 Απριλίου 1989.
Βραβείο της Public Affairs Committee της Αμερικανικής Χημικής Εταιρείας, 22 Μαρτίου 1991.
Βραβείο «Ενρίκο Φέρμι» του Υπουργείου Ενέργειας των ΗΠΑ, 1992.
Μετάλλιο του προέδρου του City College (μέρος του City University of New York), 28 Μαΐου 1993.
Ordem Nacional do Merito Cientifico, Βραζιλία, 13 Ιουνίου 1995.
Μετάλλιο του Τομέα Σωματιδίων και Πεδίων της Μεξικανικής Φυσικής Εταιρείας, Mérida, Γιουκατάν, Μεξικό, 11 Νοεμβρίου 1999.
Βραβείο Vannevar Bush, 2012.[28]
Επιπλέον, ο Λέντερμαν ανακηρύχθηκε επίτιμος διδάκτορας τουλάχιστον 35 πανεπιστημίων και κολεγίων, μεταξύ των οποίων και τα παρακάτω:
Πανεπιστήμιο του Σικάγου, 10 Ιουνίου 1983
Πανεπιστήμιο Carnegie Mellon, Πενσυλβάνια, 15 Μαΐου 1988
City College of New York, 8 Ιουνίου 1988
Πανεπιστήμιο της Aurora, Aurora, Ιλινόι, 20 Μαΐου 1989
Πανεπιστήμιο του Ιλινόι στο Σικάγο, 11 Ιουνίου 1989
Πανεπιστήμιο του Guanajuato, Guanajuato Μεξικού, 2 Αυγούστου 1989
Πανεπιστήμιο Bradley, Peoria, Ιλινόι, 19 Μαΐου 1990
Πανεπιστήμιο Κολούμπια, Νέα Υόρκη, 26 Σεπτεμβρίου 1990
Πανεπιστήμιο του Σαουθάμπτον, Ηνωμένο Βασίλειο, 10 Ιουλίου 1992
Πολιτειακό Πανεπιστήμιο της Νέας Υόρκης, Geneseo, Νέα Υόρκη, 15 Μαΐου 1993
Πανεπιστήμιο Case-Western Reserve, Κλήβελαντ, Οχάιο, 23 Μαΐου 1993
Πανεπιστήμιο Νοτρ Ντέιμ, Ιντιάνα, 18 Μαΐου 1997
Πολιτειακό Πανεπιστήμιο της Πενσυλβάνια, Δεκέμβριος 1998
Πανεπιστήμιο του Πεκίνου, Κίνα, 5 Νοεμβρίου 2000
Τεχνολογικό Ινστιτούτο της Φλόριντα, Melbourne, Φλόριντα, Μάιος 2004
Πανεπιστήμιο Τζορτζ Ουάσινγκτον, Ουάσινγκτον, 16 Μαΐου 2004
Πολιτειακό Πανεπιστήμιο του Οχάιο, Columbus, Οχάιο, 12 Δεκεμβρίου 2004
Κολέγιο Gustavus Adolphus, St. Peter, Μινεσότα, 24 Οκτωβρίου 2008
Παραπομπές
Γερμανική Εθνική Βιβλιοθήκη, Κρατική Βιβλιοθήκη του Βερολίνου, Βαυαρική Κρατική Βιβλιοθήκη, Εθνική Βιβλιοθήκη της Αυστρίας: Gemeinsame Normdatei. Ανακτήθηκε στις 27 Απριλίου 2014.
www.britannica.com/EBchecked/topic/334494/Leon-Max-Lederman.
(Αγγλικά) SNAC. w6jm2x55. Ανακτήθηκε στις 9 Οκτωβρίου 2017.
«Encyclopædia Britannica» (Αγγλικά) biography/Leon-Max-Lederman. Ανακτήθηκε στις 9 Οκτωβρίου 2017.
www.aip.org/history/acap/biographies/bio.jsp?ledermanl.
news.fnal.gov/2018/10/leon-lederman-nobel-laureate-former-laboratory-director-and-passionate-advocate-of-science-education-dies-at-age-96/. Ανακτήθηκε στις 3 Οκτωβρίου 2018.
news.fnal.gov/2018/10/leon-lederman-nobel-laureate-former-laboratory-director-and-passionate-advocate-of-science-education-dies-at-age-96/.
Lillian Hoddeson. Adrienne W. Kolb. Catherine Westfall (1 Αυγούστου 2009). Fermilab: Physics, the Frontier, and Megascience. University of Chicago Press, σελ. 229. ISBN 978-0-226-34625-0.
Humes, Edward (2006), Over Here: How the G.I. Bill Transformed the American Dream, Houghton Mifflin Harcourt, σελ. 275, ISBN 9780151007103.
Charpak, G.; Lederman, L.M.; Sens, J.C.; Zichichi, A. (1960-08-01). «A method for trapping muons in magnetic fields, and its application to a redetermination of the EDM of the muon» (στα αγγλικά). Il Nuovo Cimento (1955-1965) 17 (3): 288–303. doi:10.1007/BF02860257.
Popkin, Gabriel (Ιούλιος 2009). «“Physics First” Battles for Acceptance». APS news (APS - American Physical Society) 18 (7). Ανακτήθηκε στις 3 Οκτωβρίου 2016.
Horgan, John (16 Απριλίου 2006). «Rent-a-Genius». The New York Times.
J. Yoh (1998). «The Discovery of the b Quark at Fermilab in 1977: The Experiment Coordinator's Story». AIP Conference Proceedings 424: 29–42.
ASCHENBACH, JOY (1993-12-05). «No Resurrection in Sight for Moribund Super Collider : Science: Global financial partnerships could be the only way to salvage such a project. But some feel that Congress delivered a fatal blow.». Los Angeles Times. Ανακτήθηκε στις 16 Ιανουαρίου 2013.
Lillian Hoddeson; Adrienne Kolb. «Vision to reality: From Robert R. Wilson's frontier to Leon M. Lederman's Fermilab». arXiv:1110.0486. «Lederman also planned what he saw as Fermilab's next machine, the Superconducting SuperCollider (SSC)».
Abbott, Charles (20 Ιουνίου 1987). «Super competition for superconducting super collider». Illinois Issues: σελ. 18. Ανακτήθηκε στις 1 Οκτωβρίου 2016.
Calder, Nigel (2005). Magic Universe:A Grand Tour of Modern Science, σελ. 369–370.
Hevesi, Dennis (1 Απριλίου 2009). «Martin J. Klein, Historian of Physics, Dies at 84». The New York Times. ISSN 0362-4331. Ανακτήθηκε στις 2 Οκτωβρίου 2016.
Lederman, Leon. Teresi, Dick (1993). The God Particle: If the Universe is the Answer, What is the Question. Houghton Mifflin. ISBN 9780618711680.
«A Short History of Columbia Physics». Department of Physics. Columbia University in the City of New York. 2016. Ανακτήθηκε στις 2 Οκτωβρίου 2016.
«Observation of Top Quark Production in [anti-p and [ p] Collisions with the Collider Detector at Fermilab»]. Physical Review Letters 74 (2626). 3 Απριλίου 1995.
«Leon Lederman in Driggs, ID». 411. 2 Οκτωβρίου 2016. Ανακτήθηκε στις 2 Οκτωβρίου 2012.
Boyle, Alan (29 Μαΐου 2015). «Physicist Leon Lederman's Nobel Prize Sells for $765,000». NBC News. Ανακτήθηκε στις 1 Οκτωβρίου 2016.
Dan Falk (2005). «What About God?». Universe on a T-Shirt: The Quest for the Theory of Everything. Arcade Publishing, σελ. 195. ISBN 9781559707336. «"Physics isn't a religion. If it were, we'd have a much easier time raising money." - Leon Lederman»
Gogineni, Babu (10 Ιουλίου 2012). «It's the Atheist Particle, actually». Rationalist Humans. Postnoon News. Ανακτήθηκε στις 2 Οκτωβρίου 2016. "Leon Lederman is himself an atheist and he regrets the term, and Peter Higgs who is an atheist too, has expressed his displeasure, but the damage has been done!"
Lederman, Leon M.; Hill, Christopher T. (Οκτώβριος 2013). «Beyond the God Particle pdf». Google docs. Prometheus Books. ISBN 9781616148010. Ανακτήθηκε στις 2016-10-04.
«Franklin Laureate database». The Franklin Institute Awards. 2012. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 25 Οκτωβρίου 2012. Ανακτήθηκε στις 2 Οκτωβρίου 2016.
«Fermilab History and Archives–Leon M. Lederman Honorary Degrees and Awards». history.fnal.gov. Fermilab. 2012. Ανακτήθηκε στις 12 Οκτωβρίου 2016.
Εξωτερικοί σύνδεσμοι
«Education, Politics, Einstein and Charm» συνέντευξη στο The Science Network
Βιογραφία και βιβλιογραφικό υλικό, από το Γραφείο Επιστημονικών & Τεχνικών Πληροφοριών του Υπουργείου Ενέργειας των ΗΠΑ
Ιστοσελίδα για τον Λέντερμαν στο Φέρμιλαμπ
Ιστοσελίδα για τον Λ. Λέντερμαν στο www.nobel-winners.com
Επιστημονικές δημοσιεύσεις του Λ.Μ. Λέντερμαν στο INSPIRE-HEP
Βοήθημα για τις δημοσιεύσεις του στο Πρόγραμμα Ιστορίας και Αρχείων του Φέρμιλαμπ
Βραβευμένοι με Νόμπελ Φυσικής (1976-2000)
Μπάρτον Ρίχτερ/Σάμιουελ Τινγκ (1976) Φίλιπ Άντερσον / Νέβιλ Μοτ/Τζων βαν Βλεκ (1977) Πιοτρ Καπίτσα/Άρνο Πενζίας/Ρόμπερτ Γουίλσον (1978) Σέλντον Λη Γκλάσοου/Αμπντούς Σαλάμ/Στήβεν Γουάινμπεργκ (1979) Τζέιμς Κρόνιν/Βαλ Λόγκσντον Φιτς (1980) Νίκολας Μπλομπέργκεν/Άρθουρ Σάουλοου/Κάι Ζήγκμπαν (1981) Κένεθ Τζ. Γουίλσον (1982) Σουμπράμανιαν Τσαντρασεκάρ/Γουίλιαμ Άλφρεντ Φόουλερ (1983) Κάρλο Ρούμπια / Σιμόν βαν ντερ Μιρ (1984) Κλάους φον Κλίτσινχ (1985) Ερνστ Ρούσκα/Γκερντ Μπίνιχ (1986) Χάινριχ Ρόρερ (1986) Γιόχανς Γκοργκ/Καρλ Μίλερ(1987) Λέον Μαξ Λέντερμαν/Μέλβιν Σβαρτς/Τζακ Στάινμπεργκερ (1988) Νόρμαν Φόστερ Ράμσι/Χανς Γκοργκ Ντέμελτ/Βόλφγκανκ Πάουλ (1989) Τζέρομ Ισαάκ Φρίντμαν/Χένρι Γουέι Κένταλ/Ρίτσαρντ Τέιλορ (1990) Πιερ-Ζιλ ντε Ζεν (1991) Ζωρζ Σαρπάκ (1992) Ράσελ Άλαν Χαλς/Τζόσεφ Τέιλορ (1993) Μπέρτραμ Μπρόκχαουζλ/Κλίφορντ Γκλένγουντ Σαλ (1994) Μάρτιν Περλ/Φρέντερικ Ράιν (1995) Ντέιβιντ Μόρις Λι/Ντάγκλας Ντιν Όσεροφ/Ρόμπερτ Ρίτσαρντσον (1996) Στίβεν Τσου/Κλοντ Κοέν-Τανούτζι/Γουίλλιαμ Φίλιπς (1997) Ρόμπερτ Λάφλιν/Χορστ Στόρμερ/Ντανιέλ Τσούι (1998) Γκεράρντους Xουφτ/Μάρτινους Βέλτμαν (1999) Ζόρες Αλφέροφ/Χέρμπερτ Κρόμερ/Τζακ Κίλμπυ (2000)
Υπόλοιπες περίοδοι: (1901–1925) | (1926–1950) | (1951–1975) | (2001–σήμερα)
Εγκυκλοπαίδεια Ηνωμένων Πολιτειών Αμερικής
Hellenica World - Scientific Library
Από τη ελληνική Βικιπαίδεια http://el.wikipedia.org . Όλα τα κείμενα είναι διαθέσιμα υπό την GNU Free Documentation License
