Ο Τζόζεφ Κάμπελ (Joseph Campbell, 1904-1987), μυθολόγος, δάσκαλος και για πολλούς οραματιστής, γεννήθηκε στη Νέα Υόρκη στις 26 Μαρτίου 1904, από ρωμαιοκαθολικούς γονείς και μεγάλωσε στο προάστιο του Νιου Ροσέλ. Μετά τις σπουδές του στο Κολέγιο του Νταρτμάουθ και στο Πανεπιστήμιο της Κολούμπια, έκανε μεταπτυχιακές σπουδές στα πανεπιστήμια του Παρισιού και του Μονάχου. Επιστρέφοντας στις Η.Π.Α, αποσύρθηκε στα Όρη Κάτσκιλ και στο Μοντερέι της Καλιφόρνια όπου ασχολήθηκε με εντατικές μελέτες. Από το 1934 μέχρι το 1972 δίδαξε συγκριτική μυθολογία στο Κολέγιο Σάρα Λόρενς, βόρεια της Νέας Υόρκης. Εκεί συνάντησε και παντρεύτηκε μια μαθήτρια, την Τζιν Έρντμαν από τη Χονολουλού, η οποία ασχολήθηκε με το σύγχρονο χορό και ίδρυσε μια φημισμένη σχολή. Οι χορογραφίες της βασίζονταν συχνά σε μυθικά θέματα που πρότεινε ο σύζυγός της.
.png)
Κατά την παιδική του ηλικία ήλθε σε επαφή με τις παραδόσεις των αμερικανών Ινδιάνων, ενώ στα πανεπιστημιακά του χρόνια, ασχολούμενος με τα γερμανικά και γαλλικά, έκανε μια διεισδυτική μελέτη για τον αρθουριανό μύθο και τη σχετική φιλολογία των αυλικών ερώτων της μεσαιωνικής Γαλλίας. Μια απροσδόκητη συνάντησή του με τον νεαρό Τζίντου Κρισναμούρτι του άνοιξε νέους ορίζοντες. Όντας στην Ευρώπη, ο Κάμπελ ανακάλυψε τον βουδισμό, τους κλασικούς του ινδουϊσμού, τη γερμανική φιλοσοφία τον Φρομπένιους, τον Σίγκμουντ Φρόιντ, τον Καρλ Γκούσταβ Γιουνγκ, τον Τόμας Μαν και τον Τζαίημς Τζόυς.
Χάινριχ Τσίμερ
To 1941 ο Κάμπελ χρησιμοποίησε τον ελεύθερο χρόνο του για να βοηθήσει το Σβάμι Νιχιλανάντα (Swami Nikhilananda) να μεταφράσει το Ευαγγέλιο του Σρι Ραμακρίσνα. Από εκεί ξεκίνησε μια μοιραία αλυσίδα γεγονότων. Ο Σβάμι τον σύστησε στον ινδολόγο Χάινριχ Τσίμερ, (H. Zimmer), ο οποίος είχε εγκαταλείψει με την οικογένειά του τη ναζιστική Γερμανία και είχε εγκατασταθεί στο Νιου Ροσέλ, κοντά στο σπίτι όπου γεννήθηκε ο Κάμπελ. Παρακολουθώντας τις διαλέξεις του Τσίμερ στο Πανεπιστήμιο της Κολούμπια, ο Κάμπελ έγινε μαθητής του. Ο Τσίμερ, ο οποίος συνάντησε τους Μαίρη και Πολ Μέλον στην Ελβετία, στο Συνέδριο Έρανος του 1939, βοηθούσε τη Μέλον στη δημιουργία ενός εκδοτικού οίκου με την επωνυμία Μπόλινγκεν Πρες (Bollingen Press). Της σύστησε τον Κάμπελ, περιγράφοντάς τον σαν «έξυπνο και διαισθητικό Ιρλανδό, ενεργητικό και γεμάτο ζωή, ο οποίος γνώριζε πολλά για τους Ινδούς αλλά και τους Ινδιάνους» και τον υπέδειξε ως υπεύθυνο του προγράμματος Μπόλινγκεν. Παρόλα αυτά το βιβλίο των Κάμπελ και Ρόμπινσον, Κλειδί για την Αγρύπνια του Φίνεγκαν δεν ήταν το πρώτο στη σειρά Μπόλινγκεν. Αντί για αυτό προτιμήθηκε η μελέτη της Μοντ Όουκς (M. Oakes), για έναν τελετουργικό πόλεμο των Ναβάχο, με τίτλο Όταν οι Δύο Ήλθαν στον Πατέρα Τους, συμπληρωμένη με μυθολογικά σχόλια του Κάμπελ.
Ο Τσίμερ πέθανε ξαφνικά στις αρχές του 1943, αφήνοντας πίσω τον ένα τεράστιο υλικό με αδημοσίευτα και ατελείωτα γραπτά στα γερμανικά και στα αγγλικά. Κατά την επόμενη δεκαετία ο Κάμπελ έδωσε μορφή στο υλικό του δασκάλου του με τέσσερα έργα: Μύθοι και Σύμβολα στην Ινδική Τέχνη και Πολιτισμό, Ο Βασιλιάς και To Πτώμα, Οι Φιλοσοφίες της Ινδίας και τους δύο επιβλητικούς τόμους με τίτλο Η τέχνη της Ινδικής Ασίας. Αυτά τα έργα έκαναν το όνομα του Τσίμερ διάσημο αρκετά χρόνια μετά τον θάνατό του. Αν και ο Κάμπελ θεωρείτο απλά εκδότης, στην πραγματικότητα αποκρυπτογράφησε και ανέπτυξε τις ακατέργαστες σημειώσεις του Τσίμερ, μετέφρασε αρκετές σελίδες και υπέβαλε σε επιστημονική ανάλυση όσα χρησιμοποίησε ο Τσίμερ. Έτσι, καθιέρωσε ένα νέο τύπο έρευνας τον οποίο περιέγραψε ως εξής: «Κατέγραφα τις ερωτήσεις που απαιτούσαν απαντήσεις..., έκλεινα τα μάτια, ρωτούσα τον Τσίμερ και έπαιρνα τις απαντήσεις. Η φωνή του ήταν ακόμη πολύ ζωvτανή μέσα μου».
Όσο για το Ο Ήρωας με τα Χίλια Πρόσωπα, το βιβλίο που έκανε διάσημο τον Κάμπελ και τη Σειρά Μπόλινγκεν (1949), άρχισε να το γράφει πολύ πριν συναντηθεί με τον Τσίμερ ή τον εκδοτικό οίκο Μπόλινγκεν. Απογοητευμένος από την έλλειψη ενθουσιασμού του εκδότη του, ο Κάμπελ έσπασε το συμβόλαιο και προσέφερε το βιβλίο στον εκδοτικό οίκο Πάνθεον (Pantheon). Ο εκδότης του Πάνθεον, ο Κουρτ Βολφ, to απέρριψε φοβούμενος πως το κοινό του ήταν περιορισμένο. Ο Βολφ -ο οποίος απολογούμενος αργότερα στον Κάμπελ του είπε πως το 1917 είχε απορρίψει την Παρακμή της Δύσης του Οσβαλντ Σπένγκλερ- τον συμβούλεψε να στείλει το χειρόγραφο στη Σειρά Μπόλινγκεν. To τηλεγράφημα με το οποίο του απάντησαν έγραφε, "Ο Ήρωας είναι θαυμάσιο έργο!". Ο Ήρωας έφερε στο συγγραφέα του το βραβείο του Εθνικού Ινστιτούτου Τεχνών και Γραμμάτων για δημιουργική εργασία στη φιλολογία. Στις διάφορες εκδόσεις του πούλησε εκατοντάδες χιλιάδες αντίτυπα και μεταφράστηκε σε αρκετές γλώσσες. Κατά σύμπτωση, αν και το βιβλίο ταιριάζει στις ιδέες του Κ. Γκ. Γιουνγκ, τα παραδείγματα και οι ψυχολογικές αναφορές στρέφονται περισσότερο στο έργο του Φρόιντ και άλλων ψυχαναλυτών, καθώς και σε μια επιλεγμένη μερίδα φιλολογικών και εθνολογικών πηγών.
Συνέδρια Έρανος και Κ. Γκ. Γιουνγκ
Καθώς τυπωνόταν ο Ήρωας και ενώ διαμόρφωνε τα έργα του Τσίμερ, διδάσκοντας ταυτόχρονα στο Κολέγιο Σάρα Λόρενς, ο Κάμπελ ανέλαβε άλλο ένα σχέδιο για τη Σειρά Μπόλινγκεν τις "Μελέτες των Ετήσιων Εκδόσεων Έρανος". To ετήσιο Συνέδριο Έρανος στην Ασκόνα της Ελβετίας υπήρξε από το 1933 κέντρο διαλέξεων μελετητών της θρησκείας, της φιλοσοφίας και της ψυχολογίας, ανάμεσα στους οποίους προεξέχων ήταν ο Καρλ Γκούσταβ Γιουνγκ. Οι Μέλον βοηθήθηκαν από τα Συνέδρια και ανάμεσα στα σχέδια της Μαίρης Μέλον περιλαμβανόταν η έκδοση διαλέξεων από τις Ετήσιες Εκδόσεις Έρανος. To πρόγραμμα ολοκληρώθηκε μόνο μετά τον θάνατό της, το 1946. Μόνο μέσα σε ένα χρόνο ο Κάμπελ διάβασε όλες τις Ετήσιες Εκδόσεις -140 διαλέξεις, οι περισσότερες στη Γερμανία ή Γαλλία- τις συνόψισε και προγραμμάτισε την έκδοσή τους. Οι εκδοτικές απόψεις του όμως ήταν διαφορετικές από εκείνες της Όλγας Φρέμπε Καπτάιν, (Olga Froebe Capstein), της ευφυέστατης και δονκιχωτικής αρχηγού του Έρανος. Η Καπστάιν πίστευε ότι η προσέγγιση του Κάμπελ ήταν πολύ ορθολογιστική και παραβίαζε τον μυστικισμό του Έρανος. Ακολούθησαν αρκετά χρόνια απραξίας αλλά τα πράγματα μπήκαν σιγά-σιγά σε μια σειρά. Οι Κάμπελ παρακολούθησαν το Συνέδριο του 1953. Και οι δυο τους γοήτευσαν τόσο τη Φρέμπε, ώστε συμφώνησε να ιδρυθεί Συνέδριο Έρανος στην Αμερική υπό τη διεύθυνσή τους. Ποτέ δεν έγινε κάτι τέτοιο, αλλά προχώρησε η έκδοση των Μελετών και τα επόμενα χρόνια ο Κάμπελ έδωσε και ο ίδιος διαλέξεις στο Συνέδριο Έρανος. Στο μεταξύ η εξοικείωση του Κάμπελ με το έργο του Γιουνγκ βάθυνε. Όταν επισκέφτηκε τον Γιουνγκ στον πύργο του Μπόλινγκεν, περιέγραψε την εμπειρία του με μυθικούς παραλληλισμούς -η επικίνδυνη διασταύρωση των σιδηροδρομικών γραμμών, ένα πυκνό δάσος, ένα μικρό κάστρο κρυμμένο από πίσω να αντανακλάται στα νερά της σιωπηλής λίμνης και ένας Μέρλιν που καπνίζει αγγλικό καπνό.
Όταν τα βιβλία του Τσίμερ και η σειρά Έρανος ολοκληρώθηκαν, το Ίδρυμα Μπόλινγκεν βοήθησε τον Κάμπελ να εκπληρώσει ένα έργο που είχε κατά νου από τότε που ήταν 21 χρονών, μια μελέτη πάνω στις βασικές μυθολογίες του ανθρώπινου είδους που θα παρουσιάζει τις διαφορές τους, ενώ ο Ήρωας τονίζει τις ομοιότητές τους. Στο τέλος της δεκαετίας του ‘50 και στη δεκαετία του ‘60 -όταν ο Κάμπελ ήταν σύμβουλος του Ιδρύματος και έγραφε τους τέσσερις τόμους του έργου του Οι Μάσκες των Θεών - το Ίδρυμα έφτασε στο μέγιστο σημείο ακμής του. Όταν ανέλαβε τη Σειρά Μπόλινγκεν το Princeton University Press, το πολύτομο πλάνο του κατέληξε σε ένα μόνο τόμο με τίτλο Η Mυθική Εικόνα, που εκδόθηκε το 1974.
Ο Πόλεμος των Άστρων
Όταν ο Κάμπελ αποσύρθηκε από το Κολέγιο Σάρα Λόρενς (το οποίο τον τίμησε με διδακτορικό και τη θέση του επίτιμου προέδρου) μετακόμισε στη Χαβάη, άρχισε να ταξιδεύει και να δίνει διαλέξεις ανά τον κόσμο, να εμφανίζεται στην τηλεόραση και να διεξάγει σεμινάρια. Με αυτόν τον τρόπο τον γνώρισε ένα πολύ πλατύ κοινό, καθώς και τις απόψεις του για τη μυθολογία και την κοινωνία. Επηρέασε τον κινηματογράφο και ιδιαίτερα τον παραγωγό Τζορτζ Λούκας, ο οποίος γύρισε το Πόλεμος των Άστρων. Έγινε επίτιμο μέλος του Ινστιτούτου Κ. Γκ. Γιουνγκ του Σαν Φρανσίσκο. Ένας νέος εκδότης, ο Άλφρεντ βαν ντερ Μαρκ ανέλαβε να συνεχίσει το σχέδιο «Βασικές Μυθολογίες» με τον τίτλο Ιστορικός Άτλας της Παγκόσμιας Μυθολογίας. Ο πρώτος τόμος, με γενικό τίτλο Ο Δρόμος των Ζωικών Δυνάμεων, εκδόθηκε το 1983. Ο επόμενος τόμος, Ο Δρόμος της Σπαρμένης Γης, εκδόθηκε το 1988, μετά τον θάνατό του. Ο Τζόζεφ Κάμπελ πέθανε στην κατοικία του, στη Χονολουλού, στις 30 Οκτωβρίου 1987. Αν και υπέφερε από καρκίνο για αρκετούς μήνες, συνέχισε να γράφει και να εργάζεται μέχρι την ημέρα του θανάτου του.
Λίγο πριν το θάνατό του, η Αμερικανική Ακαδημία Τεχνών και Γραμμάτων τον εξέλεξε ως ένα από τα πενήντα μέλη της. Η εκλογή αναγγέλθηκε στις 9 Δεκεμβρίου και η καρέκλα συνεχίζει να φέρει το όνομά του. Στις 17 Δεκεμβρίου μερικές χιλιάδες άνθρωποι συγκεντρώθηκαν για να γιορτάσουν τη ζωή και το έργο του Κάμπελ. Ανάμεσά τους ποιητές, χορευτές, εκδότες, ακαδημαϊκοί, μαθητές, μουσικοί φολκ και ροκ και ο σχολιαστής Μπιλ Μάγιερς (Bill Moyers), που ήταν τελετάρχης των εκδηλώσεων. Παρουσιάστηκαν αποσπάσματα από την κινηματογραφική βιογραφία To Ταξίδι του Ήρωα και από την τηλεοπτική σειρά Ο Τζόζεφ Κάμπελ και ο Δρόμος του Μύθου, με συνεντεύξεις που διηύθυνε ο Μάγιερς -για τις απόψεις του πάνω στην τέχνη, τη μυθολογία τη θρησκεία, το ανθρώπινο πνεύμα και το ταξίδι του, τη ζωή και το θάνατο, την αγάπη και το γάμο, τα τυπικά και τις τελετουργίες. Από τις συνεντεύξεις αυτές προέκυψε και το βιβλίο Η Δύναμη του Μύθου, το οποίο επιμελήθηκε ο Μάγιερς και γρήγορα μπήκε στη λίστα των άριστων πωλήσεων.
Ιδέες
Κεντρική έννοια στο έργο του Κάμπελ είναι η αναζήτηση του Θεού και η παρουσίαση της μυθολογίας ως της διαχρονικής προσπάθειας του Ανθρώπου να μιλήσει μεταφορικά για τα μυστήρια της θρησκείας. Ο Κάμπελ πίστευε ότι ο μυστικισμός είναι η υπέρτατη πηγή του θρησκευτικού φαινομένου και ότι οι μύθοι των περισσότερων πολιτισμών ανά τους αιώνες μιλούν κεκαλυμμένα για αυτόν[5]. Το τελικό θέμα των μύθων είναι το ακατονόμαστο, [το] άρρητο, [αυτό που] υπερβαίνει όλα τα ονόματα[6], ή αλλιώς η υπέρτατη ενέργεια, η ζωή του Σύμπαντος[7], δηλαδή ένας απρόσωπος, υπερβατικός Θεός, πέρα από κάθε περιγραφή και δυνατότητα αντίληψης, ο οποίος διαποτίζει το Σύμπαν. Ωστόσο ο Κάμπελ διέκρινε διαφορετικά στάδια στην εξέλιξη της μυθολογίας:
Στην παλαιολιθική εποχή, οι άνθρωποι ήταν οργανωμένοι σε μικρές ομάδες θηρευτών-τροφοσυλλεκτών. Η βασική μορφή θρησκευτικής έκφρασης ήταν ο ανιμισμός, η πίστη δηλαδή στο ότι ολόκληρη η φύση είναι διαποτισμένη με κάποιο πνεύμα ή θεϊκή παρουσία και άρα έχει συνείδηση. Ο σαμάνο ήταν ο κεντρικός φορέας και εκφραστής μιας μυθολογίας που επικεντρωνόταν στην ζωτική σχέση ανθρώπου και ζώου-θηράματος, όπως τα βουβάλια για τους Ινδιάνους των πεδιάδων στην Αμερική. Η ψυχολογική ένταση που δημιουργούσε το γεγονός οτί ο θάνατος του ενός αποτελεί αναγκαστικά τη ζωή του άλλου, μετασχηματίζεται μέσα από τελετές που παρουσιάζουν τα ζώα να πηγάζουν από κάποια αθάνατη πηγή και να οδηγούνται αυτόβουλα στους ανθρώπους για να θυσιαστούν. Έτσι οι πρώιμες κοινωνίες μάθαιναν ότι η ζωή υπάρχει σκοτώνοντας και τρώγοντας και αυτή είναι η ουσία της· αυτό είναι το μεγάλο μυστήριο με το οποίο πρέπει να ασχοληθούν οι μύθοι. Το κυνήγι έγινε μία τελετή θυσίας και οι κυνηγοί με τη σειρά τους εκτελούσαν πράξεις εξιλέωσης προς τα αποβιώσαντα πνεύματα των ζώων, ελπίζοντας να τα καλοπιάσουν για να επιστρέψουν και να θυσιαστούν πάλι[8].
Στη νεολιθική εποχή εμφανίζεται η γεωργία και οι μικρές, εξισωτικές φυλές θηρευτών-τροφοσυλλεκτών (όπου μόνον ο σαμάνος ξεχώριζε) αντικαθίστανται από πλήρως αγροτικές κοινωνίες με ιεραρχικές κοινωνικές σχέσεις και κρατικούς θεσμούς, ενώ οι σαμάνοι με τη σειρά τους αντικαθίστανται από οργανωμένο ιερατείο το οποίο μονοπωλεί τη γνώση του πνευματικού επιπέδου. Όσο όμως η φύση υποτάσσεται σε μαζικές αγροτικές κοινωνίες, η ανάγκη για την τελετουργική χειραγώγησή της υποχωρεί και ο μαγικός χαρακτήρας της θρησκείας εξασθενεί προς όφελος ενός συμβολικού και κοινωνικοποιητικού χαρακτήρα. Οι απλοϊκές σαμανικές μαγικές τελετουργίες εκλεπτύνονται, καθίστανται μεταφορικές και παράγονται μύθοι που τις συνοδεύουν, επικεντρωμένοι στη γονιμότητα της φύσης λόγω του κεντρικού ρόλου που αυτή παίζει σε μία αγροτική οικονομία. Στους εν λόγω μύθους πρωταγωνιστούν ισχυρά πνευματικά πλάσματα τα οποία προσωποποιούν όψεις της φύσης ή των κοινωνικών λειτουργιών, οι θεοί. Οι θρησκευτικοί μύθοι έχουν τη ρίζα τους στα φυσικά φαινόμενα μέσω μεταφορών όπως η θνήσκουσα και αναστημένη θεότητα που επιφέρει τη λύτρωση (=διαδοχή των εποχών και αναγέννηση της φύσης και των σοδειών), ένας συνήθης συμβολισμός της καλλιέργειας της γης[9], ή η λατρεία της Μεγάλης Μητέρας, της θεϊκής προσωποποίησης της μορφοποιητικής και δημιουργικής ζωοδοτικής ενέργειας που αναδύεται από τη γη και τη φύση, εκφράζοντας τη γονιμότητα[10].
Με την παραπέρα εξέλιξη των κοινωνιών σε αστικές, εμπορικές κοινότητες με σύγχρονους κρατικούς θεσμούς, οι θεοί αποτελούν πλέον όργανα μίας ουράνιας τάξης που επιφέρει τάξη και στα ανθρώπινα πράγματα. Ως αποτέλεσμα η λατρεία της Μεγάλης Μητέρας υποχωρεί προς όφελος ενός ευρύτατου πανθέου καθοδηγούμενου από κατώτερες, αλλά ισχυρές, πολεμικές αρσενικές θεότητες[11]. Καθώς οι κοινότητες έχουν αποκτήσει μαζικότερο χαρακτήρα και η φύση έχει ως έναν βαθμό υποταχθεί μέσω της τεχνολογίας, οι θρησκευτικές τελετουργίες γίνονται καθαρά τυπολατρικές, με στόχο την εξασφάλιση της θεϊκής εύνοιας στα ανθρώπινα εγχειρήματα, ενώ οι μύθοι γίνονται αντιληπτοί ως μεταφορές και διδακτικές αλληγορίες εναρμόνισης με τη φύση και την κοσμική τάξη. Οι απλοϊκοί άνθρωποι βλέπουν τους θεούς των μύθων ως αυτοτελή, ισχυρά πνευματικά πλάσματα, ενώ οι πιο εκλεπτυσμένοι τους αντιλαμβάνονται ως αυτό που πραγματικά είναι: μυθολογικές προσωποποιήσεις αρχέγονων, τελεολογικών κοσμικών και κοινωνικών δυνάμεων. Η θρησκεία και οι συνοδευτικοί της μύθοι πλέον, λόγω πλήρους εκκοσμίκευσης, αποτελούν μηχανισμό εξασφάλισης κοινωνικής συνοχής, εσωτερικής ωρίμανσης και επαφής μεταξύ των υπηκόων και της άρχουσας τάξης.
Μετά τον έβδομο αιώνα π.Χ. η επίσημη τυπολατρική θρησκευτική παράδοση, αποκρυσταλλωμένη πλέον σε κοινοτικό, ιερατικό κατεστημένο, παύει να επαρκεί καθώς η ανάπτυξη της φιλοσοφίας, ως απόπειρα λογικής ερμηνείας των μυστικιστικών εμπειριών και της θρησκευτικής μυθολογίας, οδηγεί σε ουσιαστικά ερωτήματα για τη φύση και την αιτία ύπαρξης του κόσμου. Έτσι αναπτύσσονται ποικίλα συστήματα μεταφυσικής φιλοσοφίας που συμπεριλαμβάνουν το υπερβατικό και το διερευνούν λογικώς, ενώ στους θρησκευτικούς μύθους τονίζεται ένα παράλληλο μυστικιστικό νόημα το οποίο αφορά την εσωτερική επαφή του ατόμου με τον υπερβατικό Θεό, και εμφανίζονται νέες, εκσυγχρονισμένες μυστικιστικές παραδόσεις οι οποίες συμπληρώνουν προαιρετικά την επίσημη, ωφελιμιστική και τυπολατρική, θρησκεία. Στη Δύση είναι τα Μυστήρια, ο πλατωνισμός και ο γνωστικισμός, ενώ στην Άπω Ανατολή ο βουδισμός, ο βεταντικός ινδουισμός και ο φιλοσοφικός ταοϊσμός. Στο μυθολογικό αρχέτυπο της θνήσκουσας και αναστημένης θεότητας προστίθεται ο συμβολισμός της επίπονης υπέρβασης της κατώτερης, ζωώδους φύσης, μέσω της συμπόνοιας, με απώτερο στόχο την προσέγγιση της ανώτερης πνευματικής φύσης και της μυστικιστικής έκστασης. Η Μεγάλη Μητέρα επιστρέφει δειλά, είτε ταυτιζόμενη με μία θηλυκή θνήσκουσα και αναστημένη θεότητα, είτε ως μητέρα μίας παρθενογεννημένης θνήσκουσας και αναστημένης θεότητας, με την παρθενογέννεση να καθιστά σαφές ότι πρόκειται για συμβολικό, εσωτερικό και πνευματικό, θάνατο και ανάσταση[12].
Κεντρικά μοτίβα της θρησκευτικής μυθολογίας είναι για τον Κάμπελ η κατάπτωση από την αρχέγονη, άχρονη, αμετάβλητη και υπερβατική ενότητα της μυστικιστικής έκστασης στη συνήθη υλική πολλαπλότητα και μεταβλητότητα του φυσικού κόσμου η οποία διέπεται από ζεύγη αντιθέτων: καλό-κακό, αρσενικό-θηλυκό, Θεός-άνθρωπος, φύση-κοινωνία κλπ[6]. Η δυαδικότητα αυτή είναι εγγενές χαρακτηριστικό της φύσης και της μικρογραφίας της, της ζωής, καθώς απεικονίζει τον τρόπο με τον οποίον αντιλαμβάνεται η συμβατική ανθρώπινη συνειδητότητα τον κόσμο, αποτελώντας έτσι δείγμα απομάκρυνσης από το ενιαίο, αρχέγονο, θεϊκό πνευματικό επίπεδο το οποίο υπερέβαινε κάθε διάκριση και πολλαπλότητα. Οι μύθοι βλέπουν τη ζωή ως εκδήλωση και προβολή στο πεδίο του χρόνου της θεϊκής μορφοποιητικής και δημιουργικής δύναμης η οποία κυβερνά και διαπερνά το Σύμπαν (εκφραζόμενη ως η Μεγάλη Μητέρα), αλλά επιχειρούν και να συμφιλιώσουν τον άνθρωπο με τη μεγάλη κοσμική αντίφαση που ενυπάρχει σε αυτήν: προκειμένου να αντιμετωπίσει τη φθοροποιό τάση που διαφεντεύει το πεδίο του χρόνου, δηλαδή τον θάνατο, η ζωή πρέπει να συντηρηθεί από τις σάρκες της μέσω της τροφικής αλυσίδας, διαπράττοντας φόνο και παραβιάζοντας έτσι την ίδια την ιερότητά της. Μία άλλη όψη της ίδιας αντίφασης είναι η αυτοδιαιώνιση της ζωής με τη βοήθεια του θανάτου, μέσω της διαδοχής των γενεών. Θάνατος και ζωή δεν είναι δύο διαφορετικά πράγματα αλλά οι δύο όψεις της ύπαρξης.
Η ετήσια αναγέννηση της φύσης, ο ηλιακός κύκλος των εποχών και η πορεία της ατομικής ανθρώπινης ζωής μέσω διαδοχικών σταδίων (γέννηση, ωρίμανση, τεκνοποίηση, γήρανση, θάνατος) συσχετίζονται άμεσα με αυτούς τους προβληματισμούς, όντας εκφράσεις της μεταβολής και της επανάληψης η οποία χαρακτηρίζει όχι μόνο το φαινόμενο της ζωής αλλά και τον ίδιο τον φυσικό κόσμο, οδηγώντας σε ένα συνεκτικό σώμα κοινών, αρχετυπικών μυθολογικών συμβόλων που αφορούν την επώδυνη είσοδο στο επικίνδυνο πεδίο της γέννησης, του χρόνου, του θανάτου και του καθημερινού βίου, ουσιαστικά τις αλήθειες της βιολογικής ζωής. Στόχος των μύθων είναι η συμφιλίωση και η εναρμόνιση των ατόμων με τις αλήθειες αυτές, αλλά την ίδια στιγμή και η διατήρηση της μνήμης της μυστικιστικής συνειδητότητας ως ύψιστου ιδανικού. Επίσης οι μύθοι μπορεί να κωδικοποιούν συλλογικές ιστορικές μνήμες του περάσματος από βουκολικές / θηρευτικές σε αγροτικές κοινωνίες[13], ενώ όχι σπάνια επικεντρώνονται σε ήρωες οι οποίοι αναχωρούν, υπερπηδούν δοκιμασίες για να φτάσουν σε νέο επίπεδο συνειδητοποίησης και επιστρέφουν για να διδάξουν στην κοινωνία τη γνώση που απέκτησαν, πολλές φορές αυτοθυσιαζόμενοι. Το αυξημένο επίπεδο συνειδητοποίησης των ηρώων μπορεί να αφορά είτε την εναρμόνιση με τις κοσμικές αλήθειες, είτε την υπέρβαση της επιθυμίας των αγαθών και του φόβου της απώλειάς τους, των δύο καταστάσεων που δεσμεύουν τη συμβατική ανθρώπινη αντίληψη, με στόχο τη βύθιση στον Θεό. Ταυτόχρονα οι μύθοι για τον Κάμπελ προβάλλουν τη συμπόνοια για κάθε ζωντανό ον ως μονοπάτι επίτευξης του ιδανικού της προσέγγισης του Θεού, σαν ηθική έκφραση του μυστικιστικού περιεχομένου τους.
Λειτουργίες του Μύθου
Ο Κάμπελ αναγνώρισε στην μυθολογία, 4 βασικές λειτουργίες όσον αφορά στην επίδραση της πάνω στην ανθρώπινη εμπειρία, τις οποίες εξέφρασε σε πολλά έργα του όπως στο τέλος του τετράτομου Μάσκες του Θεού [1962 - 68] και στη Δύναμη του Μύθου [1988].
Αφύπνιση ενός Αισθήματος Δέους μπροστά στο Μυστηρίου της Ζωής.
Ο Καμπελ υποστήριζε ότι το ανώτερο μυστήριο της ύπαρξης δεν μπωρεί να εκφραστεί με το λόγο, γιατί προϋπάρχει και υπερβαίνει αυτόν. Η μόνη δυνατή προσέγγιση του αυτού είναι η άμεση εμπειρία. Οι μύθοι και οι τελετές που τους αναπαριστούν μπορούν να οδηγήσουν σε μία τέτοια εμπειρία μέσω της σύνδεσης της ατομικής εμπειρίας με κάτι μεγαλύτερο. Έτσι όρισε και την ετυμολογία της λέξη religion (λατ. religio) ως re-link (επανασύνδεση).
Κοσμολογική Λειτουργία
Τον καιρό της δημιουργίας τους, οι μύθοι λειτουργούσαν ως πρώτο-επιστήμη, αναγάγωντας γενικά συμπεράσματα μέσα από φυσικές παρατηρήσεις.
Διατήρηση της Υπάρχουσας Τάξης
Η δομή των αρχαίων κοινωνιών δημιουργήθηκε κάτω από πολύ ισχυρότερες πιέσεις απ'ότι οι σύγχρονες. Η δομή αυτή συχνά κρινόταν απαραίτητη για την επιβίωση των κοινωνιών αυτών και εδώ ο μύθος έπαιζε τον βασικό ρόλο για τη διαιώνιση της.
Καθοδήγηση του ανθρώπου μέσα από τα στάδια της ζωής
Εδώ ο μύθος προσέφερε ένα αρχετυπικό πρότυπο για την τα στάδια της ενηλικίωσης, της ζωής μετά και τελικά την αντιμετώπιση της πραγματικότητας του θανάτου.
Έργα
Μύθοι και Παραδόσεις (αγγλ. The Inner Reaches of Outer Space: Metaphor as Myth and as Religion), Ιάμβλιχος, (Αθήνα, 1990).
Πρωτόγονη Μυθολογία, (τομ. Α΄Β΄), Ιάμβλιχος (Αθήνα, 1997), από τη σειρά The Masks of God: Creative Mythology (Masks of God), Penguin Books, Reissue Edition (1995).
Ο Ήρωας με τα Χίλια Πρόσωπα, Ιάμβλιχος (Αθήνα, 1995).
Η Δύναμη του Μύθου, Ιάμβλιχος (Αθήνα, 1998).
Myths of Light: Eastern Metaphors of the Eternal (Collected Work of Joseph Campbell Series), New World Library (2003).
Myths to Live by, Penguin Books, Reprint edition (1993).
Mythic Worlds, Modern Words: On the Art of James Joyce, by Joseph Campbell, Edmund L. Epstein, Joseph Campbell Foundation, New World Library (2004).
Pathways to Bliss: Mythology and Personal Transformation, New World Library (2004).
Thou Art That: Transforming Religious Metaphor, New World Library (2001).
Transformations of Myth Through Time, Perennial, 1st edition (1990).
Πηγές
«Encyclopædia Britannica» (Αγγλικά) biography/Joseph-Campbell-American-author. Ανακτήθηκε στις 9 Οκτωβρίου 2017.
Internet Speculative Fiction Database. 84505. Ανακτήθηκε στις 9 Οκτωβρίου 2017.
«Encyclopædia Britannica» (Αγγλικά) biography/Joseph-Campbell-American-author. Ανακτήθηκε στις 10 Νοεμβρίου 2018.
(Γαλλικά) BNF authorities. data.bnf.fr/ark:/12148/cb118949678. Ανακτήθηκε στις 10 Οκτωβρίου 2015.
Campbell J. 1998, 197
Campbell J. 1998, 98
Campbell J. 1998, 361
Campbell J. 1998, 20
Campbell J. 1998, 189
Campbell J. 1998, 300
Campbell J. 1998, 318
Campbell J. 1998, 308
Campbell J. 1998, 195
Εξωτερικοί σύνδεσμοι
http://www.jcf.org/
Εγκυκλοπαίδεια Ηνωμένων Πολιτειών Αμερικής
Hellenica World - Scientific Library
Από τη ελληνική Βικιπαίδεια http://el.wikipedia.org . Όλα τα κείμενα είναι διαθέσιμα υπό την GNU Free Documentation License
