O Γιάροσλαβ Γιαν Πέλικαν (Jaroslav Jan Pelikan, 17 Δεκεμβρίου 1923 – 13 Μαΐου 2006) υπήρξε σε διεθνή κλίμακα ένας από τους σημαντικότερους λογίους επί της ιστορίας του χριστιανισμού και της μεσαιωνικής ιστορίας της σκέψης.
Ο Πέλικαν γεννήθηκε στο Έικρον του Οχάιο, από Σλοβάκο πατέρα και Σέρβα μητέρα. Ο πατέρας του ήταν Λουθηρανός πάστορας και ο παππούς του από την πλευρά του πατέρα του επίσκοπος στη Σλοβακική Λουθηρανική Εκκλησία των ΗΠΑ.
Πριν κλείσει τα τρία του χρόνια, έμαθε από τη μητέρα του να χρησιμοποιεί γραφομηχανή, καθώς δεν μπορούσε ακόμη να κρατήσει στυλό. Η κλίση του στις γλώσσες (λέγεται ότι μιλούσε τουλάχιστον δώδεκα γλώσσες) πρέπει να οφείλεται στο πολυγλωσσικό περιβάλλον της παιδικής του ηλικίας και στην εκπαίδευσή του. Τούτο το ταλέντο τον βοήθησε πολύ στην καριέρα που τελικά επέλεξε (αφού πρώτα είχε επιχειρήσει να γίνει πιανίστας), αυτή του ιστορικού του χριστιανικού δόγματος, καθώς οι σπουδές του δεν περιορίστηκαν στη ρωμαιοκαθολική και προτεσταντική θεολογική ιστορία, αλλά περιέλαβαν και εκείνη της Ανατολικής Ορθόδοξης Εκκλησίας.
Το 1946 έλαβε πτυχίο από τη Θεολογική Σχολή της Κονκόρντια (Concordia Seminary) στο Σεντ Λιούις και διδακτορικό στο Πανεπιστήμιο του Σικάγο (University of Chicago), όταν ήταν 22 ετών, και έγραψε περισσότερα από 30 βιβλία, περιλαμβανομένου και του opus magnum του, του πεντάτομου The Christian Tradition: A History of the Development of Doctrine (Η χριστιανική παράδοση: Ιστορία της εξέλιξης του δόγματος, 1971-1989). Μερικά από τα μεταγενέστερα έργα του απευθύνονταν όχι μόνο σε λογίους αλλά και στο ευρύ κοινό. Αξιοσημείωτα είναι το Mary Through the Centuries (Η Μαρία ανά τους αιώνες), το Jesus Τhrough the Centuries (Ο Ιησούς ανά τους αιώνες) και το Whose Bible Is It? (Τίνος είναι η Βίβλος;).
Ο Πέλικαν έδωσε κατά τα έτη 1992-1993 τις φημισμένες διαλέξεις Gifford στο Πανεπιστήμιου του Άμπερντιν (University of Aberdeen), οι οποίες εκδόθηκαν εντύπως στο βιβλίο Christianity and Classical Culture (Ο χριστιανισμός και η κλασική παιδεία).
Το 1962 άρχισε να εργάζεται στο Πανεπιστήμιο του Γέιλ (Yale University) ως καθηγητής εκκλησιαστικής ιστορίας υπό τον τίτλο του Titus Street Professor of Ecclesiastical History και το 1972 πήρε τον τίτλο Sterling Professor of History, μια θέση που κράτησε ωσότου έγινε ομότιμος το 1996. Διετέλεσε κοσμήτορας και επίσης κοσμήτορας της Σχολής των Αποφοίτων (Graduate School) στα έτη 1973-1978 και διορίστηκε λέκτορας υπό τον τίτλο William Clyde DeVane Lecturer για τα έτη 1984-86, όπως επίσης και το φθινώπορο του 1995. Μεταξύ των βραβείων και των τιμών που έχει λάβει περιλαμβάνονται το Graduate School's 1979 Wilbur Cross Medal και το Medieval Academy of America's 1985 Haskins Medal.
Ο Πέλικαν έπαιξε σημαίνοντα ρόλο και γενικότερα στην αμερικανική διανόηση. Ήταν ο τέως πρόεδρος της Αμερικανικής Ακαδημίας Τεχνών και Επιστημών. Το 1983 το "Εθνικό Κληροδότημα για τις Τέχνες και τα Γράμματα" τον επέλεξε για να εκφωνήσει τη 12η επετειακή "Διάλεξη Τζέφερσον για τις Τέχνες και τα Γράμματα", την ύψιστη τιμή που αποδίδεται από την ομοσπονδιακή κυβέρνηση των ΗΠΑ για τα σημαντικότερα επιτεύγματα στις τέχνες και τα γράμματα. Διέτελεσε επιμελητής του θρησκευτικού τμήματος της Εγκυκλοπαίδειας Μπριτάνικα, και το 1980 ίδρυσε το "Συμβούλιο των Λογίων της Βιβλιοθήκης του Κογκρέσου".
Ο πρώην πρόεδρος των ΗΠΑ Μπιλ Κλίντον διόρισε τον Πέλικαν μέλος στην "Επιτροπή του Προέδρου για τις Τέχνες και τα Γράμματα". Στον Πέλικαν απονεμήθηκαν τιμητικοί ακαδημαϊκοί τίτλοι από 42 πανεπιστήμια διεθνώς. Στα 80 του χρόνια διορίστηκε επιστημονικός διευθυντής του προγράμματος "Institutions of Democracy Project" (Πρόγραμμα για τους θεσμούς της δημοκρατίας) στο Ίδρυμα Annenberg.
Το 2004, έχοντας λάβει το βραβείο John W. Kluge Prize for Lifetime Achievement in the Human Sciences, τιμή που μοιράστηκε με τον Γάλλο φιλόσοφο Πολ Ρικέρ, ο Πέλικαν δώρησε το χρηματικό του έπαθλο (500.000 $) στην Ορθόδοξη Θεολογική Σχολή του Αγίου Βλαδίμηρου, της οποίας ήταν και μέλος του διοικητικού συμβουλίου. Στην τελετή παρέθεσε μια επωδό από τον Γκέτε που τον συγκινούσε σε όλη του τη ζωή: "Was du ererbt von deinen Vaetern hast, Erwirb es um es zu besitzen", δηλαδή "Πάρε ό,τι κληρονόμησες από τους προπάτορές σου και δούλεψε για να το κάνεις δικό σου".
Για το μεγαλύτερο μέρος της ζωής του, ο Πέλικαν ήταν μέλος της Λουθηρανικής Εκκλησίας καθώς και χειροτονημένος πάστορας, αλλά το 1998 ο ίδιος και η σύζυγός του Σίλβια βαπτίστηκαν ως Ορθόδοξοι στο Παρεκκλήσιο της Θεολογικής Σχολής του Αγίου Βλαδίμηρου. Τα μέλη της οικογένειας του Πέλικαν τον θυμούνται που έλεγε ότι δεν μετεστράφηκε στην Ορθοδοξία αλλά, πιο σωστά, "επέστρεψε σ' αυτήν, αφήνοντας να αποκαλυφθεί η Ορθοδοξία που πάντα βρισκόταν μέσα του"[14].
Ο Πέλικαν πέθανε στο Χάμντεν του Κονέκτικατ σε ηλικία 82 ετών, εξαντλημένος από τη μάχη του με τον καρκίνο του ήπατος. Προς τιμήν του έγινε τελετή στο Παρεκκλήσιο Μπάτελ του Γέιλ στις 10 Οκτωβρίου 2006 με ομιλίες από διακεκριμένους λογίους και μια μουσική εκτέλεση από τον τσελίστα Yo-Yo Ma. Λέγεται ότι, πριν πεθάνει ο Πέλικαν, απήγγειλε τον τελευταίο από μια σειρά αξιομνημόνευτων αφορισμών όλης του της ζωής: «Αν ο Χριστός αναστήθηκε, τίποτ' άλλο δεν μετράει. Και αν ο Χριστός δεν αναστήθηκε, τίποτ' άλλο δεν μετράει».
Εργογραφία
Acts (2006) Brazos Press, ISBN 1-58743-094-0.
Bach Among the Theologians (1986), Philadelphia: Fortress Press, ISBN 0-8006-0792-9
The Christian Tradition: A History of the Development of Doctrine, 5 vols. (1973–1990). Chicago: University of Chicago Press
Volume 1: The Emergence of the Catholic Tradition 100–600 (1973) ISBN 0-226-65371-4
Volume 2: The Spirit of Eastern Christendom 600–1700 (1974) ISBN 0-226-65373-0
Volume 3: The Growth of Medieval Theology 600–1300 (1978) ISBN 0-226-65375-7
Volume 4: Reformation of Church and Dogma 1300–1700 (1984) ISBN 0-226-65377-3
Volume 5: Christian Doctrine and Modern Culture since 1700 (1990) ISBN 0-226-65380-3
Christianity and Classical Culture: The Metamorphosis of Natural Theology in the Christian Encounter with Hellenism (1993) Gifford lectures at Aberdeen, Yale U. Press, ISBN 0-300-06255-9
Confessor Between East and West: A Portrait of Ukrainian Cardinal Josyf Slipyj
Credo: Historical and Theological Guide to Creeds and Confessions of Faith in the Christian Tradition (2003) Yale U. Press, ISBN 0-300-09388-8
Development of Christian Doctrine: Some Historical Prolegomena
Divine Rhetoric: The Sermon on the Mount As Message and As Model in Augustine, Chrysostom, and Luther (2000) St. Vladimir's Seminary Press, ISBN 0-88141-214-7
The Excellent Empire: The Fall of Rome and the Triumph of the Church
Faust the Theologian (1995) Yale U. Press, ISBN 0-300-07064-0
The Idea of the University: A Reexamination (1992) Yale U. Press, ISBN 0-300-05834-9
The Illustrated Jesus Through the Centuries (1997) Yale U. Press ISBN 0-300-07268-6
Interpreting the Bible and the Constitution (2004) Yale U. Press ISBN 0-300-10267-4
Jesus Through the Centuries: His Place in the History of Culture (1985) Yale U. Press, ISBN 0-300-07987-7
The Light of the World: A Basic Image in Early Christian Thought (1962) Harper and Brothers, no ISBN
Martin Luther's works (1955–1969) multiple volumes
Martin Luther's Basic Theological Writings
Mary Through the Centuries: Her Place in the History of Culture (1996) Yale U. Press, ISBN 0-300-07661-4
Mary: Images Of The Mother Of Jesus In Jewish And Christian Perspective
The Melody of Theology: A Philosophical Dictionary ISBN 0-674-56472-3
The Reformation of the Sixteenth Century (Forward) ISBN 0-8070-1301-3
The Riddle of Roman Catholicism (1959)
Sacred Writings: Buddhism – The Dhammapada (1987) Book of the Month Club, no ISBN
Sacred Writings: Hinduism – The Rig Veda (1992) Book of the Month Club, no ISBN
Sacred Writings: Islam – The Qur'an (1992) editor, Book of the Month Club, no ISBN, in English with Arabic sub-text
The World Treasury of Modern Religious Thought (1990), editor, hardcover: ISBN 0-316-69770-2, paperback: no ISBN issued
What Has Athens to Do with Jerusalem?: Timaeus and Genesis in Counterpoint (1998) Thomas Spencer Jerome Lectures, University of Michigan Press, ISBN 0-472-10807-7
Whose Bible Is It? A History of the Scriptures Through the Ages (2005) ISBN 0-670-03385-5
Υποσημειώσεις
Contemporary Authors.
(Γαλλικά) BNF authorities. data.bnf.fr/ark:/12148/cb12053269q. Ανακτήθηκε στις 10 Οκτωβρίου 2015.
Γερμανική Εθνική Βιβλιοθήκη, Κρατική Βιβλιοθήκη του Βερολίνου, Βαυαρική Κρατική Βιβλιοθήκη, Εθνική Βιβλιοθήκη της Αυστρίας: Gemeinsame Normdatei. 119435314. Ανακτήθηκε στις 17 Οκτωβρίου 2015.
(Αγγλικά) SNAC. w63t9z92. Ανακτήθηκε στις 9 Οκτωβρίου 2017.
Contemporary Authors. Ανακτήθηκε στις 15 Απριλίου 2015.
www.upenn.edu/almanac/v50/n25/commence_bios.html.
www.nytimes.com/2006/05/16/obituaries/16PELIKAN.html.
www.boston.com/news/local/connecticut/articles/2006/05/15/yale_theologian_jaroslav_pelikan_dies_at_82.
www.christianpost.com/article/education/1182/section/yale.theologian.pelikan.dies.at.82/1.htm.
www.loc.gov/loc/lcib/0606/pelikan.html.
LIBRIS. 1 Οκτωβρίου 2012. libris.kb.se/katalogisering/31fhjw8m4z5sv5q. Ανακτήθηκε στις 24 Αυγούστου 2018.
(Γαλλικά) BNF authorities. data.bnf.fr/ark:/12148/cb12053269q. Ανακτήθηκε στις 10 Οκτωβρίου 2015.
www.loc.gov/about/awards-and-honors/living-legends/jaroslav-pelikan/.
George Timothy, "Delighted by doctrine", Christian History & Biography, τεύχος 91, σελ. 43-45.
Εξωτερικοί σύνδεσμοι
Article in the Lutheran Magazine
Announcement of Kluge Award
Jaroslav Pelikan - Writings on the Web
The Cresset - Jaroslav Pelikan Archive
Στη μνήμη του Γιάροσλαβ Πέλικαν από τη Θεολογική Σχολή του Αγίου Βλαδίμηρου
Εγκυκλοπαίδεια Ηνωμένων Πολιτειών Αμερικής
Hellenica World - Scientific Library
Από τη ελληνική Βικιπαίδεια http://el.wikipedia.org . Όλα τα κείμενα είναι διαθέσιμα υπό την GNU Free Documentation License
